ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ШЕШЕНДІК ЖƏНЕ АҚЫНДЫҚ ӨНЕРІ Қазтуған Қазтуған – қазақтың атақты жыршысы, 1420 жылы Есіл жағалауының маңында
дүниеге келген. Ол – тек жорық жырауы ғана емес, батыр қолбасшы да болған.
Өлеңдерінде халқының өмірін жəне олардың жорықтағы ерліктерін жырлаған.
Қазтуғанның көптеген шығармалары бар. Бізге жеткені тек солардың біраз ғана бөлігі:
«Бұдырайған екі шекелі...», «Белгілі биік көк сеңгір», «Алаң да алаң, алаң жұрт». Ақын
Қазтуғанның шығармаларының барлығы туған жеріне
деген сүйіспеншіліктен туған.
көшпенділердің Еділмен қайғырып қоштасқаны (ертеде
қазақтар Волга өзенін солай атаған), Шу өзені бойына
келіп қоныстанғаны жайлы тамаша жырлаған. Ол өз
өлкесінің байлығы мен əдемілігін тамаша əрі көркем
суреттей білген:
Ботташығы бұзаудай, Боз сазаны тоқтыдай, Балығы тайдай тулаған, Бақасы қойдай шулаған... Шалкиіз Тіленшіұлы Шалкиіз Тіленшіұлы – қазақтың ортағасырлық жыраулық поэзиясының аса көрнекті
өкілдерінің бірі. Шамамен 1465 – 1560 жылдары өмір сүрген ол Батыс Қазақстан жерінде
дүниеге келген. Шалкиіздің шығармаларына Қазтуған, Асан Қайғы жəне Қодан Тайшы
ақындардың жырлары үлкен əсер еткен.
Шалкиіз əскери ақсүйектер отбасынан шыққан. Өмірінің жарқын
жылдары Темір бидің сарайында өткен. Оның кеңесшісі бола жүріп, өз
халқына бидің əділдігі мен ақылгөйлігін көрсете білген. Жырау көп ел
аралап, Қырым, Солтүстік Кавказ, Дон өзені бойында болған.
Шалкиіз – ұлы жыршы. Бізге жыраудың 600-ден аса өлең шумақта-
ры жеткен. Белгілі өлеңдерінің бірі «Ер Шобан» туралы дастанында
ақын батырдың ерлік істерін жырлайды. Шалкиіздің
шығармалары адамға рухани күш беріп,
даналық сөздері мақал мен мəтелге
айналған. Ол «Дүниеге бекер келмедім
десең, өмірде артыңда жақсы бір іс
қалдырғаның дұрыс» деген өсиет
қалдырған.
