Ересектер балаларға қарсы

9.5.2. Профилактика бойынша шаралар

Балаларға қатысты зорлық-зомбылық факторларының алдын алу мақсатында ҚСАЕК infopublic.pravstat.kz сайтында педофилдардың картасы іске қосылды, онда олардың фотосуреті мен анкетасы бар, сервисті кез-келген адам еркін пайдалана алады.

Білім беру ұйымдарында педагогтар, ата-аналар мен балалар арасында тұрақты негізде ақпараттық-түсіндірме жұмыс жүргізіледі:

Мектеп психологтарына, әлеуметтік қызметкерлерге арналған өңірлік семинар-тренингтер;

«Қатыгездіксіз және зорлық-зомбылықсыз балалық шақ» жасөспірімдердің өмірге төзімділік және стресске тұрақтылығын арттыру бойынша ақпараттық науқан;

«Бала еңбегін қанауға қарсы 12 күн» ұлттық ақпараттық науқан.

ШҚО білім беру ұйымдарында зорлық-зомбылықтың алғашқы алдын алудың модельдік бағдарламасы апробацияланды (ЮНИСЕФ БҰҰ Балалар қоры);

«Мектептерде зорлық-зомбылықтың алдын алу және оған орай әрекет ету» бағдарламасын 6 өңірде (Алматы, Ақтөбе, ШҚО, Қызылорда, Маңғыстау облыстары, ОҚО) пилоттық енгізу жұмысы жүргізілуде (ЮНИСЕФ БҰҰ Балалар қоры);

Өңірлердің әкімдіктерімен бірлесіп, білім беру мекемелерінде және оларға іргелес аумақтарда бейнебақылау камераларын орнату, сондай-ақ пластикалық карточкаларды пайдалана отырып, бақылау-өткізу режимін енгізу бойынша іс-шаралар өткізілуде. Бүгінгі күні жергілікті атқарушы органдардың қолдауымен бейнебақылау камералары 4 724 білім беру ұйымдарында орнатылды. Сонымен қатар, еліміздің барлық өңірлерінде сабақтан тыс уақытта өзін-өзі қорғау тәсілдерін игеру және экстремалдық жағдайларда оңтайлы мінез-құлық дағдыларын үйрену мақсатында балалар мен жастарға арнайы сабақтар өткізіледі. Қазіргі уақытта аталған іс-шаралар 30 мыңнан астам оқушыларды қамтиды.

Білім алушыларды әлеуметтік-психологиялық қолдау және медициналық қызмет көрсету ұйымдастырылды: білім беру ұйымдарында 8 130 психолог және 4 204 әлеуметтік педагог, 6 666 медициналық қызметкерлер жұмыс істейді. Психологтар мен әлеуметтік педагогтардың даярлығы жетілдірілуде: психологтардың даярлығын еліміздің 46 ЖОО жүзеге асырады;
216 сағат көлемінде мазмұны жаңарған біліктілікті арттыру курстарының
7 оқу бағдарламалары әзірленді және 688 психологтар мен әлеуметтік педагогтер қамтылған 28 курс өтті; 8 ЖОО-ның студенттерді курстық даярлауына балалар мінез-құлқындағы алаңдатушы белгілерді анықтауды оқыту жөнінде бағдарламалар енгізілді; 6000 астам мектеп басшылары мен психологтары біліктілікті арттыру курстары мен оқытушы семинарлармен қамтылды.

9.6. Әлеуметтанулық сауалнама қорытындылары

Респонденттер елде жасөспірімдер мен 18 жасқа дейінгі жастар арасында интернетке, әлеуметтік желілерге тәуелділіктің айтарлықтай өсімі байқалады (68% адамның пікірі) деп санайды, ойынға құмарлықтың маңызды өсімі байқалады (46%). Агрессия артты, респонденттердің 41% жасөспірімдік-жастар ортасында қатыгездік пен зорлық-зомбылықтың орын алуы жағдайлары жиілеп кеткенін айтады.

Респонденттердің 36%-ы балалар темекі мен кальянды жиі шеге бастады деген пікірде. 35%-ы ерте жыныстық қатынастар жағдайының артқанын, ал 31%-ы ерте жүктілікті атап өтті. Түнгі сауық орындарына барудың өсімі байқалады (30% пікірі).

Осы көрсеткіштермен салыстырғанда, балалар-жасөспірімдер ортасындағы алкоголизм және нашақорлықпен байланысты ахуал өзектілігі аз байқалады. Сұралғандардың пікірінше, алкоголизмнің өсімін

отбасыда тәрбиенің жетіспеушілігі – 36%;

бала өміріндегі шиеленіскен әлеуметтік-экономикалық жағдай (төмен материалдық қамсыздандыру, ата-анасының жұмыссыздығы) – 29%;

зорлық-зомбылық, қатыгездік, жазасыздық мысалдары – 26%;

балалардың жалғыздығы, баланы түсінбеушілік – 24%;

көшенің, айналаның ықпалы – 22%.

Сондай-ақ отбасыдағы қолайсыз жағдай, қоғамдағы мәдениеттің, моральдің төмендеуі және т.б. аталып кетті.

Ата-аналар бейәлеуметтік құбылыстардың өсімі жағдайын мектептегі тәрбиенің жетіспеушілігімен байланыстырмайды, сұралғандардың тек

Ата-аналардың аз үлесі (6%) бейәлеуметтік құбылыстарға әкелуші ұқсас себептер отбасыларда кездеседі деп мойындады. Дәлірегі: балалардың жалғыздығы, отбасыдағы тәрбиенің жетіспеушілігі (ата-аналарының жұмысбастылығы), отбасы ішіндегі жанжалдар, тыйым салулардың көптігі.

Бұл уақыт өткізу түріне балалардың 70,2% күн сайын шамамен бір сағат немесе одан сәл көп уақытын бөледі, балалардың қалған үлесі компьютер, телефондарда күніне бірнеше сағаттан отырады: виртуалды қызығушылықтарға балалардың 20,7% жеке уақытының 2-3 сағатын,

• 
  ақпарат іздеу – 41,2%
  
• 
  в Контактеде хабарласу – 49,9%
  
• 
  фильмдер көру– 30,4%
  
• 
  WhatsApp, Инстаграмм – 21%
  
• 
  ойындар – 20%
  
• 
  сайттарды мақсатсыз қарау, қызықтырғанына қарай – 19%.
  

Сұралған балалардың жартысына жуығы ғана әлеуметтік желілерді белсенді қолданудан (54%), WhatsApp жиі пайдаланудан (47%), онлайн-ойындардан (59%) тәуелділік дамуы мүмкіндігімен келісетіні алаңдатады. Қалғаны бұл туралы тіпті күдіктенбейді.

Балалардың ойынға құмарлығы, интернетке тәуелдігінің артуына алаңдайтын ата-аналар өз жағынан баланы бұдан шектеуге тырысады.
Сұрау нәтижелері көрсеткендей, ата-аналардың 81% интернет-қауіпсіздік туралы әңгімелеседі.

Балалар ата-аналардың қамқорлығының басқа көрінісін білдірді, мысалы, балалардың тек 37% ата-аналарының олардың қандай сайттарда отыратыны жиі қызықтырады деп айтты, балалардың 29% ата-аналар тарапының олар ойнайтын компьютерлік ойындарды бақылайтыны туралы атап өтті.

Әлеуметтік желілерге, ойындарға жұмсалған балалардың уақытын бақылауға қатысты, көрініс осыған ұқсас, сұралған балалардың шамамен жартысы ата-аналарының көбінесе бұл уақытты бақылайтыны туралы атап өтті.

Әлеуметтік желілерде зорлық-зомбылық жағдайы, суицид, зорлық-зомбылық, терроризмді насихаттау

Ата-аналардың 5,6% олардың балалары әлеуметтік желілерде суицид, зорлық-зомбылық, терроризмді насихаттауға тап болғанын атап өтті,

Ата-аналардың 4,2% олардың балалары зорлық-зомбылықты көрсетумен (дөрекілік, кемсіту, соқы) тап болғаны туралы жауап беруге қиналды. Жауап беруге қиналмағандардың ішінде, 87,6% тап болмады деп жауап берді,

Балалары зорлық-зомбылыққа тап болған ата-аналардың қатарынан,

Сұрау нәтижелері бойынша балалардың 15,4% мектепте мұғалімдер балаларға қатысты теңсіз қатынас көрсететінін айтты, 8,3% оқу орындарында мұғалімдер тарапынан балаларды кемсіту және жәбірлеу оқиғалары болғанын көрсетті, балалардың 3% мектептерде жоғары сынып оқушылары ақша қорқытып алатынын атап өтті.

Балалардың 4,7% мектептегі, сыныптағы балалардың өз-өзіне қол жұмсауға ұмтылған жағдайлар туралы айтты.

Балалардың 4% интернет арқылы қорқыту, бопсалауға ұшыраған.

Балалардың 4% жуығы әлеуметтік желілердегі суицид, зорлық-зомбылық, экстремизмді насихаттауға тап болған.

Ересектердің профилактикалық іс-әрекеттері

Профилактика және алдын алу зорлық-зомбылық, суицид және басқа бейәлеуметтік құбылыстарға қарсы іс-әрекеттің маңызды құраушы бөлігі болып табылады. Ата-аналар бірінші кезекте өз баласы туралы алаңдауы қажет, олармен әңгімелесіп, қиын жағдайлардан шығу жолдарын үйретуі керек.

Бейәлеуметтік құбылыстарға қарсы іс-әрекет туралы профилактикалық сұхбаттарға ата-аналардың 82,7% жауапкершілікпен қарайды, олар балаларын қиын өмірлік жағдайларда қалай әрекет ету керектігі туралы ақпарат береді. Ата-аналардың 6,6% балаларды мұндай құбылыстардан қалай сақтандыру керектігі туралы білмейді, және олардың балалары қайда және кімге бара алатыны туралы кеңес бере алмайды.

Оқу орындарының профилактикалық жұмыстары туралы айтатын болсақ, жалпы, көптеген ата-аналардың бағалары бойынша, бұл орташа деңгейде жүріп жатыр. Оқу орындарының суицид, қатыгездікпен қараудың алдын алу бойынша жұмысын ата-аналардың 39% жоғары бағалайды, 35% электронды тәуелділік, интернет-қауіпсіздік бойынша профилактика сапалы жүрігізіліп жатыр деп санайды, 42% балалар арасындағы құқық бұзушылықтың алдын алу бойынша жұмысты қолдайды.