Ушатов марат әбдікаламҧлы педагогикалық жоғары оқу орындары студенттерінің лидерлік әлеуетін дамыту

28 
3 – кестенің жалғасы 
1 
2 
3 
Д.Н. Ушаков Түсіндірме сӛздік Д.Н. 
Ушакова. 
Мәскеу, 
2007ж, б. 319-320
 
Белгілі 
қоғамдастықтың 
мүдделерін 
қанағаттандыруға 
бағытталған 
ортақ 
істе 
біріктіру мақсатында басқаларға ықпал ете 
алатын тұлға. 
С.А. 
Багрецов 
«Заманауи 
әдебиеттанудағы жанр 
проблемалары» 
мақаласы.
Қорған, 2008. – 
3-7 б.
Лидер-топ мүшесі, оның топтың барлық қалған 
мүшелері бүкіл топтың мүдделерін қозғайтын 
және 
оның 
қызметінің 
бағыттылығын 
анықтайтын неғурлым 
жауапты 
шешімдер 
қабылдау құқығы бар екенін мойындайды 
Павлова 
А.Н. 
«Ұйымдық 
мәдениет 
және кӛшбасшылық» 
/Астрахан мемлекеттік 
техникалық 
университеті 
хабаршысы,№ 4 / 2008
Лидер ұжымдық құндылықтардың негізгі иелері 
және кәсіпорын стратегиясын әзірлеушілер.
Зубанова 
Л.Б. 
«Зияткерлік лидерлік: 
пайғамбардан 
сарапшыға» 
/ 
«Челябинск 
мемлекеттік 
университетінің 
хабаршысы» 
№ 
29 
/ 2009
Лидер –ең әлсіз және бой ұсынғыш, «бас июші» 
батыр, ал оның жетістігінің шыңы әлемді бар 
болып, қатысуымен хабардар ететін ішкі ерлікті 
жүзеге асыру болады 
Инякина 
И.В. 
«Лидерді 
тәрбиелеу: 
проблеманы қою» / 
«Н.А. 
Некрасов 
атындағы 
Кострома 
мемлекеттік 
университетінің 
хабаршысы» № 4 / том 
15 / 2009 
Лидер – бірлескен жұмысты ұйымдастыруда және 
топтағы ӛзара қарым-қатынасты реттеуде шын 
мәнінде орталық рӛлді ойнайтын беделді тұлға.
Шаркова 
А.А. 
«Ұйымдық 
лидерді 
заманауи 
зерттеулер: 
әдістеме мен құралдар»
«ЖОО хабаршысы»№ 
1 / 2010
Лидерлік екі түрге бӛлінеді: этикалық және 
деспоттық. Егер бұл стильдерді «лидердің 
идеалды қасиеттерімен» салыстыратын болсақ, 
этикалық стиль демократиялыққа, ал деспоттық 
авторитарлыққа жақын екені сӛзсіз.
Гусева Н.А. 
«Лидерлікті жаһандану 
жағдайындағы
заманауи моделі» / 
Иркутск 
мемлекеттік 
экономикалық 
акамедиясының 
хабаршысы, № 4 / 2011
Мультимәдениеттік ұжымдағы лидерліктің жаңа 
моделі, ол бір жағынан лидер мен ізбасарлары 
қатынастарының ерекшеліктерін, екінші жағынан 
түрлі мәдениет ӛкілдерінің экономикалық мінез-
құлықтарының ӛзіндік ерекшелігін сипаттайтын 
мәдени параметрлерді есепке алуға негізделген.

29 
3 – кестенің жалғасы 
1 
2 
3 
Д.М.Сафина «Лидердіктің ұйымдық 
мәдениетті 
қалыптастыруға әсері» 
/«Экономика 
мен 
құқықтың 
ӛзекті 
проблемалары»
№ 4 (20) / 2011
Лидер – жоғары жеке мәртебеге ие, оны 
қоршайтын адамдар, қандай да бір бірлестік, 
ұйым мүшелерінің пікірі мен мінез-құлықтарына 
қатты әсер ететін және функциялар кешенін 
орындайтын ұйым мүшесі.
Спивак В.А. 
«лидерлік: 
компетенттілік 
тәсілдеме 
және 
кӛшбасшының 
табыстылығы 
факторының 
тұжырымдамасы» / 
«Санкт- 
Петербург 
экономика және қаржы 
университетінің 
хабаршысы,№ 3 / 2012
Кез-келген топ ӛнімді командаға айнала алмайды, 
бірақ, бұл үдерістегі лидердің рӛлі шешуші. 
Чамкаева 
Е.П. 
«Жас 
қауымдастықтарды 
тәрбиелеу 
потенциалы» 
түсінігінің 
неміс 
педагогикасындағы 
мәні / Е. П. Чамкаева // 
Жас ғалым. 2012. №5.
б. 536-539.
 
Лидерлік негізінен адамдарды ортақ күшке 
жұмылдыра алу, бұл міндетті ұзақ уақыт бойы 
ортақ мақсатқа бағыныңқы тапсырмаларды шеше 
отырып жүзеге асыру. 
Ф.Н. 
Жакыпова 
«Қазақстанныың 
жоғары 
мектебі», 
Алматы, 2013ж. – 24-
26. Мақ. «Жоғары білім 
берудегі 
заманауи 
тенденциялар»
 
мақсатқа 
жетуге 
бағытталған 
командалық 
жұмыстың ажырамас компоненті, адами қарым-
қатынастың ең тиімді түрі.
Клейменова 
А.Е. 
«Лидерлік феноменін 
зерттеудің 
тарихи 
дамуы» 
/«Мәдениеттануды 
талдау» журналы
№ 29 / 2014 
Жалпы 
лидерлік 
қарым-қатынастарды 
басқалардан ерекшелейтіні лидер ізбасарлары 
ұйымның құрамдас бӛлігі ретінде тек ол ӛзінің 
біліктілігі мен құндылығын дәлелдеген кезде ғана 
мойындайтындығында.
З. 
Ж. 
Оразалиев. 
«Жаңа мектеп» 2014ж.-
б.16-19.
«Оқушылармен 
рухани-адамгершілік 
жұмыс проблемалары 
мен әдістері».
 
бұл мақсатқа жету жолында жұмыс істеуге түрткі 
болу үшін жеке адамдар мен адамдар тобына әсер 
ете алу қабілеті. 

30 
3 – кестенің жалғасы 
1 
2 
3 
Ж. 
Е. 
Ермухамедо
ва 
«Бастауыш мектеп» , 
2014ж., б. 154., «Қазақ 
тілі, Қазақстан тарихы 
және орыс әдебиетінің 
біріктірілген сабағы».
 
Лидерлік белгілі бір әлеуметтік жағдайда 
адамдар арасында болатын байланыс, және бір 
жағдайда лидер болған адам басқа жағдайларда 
да лидер болуы міндетті емес.
Э. Хартли 
Эксперименталдық 
білім 
берудің 
халықаралық журналы. 
– 2015 ж., б. 729-729. 
«Ӛріс 
теориясы 
элементтері. 
Векторлық анализ».
 
Лидер болып кӛбінесе оған ұмтылатын, соған 
сәйкес ынтасы бар адамдар тағайындалады. 
Сонымен, жоғарыдағы кестені қорыта келе, лидер және лидерлік 
ұғымдарына ең негізгі ұйымдастырушылық және басқарушылық тән екенін 
байқадық. Осы ұғымдар жоғары мақсаттар қойып, оған жетуге ұмтылу, 
шынайылық пен ӛзіне деген сенімділік лидерлердің заманауи қоғамдағы мәнін 
ерекшелейтін сипаты болып табылады [101]. 
Біз лидерлікті - қойылған ортақ мақсатқа жетуге ынталы және ортақ 
мақсатқа бағытталған адамдарға ықпал етуші үдерісі деп түсінеміз [102]. 
Лидерлікті ӛзара әрекеттестік саласы ретінде қарастыруға болады. 
Лидерлік тұлғалықтан гӛрі тұлғааралық феномен. Лидердің маңызды міндеті 
басқа адамдармен берік жұмыс қатынастарын орнату болып табылады. Лидер 
лидердің формалды емес ықпалынан құрылған. Лидер артынан ерушілерге 
ықпалға ие, бірақ бұл ықпал ресурсы кӛрнекті жеке бас компонентіне ие (тек 
формалды, лауазымдық қана емес). Жай тиімді немесе тиімсіз лидер туралы 
айту мағынасыздық, сонымен қатар, бір жағдайда тиімді, бір жағдайда тиімді 
емес лидер туралы да айту керек. Ұйымдық және топтық тиімділікті арттыру 
үшін лидерді неғұрлым тиімді етіп дайындауды ғана емес, оған қоса, лидер 
жақсы жұмыс істей алатын ұйымдық ортаны да жасауды үйрену қажет (Фидлер 
теориясы) [6, с. 210]. 
Бұл айқындамадан С.Кучмарски мен Т. Кучмарскилердің лидерліктің 
құндылықты теориясы да қызықты. Авторлар лидерлік үдерісін белгілі бір 
адамға ғана емес, топтың (ұйым) барлық мүшелері үшін ӛзінің лидерлік 
әлеуетін танытуға мүмкіндікпен байланыстырады және ӛздерінің құндылықты 
модельдерін екі базалық ережелер негізінде құрады [103].
Бірінші негізгі ереже лидер (жекелей алынған индивид ретінде) жекелеген 
мүшелердің және жалпы ұйымның құндылықтары мен нормаларының дамуына 
елеулі әсер ететіндігін кӛрсетеді. Лидердің барлық істеген, айтқан, 
уағыздағандарын ұйымдық-лидерлік үдеріс субъектілері қызығушылықпен 
бақылайды, талқылайды және түсінеді. 

31 
Екінші ереже құндылықтарға негізделген лидерлікті қызмет үдерісінде 
үйренуге болады, тіпті, қажет етілетіндігін кӛрсетеді. Лидер болу кенеттен 
орын алмайды. Лидерлік тәжірибе жинау нәтижесінде дамиды, оған қоса, 
лидерлікті зерделеу және оны оқып үйрену үдерісі тоқтаусыз болып табылады. 
Авторлар лидерлікті меңгерудің ең тиімді жолы қызмет пен индивидтердің бір-
бірімен ӛзара әрекеттестігі тәжірибесі арқылы жүреді дейді. Бірақ, бұл үшін 
тұлғааралық қатынастар жеткілікті түрде дамыған болуы, ұйымдық орта ашық 
және тұлға үшін әлеуметтік дамуына және лидерлік әлеуетін дамытуға 
мүмкіндік беруі қажет [4,с.44-46]. 
Лидерлік
-
ұйымның мақсаттарына жетуге барлығының күшін бағыттай 
алатын, жекелеген тұлғаға да, топқа да әсер ете алуы. Лидерлік – топта орын 
алатын табиғи әлеуметтік-психологиялық үдеріс; ол беделді тұлғаның топ 
мүшелеріне ықпал етуімен байланысты.
Ықпал ету деп басқа адамның әрекеттері, қатынастары мен сезімдерінде 
ӛзгерістерге әкелетін адам әрекеті. Ықпал идеялар, ауызекі және жазбаша сӛз, 
сендіру, нандыру, эмоционалдық жұқтыру, мәжбүрлеу, жеке бедел мен үлгі 
арқылы жасалады.
Елеулі мәселені шешіп жатқан топ бар уақытта лидерді таңдайды. Онсыз 
бірде-бір топ ӛмір сүре алмайды.
Сонымен қатар, қарастырылған мәселелерді қорыта келе, лидерді қандай 
да бір мақсатқа жету үшін адамдарды біріктіруге қабілетті тұлға деп анықтау 
қажет. Сәйкесінше, бұл түсінік басқамен – «мақсатпен» байланысты. Шын 
мәнінде, мақсаты жоқ лидер қисынсыз болып кӛрінеді. Тек мақсаттың ғана 
болуы және оған жалғыз жетуге ұмтылу лидер атануға айқын түрде жеткіліксіз. 
Лидерліктің ажырамас белгісі – ең болмағанда бір ізбасардың болуы. 
Адамдарды артыңнан ерту, олардың арасында ортақ мақсатқа қол жеткізу 
бойынша нақты міндеттерді шешуге мүмкіндік беретін жүйелі байланыстың 
болуын қамтамасыз ету қабілеті болуы маңызды. 
Лидерлік - әрдайым беделді тұлғаның жеке қасиеттерінің ол ықпал етуге
тырысатындардың қасиеттерімен және осы топта орын алған жағдаймен ара 
қатынасына тәуелді болатын ықпал ету күші. 

жүктеу/скачать 3,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: