А. Т. Сағынаев МҰнай мен газдың физикасы және химиясы
жүктеу/скачать 6,98 Mb. Pdf көрінісі
|
S4
| 5.3. Қатты алкандар
Қатты алкандарға парафиндер мен церезиндер жатады. Парафиндер – метан қатарының қатты көмірсутектері, негізінен қалыпты құрлысты болып келеді, дегенмен тармақталған құрлысты қатты алкандар да аздап кездеседі. Ұзын тізбектің бойында арендердің және циклоалкандардың сақиналары кездеседі. Молекулалық массала-ры бірдей болғанымен, қалыпты алкандардың балқу температуралары тармақталған алкандарға қарағанда жоғары болады. Парафиндердің тығыздығы қатты күйінде 865,0-тен 940,0 г/см 3 аралығында, ал балқыған күйінде 777,0-ден 790 г/см 3 аралығында жатады. Парафиндер органикалық еріткіштерде нашар ериді, күкіртті көмір-текте парафиннің 12 бөлігі, жеңіл бензинде 11,7 бөлігі ериді. Молекулалық массасы өскен сайын жеке парафиндердің балқу температуралары да өседі. Балқу температурасы ең төмен парафин – гексадекан С 16 Н 34 ( t балқу 18 о С). Мұнайдан бөлініп алынған табиғи парафин бірнеше көмірсутектердің қоспасы болғандықтан, оның тұрақты балқу температурасы болмайды. Балқу температураларына қарап парафиндерді жұмсақ ( 45 о С), орташа балқитын (45-50 о С) және қатты (50-65 о С) деп бөледі. Қатты парафиндер барлық мұнайлардың құрамында, аз мөлшерде 5% дейін болады. Парафинді мұнайлардың құрамында олардың мөлшері 7-12% дейін өседі. Маңғыстау (Жетібай, Өзен) мұнайларында парафиндер 15-20% дейін кездеседі. Мұнайдағы парафиннің күйі температураға байланысты. Жоғары температурада ( 40 о С) парафиндер мұнайда толықтай ериді. 360-370 о С айдалатын фракциядағы сұйық парафиндер 90-93%-тен 99% дейін қалыпты алкандардан тұрады. Қатты парафиндер (460-500 о С фрак-цияда) 75%-тен астам қалыпты алкандардан және аз мөлшерде циклоалкандар мен тармақталған алкандардан тұрады. Церезиндер – негізінен тармақталған қатты алкандар, кейде гиб-ридті түрлері де кездеседі. Парафиндердің молекулалық массалары 300-450, ал церезиндер-дікі – 500-750 тең болады. Себебі, парафиндерде көміртек атомдары-ның саны 20- 35 болса, церезиндерде – 36-55 тең. Церезиндердің тығыздығы, тұтқырлығы және сыну көрсеткіштері парафиндерге қарағанда жоғары болады. Химиялық тұрақтылығы жағынан парафиндерден төмен. Қалыпты алкандардың қайнау температуралары мен тығыздықта-рының мәні тармақталған алкандармен салыстырғанда жоғары болады. Балқу температуралары молекулалық массаға ғана байланыс-ты емес, сонымен қатар құрлысына да тәуелді. Бүйір тізбегі ортада орналасқан алкандардың балқу температуралары төмен болады. 75 Мұнайдың құрамында болатын кейбір алкандардың физикалық қасиеттері 4.1 – кестеде берілген. жүктеу/скачать 6,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|