Декарттың дуализмін қабылдамады:
1) барлық субстанциялардың (өз тіршілігі үшін өзінен басқаны қажет етпейтін) жоғары субстанция – Құдайға және ол жаратқан өзара тәуелсіз субстанцияларға;
2) жаратылған субстанциялардың дәйекті және рухани (ойлайтын) болып бөлінуі.
Спинозаның барлық субстанциялары біреуге – Табиғат-Құдайға біріктіруі Декарттың дуализмін жойған жоқ, өйткені ол барлық модустарды екі топқа жіктеді – дәйекті және ойлаушы. Яғни, Декартта екі түрлі субстанция түрінде берілетін схема Спиноза философиясында бір субстанцияның модустарының көріністері түрінде беріледі.
Декарт пен Спиноза философиясына керісінше, Лейбниц монадалар туралы теория (субстанциялардың көптігі туралы) ұсынды. Лейбниц монадологиясының негізгі қағидалары:
1) бүкіл дүние көп санды субстанциядан құралған, субстанциялардың табиғаты дуалистік (Декарт пен Спинозада екіұдай) емес;
2) ол субстанциялар монадалар деп аталады (грек тілінен аударғанда «бір», «біреу»);
3) монада қарапайым, бөлінбейді, дәйекті емес, материалды-заттық құрылым емес;
4) монадологияның 4 сапасы бар: ұмтылыс, әуестену, қабылдау, елестету;
5) мәні бойынша монада – өз жағдайын үздіксіз өзгертетін, біртұтас әрекет;
6) өзінің үздіксіздігіне байланысты монада өзін-өзі сезінеді;
7) монадалар абсолютті тұйық және бір-біріне тәуелсіз (Лейбниц пікірінше: бір нәрсе кіретін, бір нәрсе шығатын терезелері жоқ).
Достарыңызбен бөлісу: |
