А. Соловьева, Б. Ибраимова
Майда еритін маңызды дәрумендер
жүктеу/скачать 5,1 Mb. Pdf көрінісі
|
Биология 《8》
| Майда еритін маңызды дәрумендер.
А дәрумені (ретинол) ағзаның өсуі және дамуы, эпителий ұлпасы жасушаларының: тері, шаш, шырыш- ты қабықтың жаңаруы, қалыпты көру үшін қажет. Ол ымыртта және түнде жақсы көруге әсер етеді. А дәрумені жетіспесе тері құрғақ болады, жарылады, қабыршақтанады. Тыныс алу жолдарының сілемейлі қабығы мен көздің қасаң қабағы қалпына келмейді. А дәруменінің авитаминозы кезінде ақшамсоқырауруы пайда болады. Адамның қас қарайғанда көруі нашарлайды. Жалпы көруі төмендейді. А дәруменінің ізашарлары өсімдіктердің қызыл, сары пигменттері – каротин. Біз оларды өсімдіктекті тамақ арқылы аламыз. Шырғанақ, сәбіз, өрік, итмұрын, асқабақ, асжапырақ және т.б. құрамында А дә- ру мені көп мөлшерде болады. Каротинді ағзамыз жақсы сіңіру үшін аталған өсімдіктекті өнімдерді жануар немесе өсімдік майын, қаймақ қосып жеу керек. Каротин бауыр жасушаларында және ішектің қабырғаларында А дәруменіне айналады. Бір тәуліктегі қажет мөлшері – 1–2 мг. A дәрумені көп мөлшерде жануартекті өнімдерде – бауыр, сары- май, сүт, жұмыртқа сарыуызында, уылдырықта, балық майында бо- лады. D дәрумені ( кальциферол ) ішек бүрлерінің тамақтан кальций мен фосфорды сіңіру үдерісін қамтамасыз етеді. D дәрумені болма- са, кальций фосфаттары тамақтан қанға түспейді де, сүйек ұлпасында жетіспейді. Сүйек әлсіз болады. D дәруменінің гиповитаминозы бала- ларда мешел ( рахит) ауруын тудырады (41-сурет). Дене салмағының ауырлығынан аяқтары қисаяды, кеуде қуысы көкетке, ол ішекке қысым түсіретіндіктен, қарны шығып тұрады. Жалпы мешелмен ауыратын баланың бойының өсуі баяулайды, басы үлкен болады, ұйқысы бұзылады. Бұл балалар жұқпалы аурулармен көп ауырады. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 67 D дәруменін ультракүлгін сәуленің әсерінен тері жасушалары синтездейді. Сондықтан D дәруменін «Күн дәрумені» деп те атайды. Мешел ауруының алдын алу үшін кішкентай балалар Күн ваннасын қабылдау керек. Ағзаны D дәруменімен толық қамтамасыз ету үшін ол тамақпен бірге түсуі керек. D дәрумені көп мөлшерде балық майында, бауырында, ат- лант майшабағында, жұмыртқада, сүтте, майда және т.б. болады. Өсімдіктекті өнімдерде D дәрумені жоқ десе болады. Бір тәуліктегі қажет мөлшері: ересек адам үшін –2,5 мг, балаларда – 12,5 мг. 41-сурет. жүктеу/скачать 5,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|