1. Жалпы ережелер

Жұмыс үлгілері.

Тазалау:

2) Металл кескіш станоктардың бөлгіш механизмдерінің корпустары;

3) Қақпақтардың, фланецтердің, өткізгіштердің құймалары;

4) Жылу радиатоpлары;

5) Автомобиль дөңгелектерінің күпшектері.

104. Дайындамаларды электрохимиялық тазалау операторы 3-pазpяд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін құрылғылар мен механизмдердің кинематикалық және электp схемасы, орындалатын жұмыс көлеміндегі электpохимиялық өңдеу негіздері, дайындамалар мен құймаларды тазалағаннан кейін оларға қойылатын талаптар мен техникалық шарттар, қолданылатын балқымалардың құрамы, электpохимиялық тазалаудың ақаулықтары және оларды жою тәсілдері.

Жұмыс үлгілері.

Тазалау:

2) Автомобильдердің беріліс қораптары;

3) Автомобиль қораптары клапандарының корпусы;

4) Картерлердің құймалары, цилиндр блоктары мен металл кескіш станоктардың беріліс қораптары;

5) Қорғаныш сақиналарының сегменттері;

6) Дизельдердің, ұнтақтардың, нығыздауыштардың тұғыры;

7) Компpессоpлардың цилиндрлері.

105. Дайындамаларды электрохимиялық тазалау операторы 4-pазpяд

Білуге тиіс: әртүрлі құрылғылар мен тазалағыш жүйелердің құрылымдық ерекшеліктері, электрохимиялық тазалаудың алдыңғы қатарлы режимдері, тазалау режимін таңдау ережесі, балқымалар мен компоненттерінің қасиеттері.

Жұмыс үлгілері.

Тазалау:

2) Редуктоpлардың корпустары;

3) Қуыс, сумен суытылатын бу және газ турбиналардың күректері;

4) Илемдеу станоктарының тұғырлары мен рамалары;

5) Екі және үш дискілі немесе бірнеше қатар сымы бар тістегеріштер мен дөңгелектер.

Фасонды құймаларды егеулеуші

Білуге тиіс: пневматикалық және қол құралдарының жұмыс қағидаты, бөлшектердің егеуленуге тиіс бөліктері, бақылау-өлшеу құралдарының атауы мен мақсаты, шектеулер, қондырмалар, квалитеттер мен кедір-бұдырлық өлшемдері туралы негізгі мәліметтер, кесу құралын қайрау тәсілдері.

107. Фасонды құймаларды егеулеуші 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Қысыммен және кокильге құю әдісі арқылы алынған фасонды құймалар мен бөлшектердің ішкі және сыртқы бетіндегі артық құймаларды, бүршіктерді, қосылмалар мен құймалардың қалдықтарын, механикалық өңделмейтіндерін 8-11 квалитеттер бойынша өңдеп, шаблондар бойынша тексере отырып, белгіленген өлшемдер мен қабырғаларының біркелкілігін сақтай отырып егеулеу, егеумен, борфрезбен және шаржымен қолмен немесе пневматикалық құралдың көмегімен тазалау.

Білуге тиіс: қолданылатын пневматикалық, қол және бақылау-өлшеу құралдарының құрылысы мен жұмыс қағидаты, абразив құймалар мен бөлшектердің механикалық қасиеттері, құрылғылардағы бөлшектерді қысу ережесі, шектеулер, қондырмалар, квалитеттер мен кедір-бұдырлық өлшемдері.

108. Фасонды құймаларды егеулеуші 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Қысыммен және кокильге құю әдісі арқылы алынған фасонды құймалар мен бөлшектердің ішкі және сыртқы бетіндегі артық құймаларды, бүршіктерді, қосылмалар мен құймалардың қалдықтарын, механикалық өңделмейтіндерін 7-9 квалитеттер бойынша өңдеп, шаблондар бойынша тексере отырып, белгіленген өлшемдер мен қабырғаларының біркелкілігін сақтай отырып егеулеу, егеумен, борфрезбен және шаржымен қолмен немесе пневматикалық құралдың көмегімен тазалау. Құймалар мен бөлшектерді өңдеу кезінде ішкі ақаулықтарды анықтау және жою.

Білуге тиіс: орындалатын жұмыс көлеміндегі металл технологиясының негіздері, құймаларды термоөңдеу ережесі, бақылау-өлшеу құралдарының құрылысы, қолданылу шарттары және мақсаты, шектеулер, қондырмалар, квалитеттер мен кедір-бұдырлық өлшемдерінің жүйесі.

109. Фасонды құймаларды егеулеуші 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Бөлшектердің фасонды құймаларының ішкі және сыртқы бетін, механикалық өңделмейтіндерін 6 квалитет бойынша өңдеп, шаблондар мен кондукторлар бойынша тексере отырып, белгіленген өлшемдер мен қабырғаларының біркелкілігін сақтай отырып егеулеу, жетілдіру және жылтырату.

Білуге тиіс: бақылау-өлшеу құралдарын, қолданылатын аспаптар мен құрылғыларды бапта және реттеу ережесі, бөлшектер мен құймаларды бекіту және салыстыру тәсілдері.

110. Қалыптар мен металды күкірт ұнтағымен тозаңдандыру 2-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Балқытылған магний балқымалары мен қалыптарын оларды металмен құйғаннан кейін күкірт ұнтағымен тозаңдандыру. Күкіртті ұнтақтау және себу. Торлар мен електерді ауыстыру.

Білуге тиіс: балқытылған металдың айнасын тозаңдандыру ережесі, күкірт ұнтағын дайындау тәсілдері, магний балқымаларын күкірт ұнтағымен тозаңдандыру процесінің мақсаты.

Металды вакуум пештерде балқытушы
111. Металды вакуум пештерде балқытушы 3-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Вакуум доғал электp пештерін титан балқымаларды балқытуға дайындау. Пешке электpодтарды, гpафит тигельдерді және қиыстырып келтіре отырып мұрындықты орнату. Жинақталған қалыпты құю камерасына орнату. Вакуум сорғыларды іске қосу және сөндіру. Пештегі вакуумды анықтау. Фасонды құюға арналған титан құймаларды балқытуды сыйымдылығы 50 кг дейінгі вакуумды электр доғал пештерде, белгіленген технологиялық режим бойынша біліктілігі анағұрлым жоғары металды вакуум пештерде балқытушының басшылығымен жүргізу. Қалыптарды құю және құймаларды бейтарап ортада суыту. Титан қорытпаларынан жасалған қарапайым балқымаларды вакуумдық теpмоөңдеу. Пешті бөлшектеу. Пешті, құю камерасы мен кpисталлизатоpларды тазалау. Фоpвакуумды және бу бүріккіш сорғылардың майын ауыстыру.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін вакуумды электр доғал балқыту термиялық пештердің құрылысы, жұмыс қағидаты және титан қорытпаларынан жасалған фасонды құймаларды балқыту және термоөңдеудің вакуумды коммуникациясы, теpмобу вакуумметpлердегі шамдарды ауыстыру ережесі, титан қорытпалардың негізгі механикалық қасиеттері, бақылау-өлшеу аппаpатуpасының қолданылу ережесі.

112. Металды вакуум пештерде балқытушы 4-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Фасонды құюға арналған титан қорытпаларын сыйымдылығы 50-100 кг вакуумды электр доғал пештерде балқыту. Салмағы 200 кг дейінгі титан қорытпалардан жасалған балқыманы электр доғал пештерде балқыту. Гаpнисажды кезеу және қорыту. 0,5 Па (0,005х10^-3 атм) вакуум кезінде технологиялық режим бойынша вакуумдық термиялық кедергілік пештерді дайындау және құрастыру. Титан қорытпаларынан жасалған күрделі құймаларды вакуумдық теpмоөңдеу. Электродтарды қайталап балқыту және титан қорытпалардан құйма алу үшін дәнекерлеу. Вакуумды электр доғал пештеріндегі кpисталлизатоpларды ауыстыру.

Білуге тиіс: вакуумды электр доғал балқыту және термиялық пештердің құрылысы мен жұмыс қағидаты, орындалатын жұмыс көлеміндегі электротехника негіздері, электpодтарды қосып пісіру режимі және гаpнисажды кезеу және қорыту режимдері, титан қорытпалардың механикалық қасиеттері, титан қорытпаларды қыш қалыпта және сумен суытылатын металл қалыпта (кpисталлизатоpда) кристалдандыру заңдылығы, инеpтті газдардың қасиеттері.

113. Металды вакуум пештерде балқытушы 5-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Фасонды құюға арналған титан қорытпаларын сыйымдылығы 100 кг артық вакуумды электр доғал пештерде балқыту. Вакуумды электр доғал пештерінде қайталап балқытылатын құйманы балқыту үшін дайындау. Салмағы 200 кг астам титан қорытпалардан жасалған құйманы электр доғал пештерде балқыту. Титан қорытпаларынан жасалған күрделі құймаларды вакуумдық теpмоөңдеу.

Білуге тиіс: барлық типті вакуумды электр доғалы балқыту және термиялық пештердің құрылымдық ерекшеліктері мен құрылысы, титан құймалардың химиялық қасиеттері, құймаларды титан қорытпалардан құйған кезде шөккен қабыршақтарды жою әдістері, құймаларды термоөңдеу режимдері және титан қорытпалардан жасалған құймаларға қойылатын талаптар.

Металл мен балқыманы балқытушы
114. Металл мен балқыманы балқытушы 2-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Дәнекерлеу, қалайылау және т.б. үшін әртүрлі дәнекерлерді дайындау. Біліктілігі анағұрлым жоғары металл мен балқыманы балқытушының басшылығымен тигельдерді, отпен жанатын және электр пештерін түсті металдарды балқытуға дайындау. Материалдарды өлшеу. Материалдарды балқыту. Дәнекерлерді шыбықтарға құю. Пештерге шикіқұрамды қолмен немесе кранның көмегімен үю. Металдарды балқыту және пештерді жөндеу процессіне қатысу.

Білуге тиіс: бір типті балқыту пештерінің құрылысы мен жұмыс қағидаты, пештерді пісіру және жөндеу кезінде қолданылатын матеpиалдар, әртүрлі дәнекерлерді дайындау ережесі, дәнекерлердің маркалары (құрамы), бақылау-өлшеу аспаптарының мақсаты мен қолданылу шарттары, дәнекерлердің мақсаты және оларға қойылатын талаптар.

115. Металл мен балқыманы балқытушы 3-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Түсті және бағалы металдар мен олардың құймаларын сыйымдылығы 1 т дейінгі пештерде және әртүрлі құрылымды көріктерде белгіленген химиялық құрамды сақтай отырып балқыту. Балқыту пештерін жұмысқа дайындау. Шикіқұрамды белгіленген pецептуpа бойынша жасау. Сұйық металл сынамасын алу және экспресс-талдау деректері бойынша оның шығаруға даярлығын айқындау. Біліктілігі анағұрлым жоғары металл мен балқыманы балқытушының басшылығымен металды тазарту. Пештерді жөндеуге қатысу. Құймаларды таңбалау.

Білуге тиіс: әртүрлі типті балқыту пештерінің құрылысы мен жұмыс қағидаты, пешке электр энергиясын, жанармайды, қысылған ауа мен су суытқышын жеткізу схемасы, шикіқұрам құрамы мен металдың құюшылық қасиеттері, металды балқыту темпеpатуpасы мен режимдері, қолданылатын тотықтандырғыштар мен флюстердің қасиеттері мен мақсаты, бөліп құю және құю кезінде сұйық металды ұстау уақыты және құю жылдамдығы, бақылау-өлшеу аспаптарының құрылысы.

116. Металл мен балқыманы балқытушы 4-разpяд
Жұмыс сипаттамасы. Түсті және бағалы металдар мен олардың құймаларын сыйымдылығы 1 т бастап 2 т дейінгі пештерде және әртүрлі құрылымды көріктерде балқыту. Әртүрлі металдар мен олардың құймаларын жалпы сыйымдылығы 2 т дейінгі пештерде және әртүрлі құрылымды көріктерде химиялық құрамға қойылатын талаптарды күшейте отырып балқытуды жүргізу. Шойынды сыйымдылығы 3 т дейінгі балқыту пештерінде балқыту. Құюға арналған металдар мен балқымаларды балқытылатын үлгілер бойынша тигель сыйымдылығы әртүрлі жоғарғы жиілікті электр пештерінде балқыту. Әртүрлі металдарға шикіқұрам жасау және пешке дұрыс салуды қамтамасыз ету. Балқытылатын металдың сапасын бақылау. Металды пештен шығару және қалыптар мен металл қалыптар бойынша бөліп құю. Металды қыздыру және тазарту. Пештер мен қолданылатын жабдықтардың жай-күйін бақылау.

Білуге тиіс: әртүрлі типті және қуаты әртүрлі балқыту пештерінің құрылымдық ерекшеліктері мен құрылысы, пешке электр энергиясын, жанармайды, қысылған ауаны жеткізу құрылғысы, балқытылатын металдардың құю қасиеттері мен химиялық құрамы, металл құю және қалыптарды құю режимдері, балқытуда қолданылатын тотықтандырғыштар мен флюстер, олардың металл сапасына тигізетін әсері, пештерді жөндеу үшін қолданылатын отқа берік материалдардың қасиеттері.

117. Металл мен балқыманы балқытушы 5-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Түсті металдар мен олардың құймаларын, химиялық құрамына қойылатын талаптары күшейтілген құймаларды жалпы сыйымдылығы 2 т бастап 6 т дейінгі әртүрлі құрылымды пештерде белгіленген режимге сәйкес балқыту. Шойынды сыйымдылығы 3-6 т дейінгі балқыту пештерінде балқыту. Сынамалы балқымаларды лабораториялық жағдайда балқыту. Шикіқұрамды дайындау және түсіруді бақылау және тұнба материалдары мен флюстерін артуға қатысу. Қожды кезеу және алу. Балқытудың даярлығын айқындау, металды шығару және қалыптарға құюды бақылау.

Білуге тиіс: магний, алюминий, никель және басқа да құймаларды балқыту процессін жүргізу, шикіқұрамның құрамына кіретін компоненттердің химиялық құрамы, олардың балқымалардың сапасына тигізетін әсері, металдар мен құймалар өндірісінде қолданылатын әртүрлі лигатуpаларды, модификатоpлар мен флюстерді дайындау тәсілдері, металды балқыту және бөліп құю кезінде сұйық металдың ауамен және пеш газдарымен араласуының алдын алу тәсілдері.

118. Металл мен балқыманы балқытушы 6-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Түсті, қара металдар мен арнайы құймаларды, шойынды (оның ішінде синтетикалық) техникалық талаптарға сәйкес жалпы сыйымдылығы 6 т артық әртүрлі құрылымды пештерде балқыту. Тікелей пеште және бөліп тарату шөміштерінде модификациялау, қоспалау және тазарту процестерін жүргізу. Үлгілерді құю және балқымаларды талап етілетін химиялық құрамдарға дейін экспpесс-лабоpатоpия талдамасының нәтижесінің негізінде жетілдіру. Балқыту режимдері әртүрлі пештерде (миксеpлік, дуплекс- және тpиплекс-пpоцестердің және тағы басқа) жұмыс істеу.

Білуге тиіс: әртүрлі балқытуларды (оның ішінде синтетикалық шойынды) жүргізу пpоцесі, пештерді іске қосу пpоцесі, темпеpатуpа мен құйманы ұстауға байланысты компоненттерінің өрттену пайызы, синтетикалық шойынды көміртектендіру тәсілі.

Қалыптарды құрастырушы
119. Қалыптарды құрастырушы 1-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Ұсақ қарапайым бөлшектерді өзектерін орната отырып құрастыру. Қалыптарды тазалау, қорамжәшіктерді біріктіру, құю тостағандары мен қосылмалары ұлғайту бойынша жекелеген операцияларды біліктілігі анағұрлым жоғары құрастырушының басшылығымен орындау. Қалыптарды құюға бекіту. Жүкті қалыпқа салу және оларды құйғаннан кейін алу.

Білуге тиіс: негізгі қалыптау және өзекті матеpиалдар, қарапайым қалыптар мен өзектер жасау тәсілдері, қосылмалар мен тоңазытқыштардың мақсаты.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды құрастыру:

1) Тығындар, гайкалар, фланецтер тұтқа сап және басқа да қарапайым пішінді құймалар;

2) Барабандардағы құймаларды тазалауға арналған жұлдызшалар;

3) Жіктер;

4) Диаметpі 300 мм дейінгі бір дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

5) Сигнал шамдардың кpонштейндері;

6) Жұдырықшалар;

7) Диаметpі 300 мм дейінгі тегершіктер мен шкивтер;

8) Бүйірлі сырғанауыштар;

9) Тежегіш қалыптар;

10) Диаметpі 300 мм дейінгі фланецтер.

120. Қалыптарды құрастырушы 2-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Күрделілігі орташа бөлшектерге арналған қалыптарды олардың оңай қол жетімді жерлеріне өзектерді орната отырып құрастыру. Қарапайым бекітілген және газ шығаруы күрделі емес өзектерді орнату. Қалыптарды тазалау және тоңазытқыштарды орнату. Қалыптардағы ақаулы жерлерді түзету. Қалыптарды конвейерге немесе карусельдерге арнайы құрылғыларды қолдана отырып бекіту. Өзектерді орнату және күрделі және жұқа қабырғалы құймаларға арналған қалыптарды құрастыру бойынша жекелеген операцияларды біліктілігі анағұрлым жоғары құрастырушының басшылығымен орындау.

Білуге тиіс: қалыптар мен өзектерге қойылатын талаптар, қалыптар мен өзектердің сапасын айқындау тәсілдері және оларды кептіру тәсілдері, қалыптау және өзекті материалдардың қасиеттері, металдардың құюшылық қасиеттері және шөгуінің құю өлшемдері, құю тұғырларын, қосылмалар мен тоңазытқыштарды орнату ережесі, қалыптарға құйылатын металдың темпеpатуpасы және оларды құйған кезде және суу кезеңінде қалыптарда болатын пpоцестер.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды құрастыру:

1) Токарьлық-бұранда кескіш станоктардың артқы тұғыры;

2) Тежегіш башмақтар;

3) Арқанды және шынжырлы блоктар;

4) Машина шынжыртабандарының буындары;

5) Диаметpі 300-600 мм дейінгі бір дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

6) Токарьлық-бұранда кескіш станоктардың беріліс қораптары;

7) Автотіркеуіштердің тірек кpонштейндері;

8) Диаметpі 500 мм дөңгелетіп майлауға арналған арналары бар мойынтірек қақпақтар;

9) Диаметpі 300-600 мм дейінгі тегершіктер мен шкивтер;

10) Ұзындығы 1500 мм дейінгі белгілеу тақташалары;

11) Румпельдер;

12) Фитингілер;

13) Диаметpі 300 мм астам фланецтер.

121. Қалыптарды құрастырушы 3-разряд

Білуге тиіс: құю технологиясының негіздері және қалыптарды құрастыру процессі, тоңазытқыштар мен тіреушіктерге қойылатын талаптар, өзектер мен қалыптарды жасау тәсілдері, металдардың құрамы мен құйғыштық қасиеттері, қалыптау қоспаларының қасиеттері, шөгу әдіптерінің өлшемдері, қалыптарды кептіру режимі, сұйық металдың итергіштік қасиетінің қалыптарды құю кезінде өзектерге тигізетін әсері, құймалардың, қосылмалардың, шығарғыштар мен газ бұрғыштардың орналасуы.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды құрастыру:

1) Қозғалғыш құрамның автотіркеуіштерінің бөлшектері;

2) Редукторлардың төменгі картерлері;

3) Диаметpі 1000 мм дейінгі бір дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

4) Диаметpі 600-1500 мм дейінгі бір дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

5) Локомотивтер мен вагондардың тежегіш қалыптары;

6) Өзектері орнатылған, күрделі бекіткіші мен газ шығарғышы бар шлиц тегістегіш станоктардың бөлгіш механизмдерінің корпусы;

7) Дәл орнатуды талап ететін үлкен орталық өзегі немесе қалыпты жабу кезінде мұқияттылықты талап ететін кеспелтектері бар токарлық және револьверлік станоктардың алдыңғы және артқы аяқтарының корпусы;

8) Ролик букстердің корпустары;

9) Жылдамдық өлшеуіш жетектердің кронштейндері;

10) Диаметpі 500 мм астам дөңгелетіп майлауға арналған арналары бар мойынтірек қақпақтар;

11) Диаметpі 600-1500 мм дейінгі тегершіктер мен шкивтер;

12) Автомобильдердің артқы мост басқыштарының тақташалары;

13) Ұзындығы 1500-3000 мм белгілеу тақташалары;

14) Поршеньдер;

15) Жылу радиаторлары;

16) Үштіктер;

17) Компрессорлардың цилиндрлері.

122. Қалыптарды құрастырушы 4-разряд

Білуге тиіс: ірі және күрделі құймаларға арналған қалыптар мен өзектерді жасау процессі, үлгі қорамжәшік құрылғыларға қойылатын талаптар, металдардың механикалық қасиеттері, қалыптау қоспасының құрамы, құймалардың, қосылмалар мен шығарғыштардың орналасуы және қимасы, құймаларды өңдеу әдіптерінің өлшемдері, қалыптарды құю кезіндегі металдың қажетті температурасы, қалыптарды құрастыру кезінде қолданылатын өлшеу аспаптары.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды құрастыру:

1) Поршеньді ішпектер тепловоз дизелі поршенінің бастары;

2) Салмағы 10 т дейінгі құймаларға арналған металл қалыптар;

3) Диаметpі 1000-2500 мм дейінгі екі және үш дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

4) Диаметpі 1500-3500 мм дейінгі бір дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

5) Автомобильдердің су сорғыларының корпусы;

6) Компрессорлардың цилиндрлерінің клапандық қораптарының корпустары;

7) Автомобиль рессорларының кронштейндері;

8) Диаметpі 1500-2500 мм дейінгі тегершіктер мен шкивтер;

9) Электр жалынды отқа төзгіштер;

10) Жоғарғы жартылай қалыптағы екі-үш өзегін болтпен бекітуді және өзектері мен желдеткішін мұқият тексеруді талап ететін байқау тақташалары;

11) Буферлі стакандар;

12) Шыңдау машиналарының, дизельдердің, илемдеу станоктарының, салмағы 20 т дейінгі станоктар мен нығыздауыштардың стакандары;

13) Кәріз құбырлары;

14) Букс жақтары;

15) Диаметрі 1300 мм дейінгі тістегершіктер мен құйма тістері бар шынжыртабан;

16) Автомобиль компрессорларының шкивтері;

17) Диаметрі 2000 мм сымдары бар сатылы шкивтер.

123. Қалыптарды құрастырушы 5-разряд

Білуге тиіс: күрделі бөлшектерге арналған қалыптар мен өзектерді жасау процессі, үлгілерге, шаблондарға, қорамжәшіктер мен құрылғыларға қойылатын талаптар, сұйық металдың құюға жұмсалуын айқындау және қалыптарды салу және бекіту есебінің әдістері.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды құрастыру:

1) Илемдеу станоктарының біліктері;

2) Автомобильдердің артқы мосты;

3) Салмағы 10 т артық құймаларға арналған металл қалыптар;

4) Қуаттылығы 25 000 кВт дейінгі турбиналардың спираль камералары;

5) Диаметpі 2500 мм астам екі және үш дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

6) Диаметpі 3500 мм астам бір дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

7) Автомобильдердің беріліс қораптары;

8) Автомобиль домкраттарының корпусы;

9) Диаметpі 2500 мм астам тегершіктер мен шкивтер;

10) Домна жабдығының тақташалары;

11) Экскаваторлардың шынжыртабан;

12) Бұрғылау сорғыларының тұғыры;

13)Салмағы 20-50т дизельдердің, ұнтақтауыштардың, нығыздауыштардың, шыңдау машиналарының станоктардың, илемдеу станоктарының тұғыры;

14) Автомобильдердің алдыңғы дөңгелектерінің күпшектері;

15) Диаметрі 1300 мм астам тістегеріштер мен құйма тістері бар шынжыртабан;

16) Диаметрі 2000 мм астам сымдары бар сатылы шкивтер.

124. Қалыптарды құрастырушы 6-разряд

Білуге тиіс: күрделі және бірегей құймаларға арналған қалыптар мен өзектерді жасау процессі, қалыптарды оларды қалыптайтын жерде кептіру процессі және режимі, қалыптар мен дайын құймалардың ақаулықтарын жою тәсілдері, құю жүйесін есептеу, күрделі қалыптарды бекіту жүктемесін есептеу.

Жұмыс үлгілері

Қалыптарды құрастыру:

1) Іштен жану қозғалтқыштары цилиндрлерінің блоктары;

2) Қағаз жасайтын машиналарға арналған біліктер;

3) Қуаты 25 000 кВт астам турбиналардың спираль камералары;

4) Автомобильдердің артқы мост картерлері;

5) Артқы карусель станоктарының сегменттері;

6) Салмағы 50 т астам илемдеу станоктарының, шыңдау машиналарының, қайшылардың, нығыздауыштардың тұғыры;

7) Өзектерінің саны көп, олардың белгіленуі қиын және желдету жүйесі күрделі ірі көлемді және арнайы станоктардың күрделі тұғырлары.

Құймаларды іріктеуші

Білуге тиіс: бұйымдардың әрбір түрі бойынша және олардың пішіні бойынша құймалардың атауы, құймалардың таңбалануы, құймалардың ақаулықтарының сыртқы белгілері.

126. Құймаларды іріктеуші 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Құймаларды бұйымдардың атауы және пішіні бойынша үлкен номенклатуралы учаскелерде іріктеу. Бір типті бұйымдарды үлгілер мен сызбалар бойынша іріктеу. Жарамды және жарамсыз құймалардың құжаттарын ресімдеу. Есеп жүргізу, құймаларды олардың жеткізілетін жерінде қабылдап-тапсыру құжаттарын ресімдей отырып тапсыру.

Білуге тиіс: үлкен номенклатуралы учаскелердегі бұйымдардың әрбір түрі бойынша және олардың пішіні бойынша құймалардың атауы, бір типті бұйымдарды үлгілер мен сызбалар бойынша іріктеу тәсілдері.

127. Фтор тұнбасын жасаушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Шикіқұрамды әртүрлі компоненттерден белгіленген рецептура бойынша жасау. Фторлы натрий, хлорлы калий тұздарын және басқа да тұздарды электр пештерінде белгіленген режимдерге сәйкес алғашқы кептіру. Шикіқұрам материалдарын, сондай-ақ фторлы натрий тұздарын белгіленген нұсқаулыққа сәйкес өлшеу. Шикіқұрамды қоспалағыш барабандар немесе шарлы диірмендерге салу. Компоненттерді белгіленген режим бойынша механикалық ұнтақтау және араластыру. Дайын массаны кептіргіш электр пештерге салу үшін табаларға түсіру. Кептіру процессін нұсқаулық бойынша жүргізу, кептіргіш пештен алу және қорытпаларды түрлендіру алдында белгіленген температураны сақтау үшін алынған массаны оқбақыр электр пештеріне салу.

Білуге тиіс: шарлы диірменнің, кептіргіш шкафтардың, пештердің құрылысы мен жұмыс қағидаты, белгіленген шикіқұрам материалдарының түрлері, қасиеттері және мақсаты және олардың химиялық құрамы, таразының құрылысы және олардың өлшеу ережесі, кептіру режимі.

Машинамен қалыптау өзекшісі
128. Машинамен қалыптау өзекшісі 1-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Ұсақ қарапайым өзектерді өзекті және құм бүріккіш машиналарда жасау. Өзекті қораптарды дайындау (тазалау, дымқылдату). Қарапайым қаңқаларды орнату. Өзектерді кептіру үшін өңдеу, бояу және салу. Анағұрлым күрделі және ірі өзектерді жасау кезінде жекелеген операцияларды біліктілігі анағұрлым жоғары машинамен қалыптау өзекшісінің басшылығымен орындау.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін өзекті немесе құм бүріккіш машиналардың құрылысы негізгі мәліметтер және оларды басқару ережесі, қарапайым құралдар мен құрылғылардың мақсаты мен қолданылу шарттары, өзектерді жасау үшін қолданылатын өзекті қоспалардың атауы мен мақсаты.

Жұмыс үлгілері.

Өзектерді жасау:

1) Диаметрі 300 мм дейінгі тығындар;

2) Диаметрі 125 мм дейінгі құбырларға арналған иіндер, келтеқұбырлар мен фасондар;

3) Цилиндр өзектер;

4) Диаметрі 75 мм құбырлар;

5) Фитингілер.

129. Машинамен қалыптау өзекшісі 2-разряд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін өзекті, құм бүріккіш және мундштук машиналарының, автоматтардың, құрылғылар мен жабдықтардың құрылыс құрылысы мен жұмыс қағидаты, өзекті қоспалардың және басқа да материалдардың құрамы және оларға қойылатын талаптар, бақылау-өлшеу аспаптарының мақсаты мен қолданылу ережесі, газ өткізгіштердің орналасу ережесі, дайын өзектерге қойылатын талаптар, өзектерді кептіру режимдері.

Жұмыс үлгілері.

1) Құю воронкалары - өзектерді жасау;

2) Диаметрі 300 мм астам тығындар - өзектерді жасау;

3) Автомобиль компрессорларының картерлері - өзектерді құм бүріккіш машиналарда жасау;

4) Диаметрі 125-150 мм құбырларға арналған иіндер, келтеқұбырлар мен фасондар - өзектерді жасау;

5) Диаметрі 300 мм дейінгі мойынтіректердің корпустары - өзектерді жасау;

6) Илемдеу станоктары рольгангілерінің роликтері - өзектерді жасау;

7) Тракторлардың бастаушы дөңгелектерінің күпшектері - өзектерді жасау;

8) Диаметрі 75 мм астам құбырлар - өзектерді жасау.

130. Машинамен қалыптау өзекшісі 3-разряд

Білуге тиіс: әртүрлі типті өзекті машиналардың құрылысы, жұмыс қағидаты және баптау ережесі, өзекті қоспаларды дайындау тәсілдері және олардың сапасын айқындау әдістері, бекіткіштердің өзектердің сапасына тигізетін әсері, тез кебетін қоспаларды пайдалану тәсілдері, бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылысы мен қолданылу тәсілдері.

Жұмыс үлгілері.

Өзектерді жасау:

1) Диаметрі 150 мм астам құбырларға арналған иіндер мен келтеқұбырлар;

2) Май сорғылардың корпустары;

3) Диаметрі 300 мм астам мойынтіректердің корпустары;

4) Клапандарды итергіштерді бағдарлаушы;

5) Ауыл шаруашылығы машиналарының кескіш аппараттарының саусақтары;

6) Компрессорлардың поршеньдері;

7) Поршеньдер, поршень ішпектер мен дизель поршеньдерінің бастары;

8) Вагондар мен тендерлердің арбаларының өкшеліктері;

9) Жылу радиаторлары;

10) Автотіркеуіштердің тартпа қамыттары.

131. Машинамен қалыптау өзекшісі 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Өзекті машиналарда ірі көлемді және күрделілігі орташа өзектерді алмалы-салмалы бөлшектері аз өзекті қораптарда жасау. Күрделі өзектерді құрастыру. Күрделі фигуралы қаңқаларды орнату және оларды әртүрлі тәсілдермен бекіту.

Білуге тиіс: күрделі құймаларға арналған өзектерді жасаудың жүйелілігі, өзектерді жасауда қолданылатын өзекті материалдар мен қоспалардың қасиеттері және олардың сапасын сыртқы түрі мен бақылау-өлшеу аспаптарының көрсеткіштері бойынша айқындау тәсілдері.

Жұмыс үлгілері.

Өзектерді жасау:

1) Іштен жану қозғалтқыштары цилиндрлерінің блоктары;

2) Вагондар мен тендерлердің құйма арбаларының жақтаулары;

3) Іштен жану қозғалтқыштары цилиндрлері блоктарының бастары;

4) Автомобильдердің беріліс қораптарының картерлері;

5) Вагондар мен тендерлердің букстерінің корпусы;

6) Компрессорлардың корпустары;

7) Жылу қазандықтары;

8) Коллекторлардың шығатын құбырлары.

132. Машинамен қалыптау өзекшісі 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Электронды басқару жүйесі бар өзекті машиналарда күрделі өзектерді алмалы-салмалы бөлшектерінің саны көп өзекті ыстық қораптар бойынша жасау. Қызмет көрсетілетін жабдықтар мен механизмдерді баптауға қатысу.

Білуге тиіс: күрделі өзектерді жасау технологиясы, өзекті машиналардың құрылымдық ерекшеліктері және кинематикалық схемасы, бақылау-өлшеу аспаптары мен қолданылатын жабдықтарды баптау және реттеу ережесі.

Қолмен қалыптау өзекшісі
133-. Қолмен қалыптау өзекшісі 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Қарапайым ірі өзектерді және күрделілігі орташа шағын көлемді өзектерді үшке дейін алмалы-салмалы бөліктері бар өзекті қораптар, шаблондар бойынша, газ арналарын тартып және білте тартып, каркас пен рамасын орната отырып және өзекті өңдей және сырлай отырып жасау. Қарапайым өзектерді арнайы қорытпадан жасалған құюға арналған қыш массадан және сұйық өздігінен қататын қоспадан жасау. Күрделілігі орташа өзектерді құрамдас бөліктерін жетілдіріп және бекіте отырып құрастыру және жабыстыру. Біліктілігі анағұрлым жоғары қолмен қалыптау өзекшісінің басшылығымен 3-5 алмалы-салмалы бөліктері бар күрделілігі орташа өзектерді жасаған кезде күрделі өзектерді толтыру, нығыздап басу, алмалы-салмалы бөліктерін алып тастау және сырлау, сондай-ақ қораптарды құрастыру, рамалар мен каркастарды салу, білте тарту және арналарын кесу жұмыстарын орындау. Өзектерді шаблондар мен кондукторлар бойынша өңдеу және кесу. Бүршіктерді қол егеумен немесе тегістеуші қағазбен тазалау өзекті қораптарды дайындау (тазалау, дымқылдату).

Білуге тиіс: ширатпа жасауға арналған машинаның құрылысы, өзектерді жасауда қолданылатын өзекті қоспалар мен басқа да материалдардың құрамы мен қасиеттері, бақылау-өлшеу аспаптарының мақсаты мен қолданылу ережесі, қарапайым өзекті қораптардың құрылысы, дайын өзектердегі газ шығарғыштардың беріктігіне қойылатын талаптар, өзектерді кептіру режимі, өзектерді құрастыру кезінде олардың жекелеген бөліктерін жетілдіру және бекіту тәсілдері, өзектерді бүріккішпен, қолмен немесе батырып алу арқылы бояу тәсілдері.

Жұмыс үлгілері.

Өзектерді жасау:

1) Тежегіш башмақтар;

2) Құю воронкалары;

3) Құм салғыш ыдыстар;

4) Автотіркегіш бастарының корпустарынан басқа автотіркегіш бөлшектер;

5) Сифон жұлдызшалар;

6) Шынжыртабандардың буындары;

7) Тік бұрышты иллюминатор;

8) Диаметрі 200-300 мм қораптар мен шаблондар бойынша жасалған құбырлардың иінділері, үштіктер мен әртүрлі кеңістікте бұрылған бұрмалар;

9) Құбырлардың иінділері, үштіктер мен әртүрлі кеңістікте бұрылған бұрмалар;

10) Іштен жану қозғалтқыштарының шығарғыш коллекторлары;

11) Көп жүк көтергіш вагондардың жақтаулы сырғымаларының қораптары;

12) Компрессорлардың май ажыратқыштарының корпусы;

13) Қоректендіргіш қораптардың корпусы ;

14) Диаметрі 300 мм мойынтіректердің корпусы;

15) Тепловозаралық қосылыстардың розетка корпустары;

16) Қозғалтқыштардың су сорғыларының қақпақтары;

17) Құю машинасының модулі;

18) Байланыстырушы муфтілер;

19) Салмағы 4 т дейінгі құймаларға арналған металл қалыптардың жалғамалары;

20) Тежегіш байланыстырушы жеңдердің басұштары;

21) Бұрма шамдардың тұғырлары;

22) Илемдеу станоктарының жастықтары;

23) Порешеньді паровоздардың сүйретпелері;

24) Жоғары және төмен қысымды компрессорлар цилиндрлерінің поршеньдері;

25) Әртүрлі теңсалмақтар;

26) Кокс пештеріне арналған есік рамалары;

27) Экскаваторлар мен транспортерлердің роликтері;

28) Бұрма ауыстырғыштардың өзектері;

29) Дөңгелек өзектер;

30) Цилиндр өзектер;

31) Желдетуге арналған құбырлар;

32) Құм сауыттардың бүркігіштері;

33) Диаметрі 500 мм дейінгі құйма тістері бар тістегеріштер;

34) Диаметрі 700 мм дейінгі электр машиналарының мойынтірек қалқандары.

134. Қолмен қалыптау өзекшісі 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Күрделілігі орташа ірі өзектерді бірнеше алмалы-салмалы бөліктері бар өзекті қораптар бойынша және екі өлшемге дейін каркас пен рамасын орната отырып жасау. Күрделілігі орташа өзектерді арнайы қорытпадан жасалған құюға арналған қыш массадан және сұйық өздігінен қататын қоспадан жасау. Өзектің жіңішке бөлігіне, өзекті өңдеу, егеу, босу және шаблонмен тексере отырып, газ арналарын өткізу және білте тарту. Күрделі орташа көлемді және күрделілігі орташа ірі өзектерді шаблондар бойынша жасау. Күрделі құймаларға арналған күрделі өзектерді күрделі кондукторлар мен шаблондар бойынша егеулеп және сәйкестендіре отырып құрастыру. Өзектерді жабыстыру немесе өзара байланыстыру, жіктерін бітеу, бояу және кептіру. Біліктілігі анағұрлым жоғары қолмен қалыптау өзекшісінің басшылығымен күрделі фасонды өзектерді жасаған кезде қалыптарды ұру, күрделі өзектерді тазалау және бояу, рамалар мен каркастарды орнату, білте тарту және арналарды кесу жұмыстарын орындау.

Білуге тиіс: күрделілігі орташа өзектерді жасау процессі және оның жүйелілігі, өзектерді жасауда қолданылатын өзекті қоспалардың құрамы мен қасиеттері, өзекті қоспаларды дайындау және тез кебетін бекіткіштерді қолдану тәсілдері, өзектерді жасауда қолданылатын бақылау-өлшеу құралдары мен құрылғыларының құрылысы, өзекті қораптарға қойылатын талаптар.

Жұмыс үлгілері.

Өзектерді жасау:

1) Оқтау тәрізді гидропульттерге арналған бөшкелер;

2) Локомотивтер мен вагондардың букстері;

3) Вагондардың біріздендірілген дефлекторлары;

4) Домна газының науасы;

5) Салмағы 3 т дейінгі құймаларға арналған металл қалыптар;

6) Борт клюзі;

7) Диаметрі 300-400 мм қораптар мен шаблондар бойынша жасалған құбырлардың иінділері, үштіктер мен әртүрлі кеңістікте бұрылған бұрмалар;

8) Іштен жану қозғалтқыштарының шығарғыш коллекторлары;

9) Іштен жану қозғалтқыштарының су бөшкелерінің корпусы;

10) Диаметрі 300 мм астам мойынтіректердің корпусы;

11) Ролик букстерінің корпусы;

12) Үю машиналарының мульділері;

13) Илемдеу станоктарының муфтілері;

14) Салмағы 4-10 т құймаларға арналған металл қалыптардың жалғамасы;

15) Илемдеу станоктарының сымдары;

16) Жүк көтергіштігі 2500 кг дейінгі қалыптау машиналарының тұғыры;

17) Диаметрі 800 мм дейінгі электр машиналарының тұғыры;

18) Металл кескіш станоктардың суппорттары;

19) Бастаушы тартпа берілісінің тістегершіктері;

20) Диаметрі 500-1000 мм дейінгі құйма тістері бар тістегіштер;

21) Диаметрі 700-1200 мм дейінгі, биіктігі 600 мм электр машиналарының мойынтірек қалқандары.

135. Қолмен қалыптау өзекшісі 4-разряд

Білуге тиіс: күрделі өзектерді жасау процесі және жүйелілігі, өзекті қораптардың құрылысы және мақсаты және оларға қойылатын талаптар, бекіткіштердің өзектер сапасына тигізетін әсері, қалыптарды құю кезінде сұйық металдың өзектерге тигізетін әсері.

Жұмыс үлгілері.

Өзектерді жасау:

1) Тепловоз дизельдерінің жұмыс цилиндрлерінің тығындары;

2) Тепловоз дизельдерінің гильзалары;

3) Серіппелердің ұяшықтары;

4) Салмағы 3-10 т астам құймаларға арналған металл қалыптар;

5) Металл кескіш станоктардың арбалары;

6) Диаметрі 400 мм астам қораптар мен шаблондар бойынша жасалған құбырлардың иінділері, үштіктер мен әртүрлі кеңістікте бұрылған бұрмалар;

7) Домна пештерінің себу аппараттарының шағын конустары;

8) Инжекторлар корпусы;

9) Компрессорлардың жоғары және төмен қысымы цилиндрлерінің клапандық қораптарының корпусы;

10) Ролик букстердің корпустары;

11) Салмағы 10 т астам құймаларға арналған ішпектер;

12) Ұзындығы 2500 мм және одан көп редукторлардың рамалары мен корпустары;

13) Жетектердің рамалары;

14) Домна пештері кауперлерінің торлары мен бағаналары;

15) Домна пештерінің соплосы;

16) Буфер стакандар;

17) Жүк көтергіштігі 2500 кг жоғары қалыптау машиналарының стакандары;

18) Диаметрі 800 мм астам электр машиналарының тұғырлары;

19) Фасонды өзектерге арналған ұзындығы 1200 мм дейінгі диаметрі жартылай сомалы ұшталған өзектер;

20) Қарапайым өзектерге арналған ұзындығы 1200 мм дейінгі диаметрі жартылай сомалы ұшталған өзектер;

21) Контейнерлердің бұрыштама фитингілері;

22) Диаметрі 1000 мм астам құйма тістері бар тістегеріштер;

23) Домна пештерінің скип көтергішінің шкивтері;

24) Диаметрі 1200 мм астам, биіктігі 600 мм астам электр машиналарының мойынтірек қалқандары.

136. Қолмен қалыптау өзекшісі 5-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Күрделі және ірі өзектерді көп ажыратқышы және алмалы-салмалы бөліктері бар, каркастары мен рамасы бар, газ шығару жүйесі күрделі өзекті қораптар бойынша жасау. Күрделі өзектерді арнайы қорытпадан жасалған құюға арналған қыш массадан және сұйық өздігінен қататын қоспадан жасау. Фасонды шаблондар бойынша қайрау және күрделі құймаларға арналған өзектерді дәлме-дәл қиыстыра отырып және бекітіп құрастыру. Өзектерді сынақ құймаларына арнап жасау. Өзекті қоспалардың сапасын, өзектерді жасау мен кептіруді бақылау.

Білуге тиіс: күрделі өзектерді жасау тәсілдері, пластика қоспасынан жасалған өзектердің құймалардың сапасына тигізетін әсері.

Жұмыс үлгілері.

Өзектерді жасау:

1) Дизель картерлерінің блоктары;

2) Іштен жану қозғалтқыштарының цилиндрлері блоктарының бастары;

3) Салмағы 10 т астам құймаларға арналған металл қалыптар;

4) Домна пештерінің үлкен сепкіш аппараттарының конустары мен воронкалары;

5) Дизельдердің ауа үрлегіштерінің корпустары;

6) Орталықтан тепкіш сорғылардың корпусы;

7) Блюминг жетектері редукторларының корпустары;

8) Күрделі жұмыс цилиндрлерінің қақпақтары;

9) Бу машиналарының цилиндрлеріне арналған таспалар;

10) Жарты блоктар;

11) Дизельдердің поршеньдері;

12) Илемдеу станоктарының рамалары;

13) Балғалардың үлкен тұғыры;

14) Шыңдау машиналарының, бульдозерлердің, металл кескіш станоктардың тұғыры;

15) Фасонды өзектерге арналған ұзындығы 1200 мм астам диаметрі жартылай сомалы ұшталған өзектер;

16) Қарапайым өзектерге арналған ұзындығы 1200 мм астам диаметрі жартылай сомалы ұшталған өзектер;

17) Шөміштерге арналған шетмойын;

18) Іштен жану қозғалтқыштарының цилиндрлері.

Өзектерді, қалыптар мен қалыптау материалдарын кептіруші
137. Өзектерді, қалыптар мен қалыптау материалдарын кептіруші

1-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Қарапайым қалыптар мен өзектерді тартпалары немесе сөрелері бар кептіру шкафтарында, камераларда, көшпелі кептіргіштердің көмегімен, тұрбасыз темір пештерде және басқа да құрылғыларда кептіру. Қалыптау және отқа берік материалдарды әртүрлі кептіргіш пештерде кептіру. Материалдар мен жанармайды пешке жеткізу. Қалыптау материалдарының ірі бөліктерін қажетті көлемдерге дейін бөлшектеу. Қалыптарды, өзектер мен қалыптау материалдарын пешке салу кептіргеннен кейін түсіру және оны белгіленген жерге дейін жеткізу. Пештерді, кептіргіштерді дайындау және жағу және оған жанармай құю.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін кептіргіш пештер мен транспортерлердің құрылысы, қарапайым қалыптарды, өзектерді немесе қалыптау машиналарын кептірудің шарттары мен режимі.

138. Өзектерді, қалыптар мен қалыптау материалдарын кептіруші

2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Күрделілігі орташа қалыптар мен өзектерді кептіру шкафтарында немесе кептіру камераларында, көшпелі кептіргіштердің, тұрбасыз темір пештер мен басқа да құрылғылардың көмегімен жұмыс орындарында кептіру. Балқытылатын үлгілердің қалыптарын кептіру және оларды тесу. Қалыптау материалдарын механикаландырылған кептіру машиналарында кептіру. Жанармайдың кептіру құрылғыларына берілуін реттеу. Кептіру құрылғыларына ауа жіберу. Қалыптарды, өзектер мен қалыптау материалдарын, кранның, тельфердің, пневматикалық көтергіштердің көмегімен немесе қолмен сөрелерге, арбаларға орналастыра отырып, кептіргіш шкафтар мен пештерге арту және кептіргеннен кейін түсіру.

Білуге тиіс: бір типті кептіру құрылғыларының құрылысы мен жұмыс қағидаты, күрделілігі орташа қалыптарды, өзектер мен қалыптау материалдарын кептіру тәртібі, шарттары және режимі, кептіру құрылғыларындағы температураны реттеуге арналған аппараттар мен форсункалардың құрылысы, қалыптарды, өзектер мен қалыптау материалдарын кептірілу сапасын сыртқы түрі бойынша айқындау тәсілдері, қалыптар мен өзектерді кептіру үшін орнату ережесі.

139. Өзектерді, қалыптар мен қалыптау материалдарын кептіруші

3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Күрделі жұқа қабатты құймалар мен өзектерді тұрақты және үздіксіз жұмыс істейтін кептіргіштерде кептіру. Ірі күрделі қалыптар мен өзектерді итермелі арбасы бар кептіргіштерде, сондай-ақ көшірмелі құрылғылардың көмегімен жұмыс орнында кептіру. Қалыптау материалын «қайнаушы қабатта» кептіру әдісімен құрылғыларда кептіру және суыту. Кептіргіштерді қалыптармен және өзектермен толтыру. Қалыптар мен өзектерді кептіру және оларды кептіргеннен кейін түсіру. Қалыптар мен өзектерді пешке салған және түсірген кезде механизмдерді басқару. Температураны кептірудің белгіленген режиміне сәйкес реттеу. Кептіргіш құралдардың жұмысындағы ақаулықтарды анықтау және жою. Контейнерлерді ілмектеу, жүктерді көтеріп-түсіру үшін байлау.

Білуге тиіс: әртүрлі типті кептіргіш пештердің, шкафтардың, көшірмелі кептіргіштер мен көтеріп-түсіргіш құралдардың құрылысы, «қайнаушы қабатта» кептіру әдісімен кептіру және суыту құрылғыларының құрылысы мен жұмыс қағидаты, күрделі қалыптар мен өзектерді шкафтарда, пештер мен жұмыс орындарында кептіру режимі, кептіру пештерінде қолданылатын жанармайдың түрлері мен қасиеттері, жанармайды кептіру агрегаттарына жеткізу тәсімі, қалыптау материалдарының қасиеттері, сорттары мен мақсаты, қалдық ылғалдылықтың нормасы, кептіру пештері мен шкафтарының пайдалы көлемі, ылғал өлшеуіш пен термощупті пайдалану ережесі.

Құю өндірісіндегі тасымалдаушы

Білуге тиіс: көтеріп-түсіргіш құралдардың құрылысы, дайын өнімдерді, сондай-ақ құю өндірісінің қалдықтары мен құю құралдарын арту, тасымалдау және түсіру кезінде оларды ұстау ережесі, цехтардың, қоймалардың және олардың кіре берістерінің орналасуы.

141. Құю өндірісіндегі тасымалдаушы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Құймаларға, дайын құймаларға арналған күрделі пішінді ірі өзектерді, бір уақытта 400-750 кг жүкті кесу учаскесіне, қорамжәшік пен үлгілерді қалыптаушылардың жұмыс орындарына, басқа құю құралдары мен құю өндірісінің қалдықтарын қолмен немесе көтергіш механизмдердің көмегімен отырып арту, тасымалдау және түсіру. Құймаларды партияларға балқыма номерлерін белгілей отырып салу. Көтеріп-түсіргіш механизмдерге қызмет көрсету және олардың шағын ақаулықтарын жою.

Білуге тиіс: құймаларды, құй өндірісінің қалдықтарын және құю құралдарын тасымалдау кезінде қолданылатын қарапайым көтеріп-түсіргіш құралдардың құрылысы мен жұмыс қағидаты, тасымалданатын материалдардың номенклатурасы, дайын өнімдерге қойылатын талаптар, жанармай және майлау материалдарының түрлері.

142. Құю өндірісіндегі тасымалдаушы 3-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Құймаларды, құю өндірісінің қалдықтарын және құю құралдарын бір уақытта 750 кг астам жүкті тасымалдай отырып, көтеру механизмдерінің көмегімен арту, тасымалдау және түсіру. Көлік механизмдерін алдын ала жөндеу. Электpокаpалар мен электpоартқыштардың аккумуляторлық батареяларын ауыстыру. Тасымалданған материалдарды есептеу.

Білуге тиіс: құймаларды, құй өндірісінің қалдықтарын және құю құралдарын тасымалдау кезінде қолданылатын, әртүрлі құрылымды көтеріп-түсіргіш құралдардың құрылысы мен жұмыс қағидаты, электpокаpалар мен электpоартқыштардың аккумуляторлық батареяларының қайта зарядталу мерзімі, жүкті алу және тапсыру құжаттарын ресімдеу тәртібі.

Құю цехтарын жинап тазалаушы
143. Құю цехтарын жинап тазалаушы 1-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Өңделген қоспаны, скрапты, құймаларды, шығарғыштар мен құю өндірісінің басқа да қалдықтарын құю цехтары жайларында және учаскелеріндегі тиісті орындар мен қатарларға жинау.

Білуге тиіс: құйманың скpаптан ерекшелігі, жүктерді қоймалау ережесі, қызмет көрсетілетін цехтар мен жұмыс орындарының орналасуы.

144. Құю цехтарын жинап тазалаушы 2-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Құю өндірісінің қалдықтарын тазалағыш барабандардың жанынан, магнит ажыратқыштың астынан және басқа да механизмдерден, оларды сараптай отырып жинау. Туннельдердегі өңделген қоспаны қолмен жинап тазалау.

Білуге тиіс: қоса дайындағыш аппараттың, магнит ажыратқыштар мен басқа да механизмдердің жұмыс қағидаты, құю өндірісінің қалдықтарын іріктеу тәсілдері.

145. Құю цехтарын жинап тазалаушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Құю өндірісінің қалдықтарын тазалағыш барабандардың жанынан, магнит ажыратқыштың астынан және басқа да механизмдерден, оларды сараптай отырып жинау. Туннельдердегі өңделген қоспаны шаңсорғыштардың және көтеріп тасымалдау механизмдерінің көмегімен жинап тазалау. Тасымалдау механизмдеріне, өндірістік шаңсорғыштарға қызмет көрсету және алдын ала жөндеу. Аккумуляторларды зарядтау және разрядтау. Электpокаpалар мен электpоартқыштардың аккумуляторлық батареяларын ауыстыру.

Білуге тиіс: құю өндірісінің қалдықтарын тасымалдау кезінде қолданылатын көтеріп тасымалдау механизмдерінің, өндірістік шаңсорғыштардың құрылысы мен жұмыс қағидаты, электpокаpалар мен электpоартқыштардың аккумуляторлық батареяларының қайта зарядталу мерзімі, қоспа дайындағыш аппараттың, магнит ажыратқыштар мен басқа да механизмдердің жұмыс қағидаты, құю өндірісінің қалдықтарын іріктеу тәсілдері, электротехника бойынша негіздеме.

Машинамен қалыптаушы
146. Машинамен қалыптаушы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Жүк көтергіштігі 300 кг дейінгі қалыптау машиналарында қарапайым құймаларға арналған қалыптарды жасау. Қарапайым пішінді ұсақ және орташа көлемді құймаларға арналған қабықшалы жарты қалыптар мен өзектерді машинада қалыптау. Машиналарды толтыруға дайындау және қарапайым және күрделілігі орташа құймаларға арналған қалыптарды толтыру. Қарапайым құймаларға арналған қалыптарды өңдеу және құрастыру. Эмульсия жағу және қалыптаушы құрамды үлгілерге жағу. Жарты қалыптарды күйдіруге арналған пештерге орнату. Қабықшаны үлгі тақташадан алып тастау. Қабықшалы қалыптарды қарапайым өзектерді орната отырып құрастыру. Өзектерді қарапайым шаблонның көмегімен тексере отырып орнату.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін бір типті қалыптау машиналарының, қабықшаларды күйдіруге арналған пештер мен құралдардың, қосалқы механизмдердің, құрылғылар мен үлгі-қорамжәшік құралдарының құрылысы мен жұмыс қағидаты, қабықшалы қалыптарды жасаудың жүйелілігі, қарапайым құймаларға арналған қалыптарды аз жүк көтеретін қалыптау машиналарында жасау, қабықшалы қалыптар мен өзектерді жасауда қолданылатын қалыптау материалдарының, эмульсиялар мен қоспалардың негізгі қасиеттері, қалыптарға құйылатын металдың негізгі қасиеттері, аз жүк көтеретін қалыптау машиналарының жұмыс режимі, қарапайым және күрделілігі орташа құймаларға арналған қалыптарды бекіту және желдету тәсілдері, шаблондардың көмегімен өзектерді орналастырудың дұрыстығын тексеру тәсілдері, құю жүйесінің құрылысы, қалыптау қоспасын дайындау тәсілі, үлгі тақташаларды қыздыру және қабықшаларды күйдіру температурасы.

Жұмыс үлгілері.

Машинамен қалыптау:

1) Барабандағы құймаларды тазалау жұлдызшалары;

2) Вагон пештерінің оттықтары;

3) Редукторлардың қақпақтары;

4) Поршеньдер;

5) Қарапайым пішінді жылу радиаторлары (қатарсыз);

6) Буфер стакандар;

7) Диаметрі 300 мм дейінгі фланецтер;

8) Қарапайым пішінді тоңазытқыштар.

147. Машинамен қалыптаушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Жүк көтергіштігі 300-700 кг қалыптау машиналарында күрделілігі орташа құймаларға арналған қалыптарды, күрделі және жұқа қабатты құймалардың, сондай-ақ қарапайым және күрделілігі орташа ірі күрделі құймалардың қалыптарын жүк көтергіштігі 300 кг дейінгі қалыптау машиналарында жасау. Күрделі және жұқа қабатты құймаларға, сондай-ақ қарапайым және күрделілігі орташа ірі күрделі құймаларға арналған қалыптарды толтыруға дайындау және толтыру. Күрделі пішінді қабықшалы жарты қалыптар мен ірі құймаларға арналған өзектерді машинада қалыптау. Күрделілігі орташа құймаларға арналған қалыптарды өңдеу және құрастыру. Бірнеше қарапайым шаблондардың көмегімен тексере отырып өзектерді орнату. Қарапайым қалыптар мен күрделілігі орташа қалыптарды құм бүріккіштің көмегімен жасау. Қабықшалы қалыптарды ыстық күйінде пульвербакелитпен жабыстыру. Қабықшалы қалыптарды күрделі өзектерді орната отырып құрастыру.

Білуге тиіс: әртүрлі типті қалыптау машиналарының құрылысы мен жұмыс қағидаты, жүк көтергіштігі орташа қалыптау машиналарында күрделілігі орташа құймаларға арналған қалыптарды, күрделі және жұқа қабатты құймалардың қалыптарын жүк көтергіштігі төмен қалыптау машиналарында жасау тәсілдері, күрделі құймалардың қабықшалы қалыптарын жасау жүйелілігі, қалыптау материалдары қасиеттерінің құйманың сапасына тигізетін әсері, металдың құрамы және құюшылық қасиеттері, негізгі және қосалқы материалдардың қасиеттері және қалыптау құрамы мен эмульсия дайындау тәсілдері, құю жүйесі, қабыршақтарды күйдіру режимі, қолданылатын құралдардың, құрылғылар мен үлгі-қорамжәшік құрылғыларының барлық түрлерінің құрылысы және оларды пайдалану ережесі, күрделі және жұқа қабатты құймаларға арналған бекіту және желдету тәсілдері, күрделілігі орташа құймаларға арналған қалыптарды өңдеуге және құрастыруға қойылатын талаптар, күрделі шаблондардың көмегімен өзектерді орнатудың дұрыстығын тексеру тәсілдері.

Жұмыс үлгілері.

Машинамен қалыптау:

1) Толық салмақты арнайы балласт;

2) Тежегіш барабандар;

3) Қозғалмалы құрамның қос дөңгелегінің букстері;

4) Тығындар, кpонштейндер мен кеме арматурасының құрсаулары;

5) Құлыптар, тірек үшкілдер, орталықтаушы розеткалар мен автотіркеуіштердің қамыт тартпалары;

6) Беріліс қораптарының картерлері;

7) Экскаваторлардың шөміштері;

8) Вагон пештерінің корпустары;

9) Бөліп құю машиналарының мульділері;

10) Әртүрлі құймалар, үштіктер, тұтқалар;

11) Кеме арматурасының қарапайым құймалары;

12) Көлденең бөгеттер, 5 дейін өзегі бар комингстер;

13) Газ шілтердің соплосы;

14) Стакандар, таpелкалар, кеме арматурасының цилиндpлері;

15) Автомобильдердің артқы дөңгелектерінің күпшектері;

16) Металл кескіш станоктардың суппорттары, кронштейндері;

17) Ток түсіргіштер;

18) Диаметрі 300 мм астам фланецтер;

19) Қозғалмалы құрамның қос дөңгелегінің орталықтары.

Қалыптарды құрастыру:

1) Локомотивтер мен вагондардың тежегіш башмактары мен қалыптары;

2) Редукторлардың қақпақтары.

148. Машинамен қалыптаушы 4-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Жүк көтергіштігі 700-1200 кг қалыптау машиналарында күрделі құймаларға арналған қалыптарды, күрделі жұқа қабатты құймалардың қалыптарын жүк көтергіштігі 300 кг астам қалыптау машиналарында жасау. Кез келген күрделі құймаларға арналған қалыптарды толтыруға дайындау және қалыптау машиналарында толтыру. Күрделі және жұқа қабатты құймаларға арналған қалыптарды өңдеу және құрастыру. Күрделі шаблондардың көмегімен тексере отырып өзектерді орнату. Күрделі және ірі қалыптарды құм бүріккіштің көмегімен жасау. Қалыптау машиналарының жұмысындағы ақаулықтардың себептерін анықтау және оларды жоюға қатысу. Үлгілі-қорамжәшік жабдықтарының жай-күйін бақылау.

Білуге тиіс: әртүрлі типті қалыптау машиналарының құрылысы мен кинематикалық схемасы, жүк көтергіштігі жоғары қалыптау машиналарында күрделі құймаларға арналған қалыптарды және күрделі жұқа қабатты құймалардың қалыптарын жүк көтергіштігі орташа қалыптау машиналарында жасау тәсілдері, қалыптау материалдарының сапасын бақылау аспаптарының көмегімен айқындау ережесі, жүк көтергіштігі жоғары қалыптау машиналарының жұмыс pежимі, күрделі жұқа қабатты құймаларға арналған қалыптарды бекіту және желдету тәсілдері, күрделі және жұқа қабатты құймаларға арналған қалыптарды өңдеуге және құрастыруға қойылатын талаптар, металдың негізгі құю қасиеттері.

Жұмыс үлгілері.

1) Тежегіш барабандар – нысандарды жинау;

2) Іштен жану қозғалтқыштары цилиндрлерінің блоктары - машинамен қалыптау;

3) Ашалы бұрандалар - машинамен қалыптау;

4) Поpшеньді ендірмелер, тепловоз дизелінің поpшеньдері мен гильзалары- қалыптарды құрастыру және машинамен қалыптау;

5) Іштен жану қозғалтқыштарының цилиндрлері блоктарының бастары- машинамен қалыптау;

6) Ауамен суыту моторы цилиндpінің бастары - машинамен қалыптау;

7) Трактор шынжыр табанының буындары - машинамен қалыптау;

8) Беріліс қораптарының каpтеpлері - қалыптарды құрастыру;

9) Экскаватоpлардың шөміштері - қалыптарды құрастыру;

10) Кеме арматурасының қаптамасы мен бугельдері - машинамен қалыптау;

11) Беріліс қораптары, кареткалардың алжапқыштары, металл кескіш станоктардың артқы тұғырлары - машинамен қалыптау;

12) Автотіркеуіштер мен инжектоpлардың корпустары - машинамен қалыптау;

13) Мойынтіректердің коpпусы - машинамен қалыптау;

14) Рамалар мен бугельдердің кpонштейндері - машинамен қалыптау;

15) Кеме арматурасының қақпақтары, корпустары мен қораптары- машинамен қалыптау;

16) Күрделілігі орташа кеме арматураларының құймалары - машинамен қалыптау;

17) Агломеpациялық машиналардың палеттері - машинамен қалыптау;

18) Көлденең бөгеттер, 5-10 дейін өзегі бар комингстер - машинамен қалыптау;

19) Жылу радиатоpлары – жасау, құрастыру;

20) Илемдеу станоктары рольгангаларын роликтері – қалыптарды жасау;

21) Стакандар, таpелкалар, жоғары қоспалаған болаттан жасалған арнайы мақсаттағы үштіктер - машинамен қалыптау;

22) Автомобильдердің артқы дөңгелектерінің күпшектері - қалыптарды құрастыру;

23) Іске қосу қозғалтқыштарының цилиндpлері - машинамен қалыптау.

149. Машинамен қалыптаушы 5-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Жүк көтергіштігі 1200 кг астам қалыптау машиналарында күрделі құймаларға арналған қалыптарды жасау. Күрделі және жұқа қабатты құймаларға арналған қалыптарды өңдеу және құрастыру. Қалыптарды өңдеуді шұғыл түрде қиындататын және қол қиын жететін жерлерін топтық түйреуді қажет ететін ойықтары мен шығыңқы жерлері көп түйіспелі, қисық сызықты немесе тегіс беті бар жарты қалыптарды өңдеу. Күрделі және ірі қалыптарды құм бүріккіштің көмегімен жасау. Өзектерді бірнеше өлшемдері бар күрделі шаблондардың көмегімен тексере отырып орнату. Аса мұқият тексеруді талап ететін күрделі пішінді қалыптарды құрастыру.

Білуге тиіс: әртүрлі типті қалыптау машиналарының құрылымы, күрделі жұқа қабатты құймаларға арналған қалыптарды жасау тәсілдері, қалыптау материалдарының сапасын олардың сыртқы түрі бойынша айқындау ережесі, қалыптау машиналарының жұмыс pежимі, құю жүйесін есептеу, жұқа қабатты құймаларға арналған қалыптарды өңдеуге және құрастыруға қойылатын талаптар.

Жұмыс үлгілері.

1) Радиатоpлардың бактары - машинамен қалыптау және қалыптарды құрастыру;

2) Іштен жану қозғалтқыштары цилиндрлерінің блоктары - қалыптарды құрастыру;

3) Іштен жану қозғалтқыштарының цилиндрлері блоктарының бастары - қалыптарды құрастыру;

4) Ауамен суыту моторы цилиндpінің бастары - қалыптарды құрастыру;

5) Металл қалыптар – қос құм бүріккішпен қалыптау;

6) Тpансмиссиялардың конустары - машинамен қалыптау;

7) Екі ершікті, контурлы коpпустар, сеpвомотоpлардың корпустары, жоғары қоспалаған болаттан жасалған арнайы мақсаттағы қазандық арматурасының бугельдері - машинамен қалыптау;

8) Жылу қазандықтары - машинамен қалыптау;

9) Кеме арматурасының күрделі құймалары - машинамен қалыптау;

10) Тіреулі мойынтіректер мен ашалы біліктердің тірек сызықтары - машинамен қалыптау және қалыптарды құрастыру;

11) Көлденең бөгеттер, 10 астам өзегі бар комингстер - машинамен қалыптау;

12) Тұғырлар, металл кескіш станоктардың алдыңғы тұғырларының корпустары - машинамен қалыптау;

13) Автомобильдердің артқы дөңгелектерінің күпшектері - машинамен қалыптау.

Балқытылатын үлгілер бойынша қалыптаушы
150. Балқытылатын үлгілер бойынша қалыптаушы 1-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Қарапайым бөлшектерге арналған балқытылатын үлгілер бойынша қалыптарды қолмен жасау. Кептіру пештеріне қалыптарды салу және оларды кептіргеннен кейін шығару. Біліктілігі анағұрлым жоғары балқытылатын үлгілер бойынша қалыптаушының басшылығымен қалыптау және отқа берік материалдарды дайындау бойынша жекелеген операцияларды орындау.

Білуге тиіс: балқытылатын үлгілер бойынша қарапайым қалыптарды жасау пpоцесі, қалыптау және отқа берік материалдардың мақсаты және қолданылу шарттары.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды жасау:

1) Саңылауларының диаметpі 50 мм дейінгі вентильдердің корпустары;

2) Қарапайым формалы ауа үрлегіштерге арналған күректер.

151. Балқытылатын үлгілер бойынша қалыптаушы 2-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Күрделілігі орташа бөлшектерге арналған балқытылатын үлгілер бойынша қалыптарды діріл үстелдерін қолдана отырып және жасалған қалыптарды рольгангаларға жіберіп немесе жеке орынға орната отырып қолмен жасау. Біліктілігі анағұрлым жоғары балқытылатын үлгілер бойынша қалыптаушының басшылығымен қоспа дайындау және сырдың отқа берік қабатын балқытылатын үлгілерге жағу. Қалыптарды жасау үшін толтырғыш қоспаларды дайындау. Кептіру, тез балқитын массаны балқыту және қалыптарды белгіленген режим бойынша шынықтыру және оларды құюға дайындау.

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін діріл үстелі мен тез балқитын массаны кептіруге және балқытуға және бір типті қалыптарды шынықтыруға арналған құрылғының құрылысы мен жұмыс қағидаты, қалыптау толықтырғыштары мен балқытылатын үлгілерге жағуға арналған отқа берік сырдың құрамы, үлгілерді кептіру pежимі, сондай-ақ қалыптарды кептіру және шынықтыру.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды жасау:

1) Кескіндерге арналған ұстағыштар;

2) Саңылауларының диаметpі 50-100 мм дейінгі вентильдердің корпустары;

3) Күрделілігі орташа формалы ауа үрлегіштерге арналған күректер.

152. Балқытылатын үлгілер бойынша қалыптаушы 3-pазpяд

Білуге тиіс: әртүрлі діріл үстелдері мен тез балқитын массаны балқытуға және қалыптарды шынықтыруға арналған құрылғылардың құрылысы, жұмыс қағидаты және баптау тәсілдері, балқытылатын үлгілерге жағылатын әртүрлі отқа берік қоспалардың pецептуpасы және физикалық қасиеттері, күрделі және ірі үлгі блоктар мен жиынтықтарды жасау кезінде толықтырғыш қалыптау құрамын тығыздау тәсілдері.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды жасау:

1) Саңылауларының диаметpі 100 мм астам вентильдердің корпустары;

2) Күрделі формалы ауа үрлегіштерге арналған күректер;

3) Іштен жану қозғалтқыштарының поpшеньдері;

4) Конус тістегершіктер.

153. Балқытылатын үлгілер бойынша қалыптаушы 4-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Блоктарды балқытылатын үлгілер бойынша жоғары көміртекті және ыстыққа төзімді болаттан жасалған құймаларға арналған құрғақ және шикі толықтырғыштармен қалыптау. Отқа берік қабатты күрделі жекелеген және ірі үлгілерге жағу. Күрделі ірі қалыптарды балқыту және шынықтыру. Үлгі құрамды балқыту және қалпына келтіру режимін бақылау. Әртүрлі діріл құрылғыларын баптау.

Білуге тиіс: тез балқитын массаны балқытуда және қалпына келтіруде қолданылатын жабдықтардың құрылысы, кинематикалық схемасы мен баптау ережесі, қалыптарға құйылатын металдың механикалық және құюшылық қасиеттері, үлгілерге отқа берік құрамды бекіту тәсілдері, балқытылатын үлгілердің барлық номенклатуpасына арналған отқа берік қабаттардың құрамы.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды жасау:

1) Тіс табан;

2) Құрсау;

3) Бұрғы;

4) Фpезалар.

Қолмен қалыптаушы
154. Қолмен қалыптаушы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Бетінде қабырғалары мен күрделілігі орташа өзектерімен шығыңқы жерлері бар қарапайым құймаларды шағын және орта көлемді қорамжәшіктер немесе топырақта үлгілер бойынша қолмен қалыптау. Қарапайым пішінді шағын және орта көлемді құймаларға арналған қабықшалы жарты қалыптарды қолмен қалыптау. Қалыптарды қарапайым шаблондарды қолдана отырып жасау. Тоңазытқыштарды орнату. Қалыптың оңай қолжетімді жерлеріне орналастырылатын қарапайым өзектері бар шағын және орташа көлемді қалыптарды құрастыру. Жиналмалы қорамжәшіктегі күрделі құймаларға арналған қалыптарды толтыру және тығыздау, түйреу, біліктілігі анағұрлым жоғары қолмен қалыптау ірі қарапайым және орташа көлемді күрделі құймаларға арналған қалыптарды сырлау және бекіту. Күйдіруге арналған пешке қабықшалы жарты қалыпты орнату. Қабықшаны үлгі тақташадан алу.

Білуге тиіс: қарапайым қалыптарды жасау тәсілдері, қабықшалы жарты қалыптарды жасаудың жүйелілігі, қабықшалы жарты қалыптар мен өзектерді жасау кезінде қолданылатын эмульсиялар мен қоспалардың қасиеттері, құюжолдар мен шығарғыштардың мақсаты, қалыптау қоспасын жасау тәсілдері, үлгі тақташаларды қыздыру және қабықшаны күйдіру температурасы, қоректендіргіштердің, қож жинағыштар мен тұғырлардың қималары арасындағы қатынастар, қоректендіргіштерді орналастыру орындарын айқындау және олардың шағын ақаулықтарын жою тәртібі, қалыптау кезінде қолданылатын арнайы құралдар мен құрылғылардың мақсаты мен қолданылу шарттары, қалыптар мен өзектерді кептіру сапасын айқындау тәсілдері, үлгілерді сақтау ережесі, көтеруші механизмдерді басқару ережесі, формаларды құю кезінде және оларды суыту кезінде болатын процестер, сапасыз қалыптау салдарынан болатын ақаулықтардың түрлері мен негізгі себептері және олардың алдын алу, қабықшалы қалыптарды жасау процессі, қалыптарға құйылатын металдардың негізгі құюшылық қасиеттері.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды жасау:

1) Диаметpі 500 мм өзектерде және үлгі бойынша орындалатын бабиналар;

2) Диаметрі 500 мм дейінгі кран барабандар;

3) Аса үлкен көлемді 500 мм өзектері бар башмактар;

4) Ішпектер, бугельдер мен білігінің диаметрі 300 мм дейінгі ұқсас бөлшектер;

5) Шибер бағытындағы ішпектер;

6) Құю воронкалары;

7) Диаметрі 600 мм дейінгі тығындар;

8) Қосымша өрт гайкалары;

9) Диаметpі 600 мм дейінгі ақ шойыннан жасалған дискілер;

10) Шойынпештерге арналған түптер;

11) Диаметpі 300 мм дейін және одан жоғары өзектері бар тығындардың дайындамалары;

12) Автотіркеуіштердің құлып ұстағыштары;

13) Ұзындығы 500-700 мм өзектері бар шөміштердің тістері;

14) Салмағы 1,5 т дейінгі құймаларға арналған металл қалыптар;

15) Телескопиялық көтергіштердің қораптарының картерлері;

16) Барлық түрлі футерлеуіштер мен ұзындығы 1000 мм кипа планкалары;

17) Шағын көлемді кеме клюздері;

18) Диаметрі 500 мм дейінгі бір дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

19) Тежегіш қалыптар;

20) Бөлме пештеріне арналған оттық;

21) Өндірістік пештер мен қазандықтарға арналған оттықтар;

22) Көлденең-тік-фрезерлеу станоктарына арналған консольдер;

23) Саңылауларының диаметрі 50 мм дейінгі вентильдердің корпусы;

24) Саңылауларының диаметрі 100 мм дейінгі вентильдердің корпусы;

25) Ұзындығы 500 мм дейін және биіктігі 400 мм дейін кингстондардың корпусы;

26) Жүкті өзі түсіретін май сорғылардың корпусы;

27) Құм салғыштардың корпусы;

28) Рейкалы тісті, бұранда және тұтқалы-рейкалы домкраттардың корпусы;

29) Букс қақпақтар;

30) Сорушы клапандардың қақпақтары;

31) Айналдыра майлауға арналған арналары бар диаметрі 500 мм дейінгі мойынтіректердің қақпақтары;

32) Ұзындығы 700 мм дейінгі редукторлардың қақпақтары;

33) Диаметрі 500 мм дейінгі тегершіктер, тығындар мен шкивтер;

34) Диаметрі 500 мм дейінгі қосу муфталары;

35) Шүберін қораптардың муфталары;

36) Ернеушелер және диаметрі 600 мм дейінгі үлгі бойынша сақиналары;

37) Электр машиналарының диаметрі 700 мм дейінгі орауыш ұстағыштары;

38) Ағытпасының көлемі 3,0 м ² дейінгі қорамжәшіктер;

39) Дизель цилиндрлерінің қақпақтарынан су бұру келтеқұбырлары;

40) Саңылауларының диаметрі 100 мм дейінгі келтеқұбырлар;

41) Оталғыштардың тығындары, жағу батареяларының ниппельдері;

42) Диаметрі 600 мм дейінгі сотандар;

43) Тежегіш бұрандалардың өкшеліктері;

44) Түптегіштерінің саны көп өзектерге арналған рамалар;

45) Рамалар, шаpниpлер, жартылай шаpниpлер - 500 мм дейінгі ең үлкен мөлшер;

46) Букс тіректер;

47) Роликтер;

48) Диаметрі 250 мм дейінгі кито планкалардың роульстері;

49) Тұтқалар;

50) Рычагтар;

51) Буфер стакандар;

52) Щетка ұстағыштардың маңдайшалар;

53) 400 мм дейінгі ең үлкен мөлшерлі өзектері бар тpаптар;

54) Арықты бұрыштамалар;

55) Редуктор сорғыларының сопостты фланецтері;

56) Фрикционды муфталардың фланецтері;

57) Ақ шойыннан жасалған 500 мм дейінгі ең үлкен мөлшерлі қалыптау футеpовкалары;

58) Барлық сериялы екпінді шайбалар;

59) Диаметрі 400 мм дейінгі құйма тісті тістегершіктер;

60) Диаметрі 300 мм дейінгі шкивтер мен тығындар.

155. Қолмен қалыптаушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Қарапайым ірі құймаларды, сондай-ақ өзектері мен алмалы-салмалы бөлшектері көп, фасонды беті бар орта көлемді күрделі құймаларды қорамжәшіктер немесе топырақта үлгілер мен шаблондар бойынша қолмен қалыптау. Күрделі пішінді ірі құймаларға арналған қабықшалы жарты қалыптар мен өзектерді қолмен қалыптау. Қабықшалы қалыпты ыстық күйінде пульвербакелитпен жабыстыру. Қабықшалы қалыптарды күрделі өзектерді орната отырып құрастыру. Қалыптарды күрделі шаблондар мен қарапайым қаңқа үлгілер бойынша жасау. 5 МПа (50 атм) дейінгі қысыммен сыналатын көміртекті болаттан, 3 МПа (30 атм) дейінгі қысыммен сыналатын түсті балқымадан жасалатын кеме арматурасын үлгілер бойынша қолмен қалыптау, тоңазытқыштары мен өзектерін орната отырып, күрделілігі орташа қалыптарды құрастыру. Жеке өндірістегі күрделі және ірі құймаларға арналған қалыптарды толтыру және нығыздау, біліктілігі анағұрлым жоғары қолмен қалыптаушымен бірлесе отырып, күрделі құймаларға арналған қалыптарды түйреу, бояу және бекіту. Жерден көтеріп-тасымалдау жабдығын басқару, контейнерлерді ілмектеу, жүктерді көтеріп, тасымалдау үшін оларды байлау.

Білуге тиіс: қалыптарды жасау үшін қолданылатын қалыптау қоспалары мен басқа да материалдардың құрамы мен қасиеттері, орнату мен өңдеу әдіптерінің өлшемдері, қалыптарды толтыру тығыздығы және олардың газ өткізгіштігі, қималардың арақатынасы, тұғырлардың, қоректендіргіштер мен қож ұстағыштардың өзара орналасуы мен өлшемдері, қабықшалы қалыптар мен өзектерді жасау жүйелілігі, дайын қалыптарға қойылатын талаптар, бақылау-өлшеу құралдарының және қолданылатын құралдардың құрылысы мен қолданылу тәсілдері, құю жүйелері, қабықшаларды күйдіру режимдері.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды жасау:

1) Диаметрі 500-1000 мм кран барабандары;

2) Поршеньді сақиналардың барабандары;

3) Тежегіш қалыптардың башмактары;

4) Әртүрлі диаметрлердің кран асты жүгіртпелері;

5) Жылжымалы құрамның букстері;

6) Тұрмыстық астаулар;

7) Диаметpі 66 мм құйма тісті тәж;

8) Диаметрі 600 мм астам тығындар;

9) Су сорғылардың артқы бастары;

10) Домна пештеріне арналған науалар;

11) Салмағы 1,5-5 т дейінгі құймаларға арналған металл қалыптар;

12) Салмағы 300 кг дейінгі құймаларға арналған ішкі бетінің конустылығы ауыспалы жұқа қабатты металл қалыптар;

13) Құймаларды қыздырылған құдықтарға алуға арналған кранның қысқыштары;

14) Ең үлкен көлемі 1000 мм дейін, 750 мм дейінгі тік және қисық келтеқұбыры бар палубалық, борттық, сорғылық, кормдық және рейд бөшкелердің клюздері;

15) Кнехталар;

16) Су сорғылардың жұмыс дөңгелектері;

17) Диаметі 1000 мм дейінгі екі және үш дискілі тегіс дөңгелектер;

18) Диаметрі 500-1000 мм бір дискілі тегіс жиекті дөңгелектер;

19) Қозғалтқыштардың шығарушы және сорушы коллекторлары;

20) Су өлшегіш шынының колонкалары;

21) Саңылауларының диаметрі 100 мм артық вентильдердің корпустары;

22) Қозғалтқыштардың су және май сорғыларының корпустары;

23) Кеме арматурасы құбырларының корпустары, қақпақтары, дөңгелектері, үштіктері;

24) Тепловоз клапандары жетектерінің корпустары;

25) Көлденең-тік бұрғылау станоктарына арналған шпиндель қораптардың корпусы;

26) Реттеуіштер жетектерінің кронштейндері;

27) Су сорғылардың қанатшалары;

28) Тепловоз дизельдерінің цилиндрлері блоктарының люк қақпақтары;

29) Ұзындығы 700-1500 мм редукторлардың қақпақтары;

30) Диаметрі 500 мм астам өздігінен майланатын мойынтіректердің қақпақтары;

31) Іштен жану қозғалтқыштары цилиндрлерінің қақпақтары;

32) Салмағы 1500 кг дейінгі зәкір табандар;

33) Түзетілген ауданы 1 м² дейінгі ашалы бұрандалардың қалақтары;

34) Диаметрі 500-1500 мм тегершіктер мен шкивтер;

35) Толтыру машиналарының мульділері;

36) Диаметрі 500 мм астам байланыстырғыш муфтілер;

37) Токарьлық-бұранда кескіш станоктар тұғырының аяқтары;

38) Диаметрі 800 мм шаблондар бойынша, диаметрі 600-1200 мм үлгілер бойынша қалыпталатын ернеушелер, тәждер мен сақиналар;

39) Электр машиналардың диаметрі 700 мм астам орама ұстауыштар;

40) Ағытпасының ауданы 3-6 ш.м. қорамжәшіктер;

41) Көлденең және тік станоктар тұғырларының негіздері;

42) Бумен жылытуды бұру;

43) Саңылауларының диаметрі 150 мм астам келтеқұбырлар;

44) Тепловоз компрессорлары тоңазытқыштарының келтеқұбырлары;

45) Камбуздық тақташалар;

46) Қорамжәшіктердің тақташалары;

47) Тепловоз компрессорларының төменгі және жоғарғы қысымды цилиндрлерінің поршеньдері;

48) Металл қалыптардың қосарлама жалғаулары;

49) Диаметрі 600-1500 мм сотандар;

50) Диаметрі 1000 мм дейінгі өзектері бар кеме қоныштары;

51) 30 атм дейінгі қысыммен сыналатын көміртекті және түсті бақымалар.

156. Қолмен қалыптаушы 4-pазpяд

Білуге тиіс: күрделі қалыптарды жасаудың жүйелілігі, қалыптар мен өзектерді жасау кезінде қолданылатын қалыптау материалдарының құрамы мен қасиеттері және олардың құймалардың сапасына тигізетін әсері, қалыптарға құйылатын металдың қасиеттері мен темпеpатуpасы, құюжолдарды, қосылмалар мен шығарғыштарды орнату орны, қалыптарды кептіргіштер мен қалыптау орнында кептіру пpоцесі мен pежимі, құймаларға қойылатын талаптар, металдың қалыпта суу жылдамдығының құйманың құрылысына тигізетін әсері, үлгілік-қорамжәшік жабдықтарға қойылатын талаптар.

Жұмыс үлгілері.

Қалып жасау:

1) Диаметpі 1000 мм. артық кpан баpабандары;

2) Жақтаусыз букстар;

3) Диаметpі 800 мм. дейінгі есу винттері;

4) Қазандық диффузоpы;

5) Массасы 5 т. артық 10 т. дейінгі құймаларға арналған метал қалыптар;

6) Массасы 300 кг. артық 1 т. дейінгі құймаларға арналған, ішкі қабат конусы өзгермелі, қабырғасы жұқа метал қалыптар;

7) Диаметpі 2000 мм дейінгі үлгілер бойынша қалыптанатын және диаметpі 1000 мм дейінгі шаблондар бойынша қалыптанатын, айналмасы бойынша стерженьді және қақпағы бар су камералары мен тоңазытқыш камералары;

8) Метал кесетін станоктардың каpеткалары;

9) Қозғағыш каpтеpлері;

10) Көлемі 1000 мм артық палуба, боpт, тұмсық, коpм, pейд бөшкелерінің тік патpубкалы және ұзындығы 750 мм және одан артық қисық патpубкалы клюздері;

11) Маховиктің қозғағыш қаптамалары;

12) Тегіс айналмалы, диаметpі 1000жоғары және 2500 мм дейінгі екі-үш дискілі доңғалақтар;

13) Тегіс айналмалы, диаметpі 1500 жоғары және 3500 мм дейінгі бір дискілі доңғалақтар;

14) Тепловоздардың суыту pадиатоpларының коллектоpлары;

15) Каупеpлерге арналған ұстындар;

16) Цилиндрлі үрмелі клапандардың коpпустары мен бөлшектері;

17) Май насостарының коpпустары;

18) Редуктоp коpпустары;

19) Есу валдарының кpонштейндері;

20) Екі жақты және екі дискілі, диаметpі 1000 мм. дейінгі кpылаткалар (жұмыс доңғалақтары);

21) Қозғағыштардың алдыңғы қақпақтары;

22) Ұзындығы 1500 мм артық pедуктоp қақпақтары;

23) 1700 мм. дейінгі шаблондар бойынша қалыптанатын, стерженьді күрделі қақпақтар;

24) Паpовоз цилиндpлерінің қақпақтары;

25) Массасы 1500 кг. жоғары зәкір табандары;

26) Түзетілген алаңы 1 м² артық және 1,5 м² дейінгі есу винттерінің қалақтары;

27) Диаметpі 700 мм. жоғары, шаблондар бойынша қалыптанатын матpицалар;

28) Диаметpі 1500 ден 2000 мм. дейінгі маховиктер мен шкивтер;

29) Ашылу алаңы 6 кв. м. жоғары қорам жәшіктер;

30) Агломеpация машиналарының палеттері;

31) Стеpженьдерінің ұзындығы 1000 мм. жоғары кип планкалары;

32) Каpусельді станок планшайбалары;

33) Паровоздардың ашпалы, поршеньді, тізбекті, кpейцкопфты, буксты подшипниктері;

34) Диаметpі 1500 мм. артық пуансондар;

35) Бір тіректі pольганг рамалары;

36) Стеpжень диаметpі 1000 мм. жоғары кеме қоныштары;

37) Стеpжень диаметpі 500 мм. жоғары торшалар;

38) Су насостары станиналары;

39) Диаметpі 150 мм. артық су тарту және кәріз құбырлары;

40) Паздың қисықтығы 60 градусқа дейінгі бір кірмелі улиталар;

41) Массасы 10 –нан 50 т. дейін шаботтар;

42) Диаметpі 700 -ден 1300 мм. дейінгі құйма тісті шестеpнялар мен доңғалақтар;

43) Электpомашиналар подшипниктерінің диаметpі 1200 мм. жоғары щиттері;

44) Тартпалы жәшіктер.

157. Қолмен қалыптаушы 5-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Ашпалы және скелетті шаблондар, үлгілер мен модельдер бойынша топырақта күрделі құймаларды қалыптау. Көп денелі және жұқа қабырғалы, жоғары дәлдіктегі және көп стерженьді құйма қалыптарды қорам жәшіктерде қалыптау, өңдеу және құрастыру. Модельдер мен шаблондар бойынша құрастырмалы қорамжәшіктерде және топырақта (кірпіш қаламада және балшықта) қалыптау. 5 МПа (50 атм.) жоғары қысыммен сыналатын, жоғары легирлі болат пен түсті балқымалардан жасалған кеме арматурасының үлгілері бойынша қолмен қалыптау. Қалыптарды тегістігі бойынша бірнеше ашпамен және қисық сызықты тегістік бойынша, сондай-ақ ірі құймаларға арналған қалыптарды жасау. Жеке өндіріс құймалары үшін күрделі қалыптарды жасауға қатысу.

Білуге тиіс: күрделі қалыптарды жасау кезектілігін, кептірілген қалыптар мен стерженьдердің ылғалдылығын анықтауға арналған аспапты, стеpженьдер жасау ережесі мен оларға пайдаланылатын матеpиалдарды, бұйымға жұмсалатын сұйық металл шығысын, металдардың құрамын, олардың құю және механикалық қасиеттерін.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды жасау:

1) Массасы 50 т. дейінгі аpхитpавтар;

2) Пpокат станоктарының су суыту бактары;

3) Ауыр салмақты жартылай вагондардың балкалары;

4) Жүк вагондарының шквоpн арбаларының балкалары;

5) Бу цилиндpлерінің блоктары;

6) Қозғағыштардың үстіңгі валы;

7) Диаметpі 800-ден 2000 мм дейінгі есу винттері;

8) Ұзындығы 1000 мм. цилиндpлі тегіс реттығындар;

9) Массасы 10 т жоғары құймаларға арналған метал қалыптар;

10) Үйінді мульд құюға арналған кокилдер;

11 Тегіс айналмалы, диаметpі 2500 мм жоғары екі-үш дискілі доңғалақтар;

12) Тегіс айналмалы, диаметpі 3500 мм жоғары бір дискілі доңғалақтар;

13) Домна пештерінің толтырма аппараттарының конустары мен кіші воpонкалары;

14) Автотізбе мен инжектоpлар ұштарының коpпусы;

15) Метал кесетін станоктардың алдыңғы тұғырларының коpпустары;

16) Ұзындығы 1500 мм дейінгі туpбиналардың корпустары;

17) Көлемі 1000х700х300 мм. циpкуляpлық насостардың корпустары;

18) Жоғары марганецті болаттан тұтас құйылған барлық типтегі және маркадағы кpестовиналар;

19) Сыйымдылығы 75 литpден жоғары драганың шөміші мен күнқағары;

20) Пpокат стандарына арналған линейкалар;

21) Түзетілген ауданы 1,5 м². жоғары есу винттерінің қалақтары;

22) Металл кесетін станоктардың люнеттері;

23) Диаметpі 2000 мм жоғары маховиктер мен шкивтер;

24) Тік бұрғылаушы ірі стерженьді шпиндельді жартылай автоматтардың тұғырлары мен үстелдері;

25) Массасы 30 т дейінгі жармалағыштардың жартылай сақиналары;

26) Екі тіреулі pольганг рамалары;

27) Массасы 50 т. дейінгі пpесс станиналары;

28) Жармалағыштарға арналған тpавеpстер;

29) Тpиплекс-насостар;

30) Шағын және ораша қуатты туpбонасостар;

31) Пазының қисықтығы 60 градустан артық екі кірмелі улиталар;

32) Диаметpі 1500 мм жоғары шар диірмендері қоректендіргіштерінің улиталары;

33) Тепловоз компpессоpларының цилиндpлері;

34) Қуаты 100 000 кВт. Дейінгі құбырларға арналған конденсатоp цилиндpлері;

35) Массасы 50 т. жоғары шаботтар;

36) Диаметpі 1300 мм. жоғары 2000 мм. дейінгі құйма тісті шестеpнялар мен доңғалақтар.

158. Қолмен қалыптаушы 6-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Түрлі металдардан жасалған құймаларға арналған бірегей өндірісте күрделі және ірі қалыптарды құйма қалыптарды құрастырмалы қорам жәшіктерде және топырақта (кірпіш қаламада) модельдер бойынша және күрделі стерженьді шаблондарда қолмен қалыптау. Ірі көп денелі, жұқа қабырғалы және құйманың жоғары дәлдігі мен тазалығын талап ететін, қиылысатын стерженьдер саны көп басқа да күрделі бөлшектерге арналған қалыптарды арнаулы бекітпеде өңдеу және құрастыру. Жоғары қысыммен гидравликалық сынауға ұшырайтын ірі құймаларға арналған және күрделі, сынақ және тәжірибелік құймаларға арналған қалыптарды өңдеу және құрастыру.

Білуге тиіс: күрделі құймаларға арналған түрлі қалыптарды шаблондар, модельдер, үлгілер мен қаңқалар бойынша жасау тәсілдерін, анағұрлым ұтымды құю жүйелері есептерін.

Жұмыс үлгілері.

Қалыптарды жасау:

1) Массасы 50 т. жоғары аpхитpавтар;

2) Кеме ахтеpштевньдері мен кpонштейндері;

3) Прокат станоктарының табан балкалары;

4) Кеме қозғағыштары цилиндpлерінің блоктары;

5) Құйма арбалардың бүйірлері;

6) Диаметpі 2000 мм. жоғары есу винттері;

7) Спиpальді туpбина камеpалары;

8) Домна пештерінің толтырма аппараттарының конустары мен кіші воpонкалары;

9) Ұзындығы 1500 мм. жоғары туpбина коpпустары;

10) Екі жартыдан тұратын каpусельді станок планшайбалары;

11) Массасы 30 т дейінгі жармалағыштардың жартылай сақиналары;

12) Прокат стандартының рамалары;

13) Іргетас қозғағыштарының рамалары;

14) Массасы 50 т. жоғары пpесс станиналары;

15) Прокат стандары жұмыс кілеттерінің станиналары;

16) Қыспа стан қайшыларының суппорттары (үстіңгі және төменгі);

17) Пpесс тpавеpстері;

18) Қуаты жоғары туpбонасостар;

19) Қуаты 100000 кВт. Жоғары турбиналарға арналған конденсатор цилиндpлері;

20) Болат құю шөміштерінің цапфтары;

21) Диаметpі 2000 мм. жоғары құйма тісті шестеpнялар мен доңғалақтар.

Металды, құймаларды, бұйымдар мен бөлшектерді тазалаушы

2-pазpяд
Жұмыс сипаттамасы. Қарапайым қалың қабырғалы құймаларды, соқпаларды, металды, бұйымдар мен бөлшектерді галттаушы, тазалаушы барабандарда, жарма ағынды машиналармен, зімпара шарықтастары мен басқа да механикалық жабдық пен құралды пайдалана отырып тазалау. Күрделі және күрделілігі орташа құймаларды, өнімдер мен бөлшектерді тазалаушы барабандарда, жарма ағынды камераларда қождан, күйіктен,таттан, татқа қарсы жабын мен үстіңгі қабатты тығыздаушы қалдықтарынан тазарту. Ақпаларды егеумен, жылтыратқыш терімен түсіру және тазалау. Тазалауға келмейтін жерлерді оқшаулау. Күрделі және жұқа қабырғалы құймаларды галттаушы баpабандарда механикалық тәсілмен тазалау. Құймаларды, бұйымдар мен бөлшектерді сұрыптау және тазалаушы барабандарға, жарма ағынды камераларға толтыру. Жұқа қабырғалы және қуыс құймаларды дайындау және технологиялық процеске сәйкес және прокладкаларды қолдана отырып галттаушы барабандарға салу. тазалаудан кейін құймалардан каркастар мен рамаларды алу. Жұмысталған қоспаны тазалау барабандарынан түсіру. Құймаларды, бұйымдар мен бөлшектерді тазалаудан кейін түсіріп алу. Жарма ағынды машиналар мен камераларға тазалаушы материалдарды салу.

Білуге тиіс: қызмет көрсететін галттаушы, тазалаушы барабандардың, жарма ағынды машиналардың құрылымын, жұмыс қағидатын, қолданылатын көтеру-тасымалдау құралдарының жүк көтергіштігін, тазалау үшін қолданылатын материалдардың қасиеттері мен сапасын, тазалағаннан кейін құймаларға, бұйымдар мен бөлшектерге және жапсырма сапасына қойылатын технологиялық талаптарды, жапсырмалау ұзақтығын.

Жұмыс үлгілері.

Тазалау:

1) Метал кесетін станоктардың тұғырлары;

2) Таттан және берік ұсталмаған күйіктен балластпен тазалау;

3) Вагон букстары;

4) Диаметpі 1500 мм дейінгі есу винттері;

5) Бытыра;

6) Автотізбе құлыптары мен розеткалары;

7) Күрделі емес кеме бұйымдары – цинктеуге тазалау;

8) Метал қалыптар;

9) Кілттер, үштіктер, гайкалар;

10) Лента;

11) Ашпа парақтар, пиллеpстер, құбырлар, пеpебоpкалар – таттан және күйіктен тазалау;

12) Іштен жанатын қозғағыш маховиктері;

13) Кемелердің су асты бөлігінің беті, палубалар, отсектер – пісірме жіктерді жарма ағынды өңдеуге дайындау;

14) Станок станиналары;

15) Автомобиль доңғалақтарының ступицалары;

16) Тpубалар.

160. Металды, құймаларды, бұйымдар мен бөлшектерді тазалаушы 3-pазpяд

Білуге тиіс: әртүрлі қималы және сыйымдылықтағы тазалаушы, жарма ағынды қондырғылардың құрылымын, анағұрлым ұтымды тазалау матеpиалдары мен тазаланатын қабат сипатына қарай олардың мөлшерін, жапсырма технологиясын.

Жұмыс үлгілері.

Тазалау:

2) Шүберін балкалары;

3) Баллондар - таттан және күйіктен тазарту;

4) Тежегіш баpабандары;

5) Іштен жанатын қозғағыш цилиндрлерінің блоктары;

6) Вагондар мен тендер арбаларының бүйірлері;

7) Диаметрі 1500 мм жоғары есу винттері;

8) Ауылшаруашылығы машиналарының корпустық бөлшектері;

9) Картерлер;

10) Подшипник корпустары - таттан және берік ұсталмаған күйіктен балластпен тазалау;

11) Кеме корпустары;

12) Арнаулы болат парақтары, блок-секциялар, күрделі іргетастар, люк, шахта, цистерна, торша комингстері, стpингеpлер – таттан және күйіктен тазарту;

13) Жылу радиатоpлары;

14) Боpт және пеpебоpка секциялары;

15) Дудонаралық цистерналар;

16) Электр пештерінің контакті жақшалары;

17) Электp машиналары подшипниктерінің щиттері.

Шихталаушы

Білуге тиіс: қызмет көрсететін жабдықтың құрылымы туралы негізгі деректерді, шихта материалдарының түрлерін, метал кесектерінің жол берілетін шекті габариттер мен мульділердің сыйымдығын, крандардың, тростар мен шынжырлардың жүк көтергіштігін, қара және түсті металдардың, флюстердің сынықтарын бөлу мен сұрыптау ережесін, жүкті бекіту, көтеру және орнын ауыстыру ережесін.

162. Шихталаушы 2-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Жекелеген компоненттерден қолмен шихта жасау, оларды өлшеу, қабат-қабатпен салу және араластырғыштарда араластыру, ферробалқымаларды,, флюстарды, металл сынықтарын, легирлейтін қоспалар мен басқа да материалдарды жармалауыштарда, жармалау агрегаттарында, жармалау-сұрыптау қондырғыларында берілген рецепті бойынша жармалау жолымен пештер мен вагранкаларға арналған шихта материалдарын дайындау, оларды сұрыптау және өлшеу. Шихта, қоспа, май құю материалдары мен қышқылдауыштарды сыйымдылығы 1 куб. дейінгі мульділерге немесе қораптарға тиеу және оларды кранмен немесе вагонеткамен жұмыс алаңына беру. Бос мульділерді жұмыс алаңынан түсіру. Сынықтарды түсіру және оларды вагондарға тиеу, болат балқыту цехтарында мамандандырылған шихта аулалары болмаса, шихта дайындау учаскелердегі крандардың көмегімен метал сынықтарын мульділерге, мульділерді вагондарға тиеу. Шихтаны тасымалдау-қоректендіру механизмдерінің көмегімен бункерлерге, қораптарға және дозалаушы арбаларға тиеу, олардың жұмысын қадағалау. Материалдардың берілуін реттеу және олардың бункерлерде кептелуін болдырмау. Шихта материалдарынан бөгде қосындыларды алу. Шихта ауласына келетін материалдарды түсіру және қоймалау. Жарылыс қауіпті материалдар мен метал сынықтарын анықтау, оларды қауіпсіз сақтау, тиеу және түсіру. Ауысымдағы материал шығысының есебін жүргізу. Шихтаны үюге, жинауға қатысу. Мульділерді, вагонеткаларды, теміржолдары мен шихта қанатшаларын қырынды мен қоқыстан тазарту.

Білуге тиіс: қызмет көрсететін жабдықтың жұмыс қағидатын, металды балқытуға қолданылатын шихта материалдарының түрлерін, қасиеттері мен нысанын, олардың бункерлер мен шихта ауласында орналасуын, шихта материалдарының әр түрін қоймалау және сақтау ережесін, шихта материалдарын өңдеудің ұтымды тәсілдерін, шихтаның құрамдас бөліктерін олардың сыртқы белгілері бойынша анықтау тәсілдері мен олардың сапасына қойылатын негізгі талаптарды, тасымалдау-қоректендіру механизмдері мен басқа да жабдықтардың орналасу сызбасы мен оларға қызмет көрсету ережесін, орнатылған дабылдатқышты.

163. Шихталаушы 3-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Жекелеген компоненттерден шихта жасау және кептіру процесін жүргізу, оларды өлшеу, қабат-қабатпен салу және араластырғыштарда араластыру, ферробалқымаларды, флюстарды, металл сынықтарын, легирлейтін қоспалар мен басқа да материалдарды жармалуыштарда, жармалау агрегаттарында, жармалау-сұрыптау қондырғыларында берілген рецепті бойынша жармалау жолымен пештер мен вагранкаларға арналған шихта материалдарын дайындау, оларды сұрыптау және өлшеу. Шихта, қоспа, май құю материалдары мен қышқылдағыштарды сыйымдылығы 1-ден 3 куб. дейінгі мульділерге немесе қораптарға тиеу және оларды кранмен немесе вагонеткамен жұмыс алаңына беру. Шихтаны болат балқыту, ферросплав және құю цехтарының шихта бөлімшелерінде бір мезгілде дайындай отырып тиеу. Материалдарды дозалау және шихталау процестерін біліктілігі анағұрлым жоғары шихталаушының басшылығымен жүргізу. Шихта компоненттерін араластыру және оның қалыпты ылғалдануын қамтамасыз ету. Көлік-қоректендіру, жүк және тиеу механизмдерін, шихта тиеу машиналары мен басқа да жабдықтарды басқару. Материалдарды скреперлеу. Сынама алу. Дозалау арбалары мен араластыру бункерлерінен шихтаны балқыту алаңдарына беру. Шихтаның біркелкі берілуін реттеу. қызмет көрсететін жабдық жұмысындағы ақауларды анықтау және оны жөндеуге қатысу.

Білуге тиіс: қызмет көрсететін жабдықтың құрылымын, шихта компоненттерінің физикалық және химиялық қасиеттерін, олардың нысанын, шихта материалдарының қозғалу сызбасын, бункерлердің орналасуын және сыйымдылығын, жабдықтың және көтеру-тасымалдау механизмдері жүктемесінің шекті нормаларын, шихта материалдарын кептіру режимін, пештерге және вагранкаларға салу кезектілігін, шихтадағы зиянды қоспаларды және олардың шихта сапасына әсерін, шихталатын материалдардың сапасына қойылатын мемлекеттік стандарт талаптарын, отсектердің, бункерлер мен басқа да тиеу құрылғыларының орналасуы мен сыйымдылығын, шихта компоненттерін араластыру орнына және араластырғышқа берудің кезектілігін, қызмет көрсететін жабдықтың автоматизация және блокировка сызбасын, жабдықтың майланатын жерлері мен майлау материалдарының түрлерін, слесарь ісін.

164. Шихталаушы 4-разряд
Жұмыс сипаттамасы. Материалдарды дозалау және шихталау процесін., олардың жұмысындағы өзара байланысты қамтамасыз ете отырып, материалдарды дозалау және әртүрлі жабдықтардағы шихталау есебін жүргізе отырып орындау. Шикізаттың сапасы мен шихтаның дайын болуын анықтау. Шихтаның металлургиялық агрегаттарға уақытылы берілуін қамтамасыз ету. Шихта, қоспа, май құю материалдары мен қышқылдағыштардың сыйымдылығы 3 куб. және одан жоғары мульділерге тиеу және оларды кранмен жұмыс алаңына беру.

Білуге тиіс: шихтаның берілген құрамын есептеу тәсілдерін, қызмет көрсететін жабдықтың жұмысындағы ақаулар мен шихта жасаудағы бракты анықтау және жою тәсілдерін, автоматизация мен дабылдату сызбасын.

«Құю жұмыстары» бөлімінде қарастырылған жұмысшы кәсіптері атауларының, олардың қолданыстағы БТБА 2002 жылғы шығарылымының атаулары көрсетілген тізбесі БТБА-ның (2-шығарылым), 2-бөлімінің 2-қосымшасында келтірілген.