Хабарлама
Төл сөз:
He
said
, “I go there.”
Төлеу сөз:
He
said
(that) he
went
there.
Мысалдан көрініп тұрғандай, төл сөздің тыныс белгілері (үтір және
тырнақшалар) жоқ және шақтардың қиысу қағидасы қолданылады.
Сұрақ
Сұраулы сөзсіз сұрақ. Бұл жерде
if
немесе
whether
жалғаулығы
пайдаланылады, орыс тілінде шамамен
ли
демеулігіне сәйкес келеді:
Төл сөз:
He
asked,
“Do you go there?”
Төлеу сөз:
He
asked if
they
went
there.
Бұл жерде сөздердің тура тәртібі (бастауыш баяундауыштың
алдында тұр), сондай-ақ шақтардың қиысу қағидасы сақталған.
Сұраулы сөзі бар сұрақ. Бұл жағдайда жалғау элементінің рөлін
сұраулы сөздің өзі атқарады. Мұнда да сөздердің тура тәртібі және
шақтардың қиысу қағидасы сақталады:
Төл сөз:
He
asked, “When do
you go there?”
Төлеу сөз:
He
asked when
they
went
there.
Өтініш немесе бұйрық
Бұйрық райда инфинитив (тұйық етістік) қолданылатындықтан, бұл
160
Төл сөз
now
today
tomorrow
the day after tomorrow
yesterday
the day before yesterday
last night
ago
next year
last year
here
this
these
жерде шақтардың қиысуы болмайды:
Төл сөз:
He
said
to them, “
G
o there.”
Төлеу сөз:
He
told
them
to go
there.
Болымсыз тұлғада:
Төл сөз:
He
said
to them, “
Don’t go
there.”
Төлеу сөз:
He
told
them
not to go
there.
Егер төл сөзде көрсетілетін іс-қимылдың мезгілі мен мекені төлеу
сөзге айналдырған кезде өзгерсе, онда мекен және мезгіл үстеулерімен,
сондай-ақ сілтеу есімдіктерімен алмасуы жүзеге асады:
Төлеу сөз
then
that day, at the time
the next day
two days later, in two days’ time
the day before, on the previous day
two days before
(on) the previous night
before
the next year, the following year
the previous year
there
that
those
Егер төлеу сөзде іс-қимылдың мезгілі мен мекенінің мағынасы төл
сөздегі сияқты болса, онда ештеңені алмастырудың қажеті жоқ.
Мысалы, егер біреу:
“I’ll be here tomorrow”
деп айтса және әңгіме
қатысушылары үшін
осы жерде
және
ертең
сөздерінің мағынасы сол
болса, онда оларды
сол жерде
және
келесі күні
сөздеріне
алмастырудың қажеті жоқ:
He said he would be
here tomorrow.
Ертең
және
осы жерде
ұғымдарын басқа күн мен орынға қатысты
болған жағдайда ғана, алмастыру қажет:
He said he would be
there the next day.
Грамматикалық материалды қайталаңыз және бақылау
сұрақтарына жауап беріңіз:
1.
Шақтардың қиысу ережесі неден тұрады?
2.
Осы, өткен және келер шақтағы іс-қимылды білдіру үшін
шақтардың қиысуы кезінде қандай шақ тұлғалары қолданылады?
3.
Қандай жағдайларда Past Perfect тұлғасы қолданылмайды?
4.
Хабарламаны, сұрақты, өтінішті не бұйрықты білдіру кезінде
төлеу сөз қалай құрылады?
5.
Төлеу сөз сөйлемдегі сөз тәртібіне қалай әсер етеді?
6.
Төлеу сөзде мекен және мезгіл үстеулері, сондай-ақ сілтеу
161
есімдіктері қалай өзгереді?
7.
Олар қандай жағдайда алмаспайды?
Достарыңызбен бөлісу: |