«Ислам туралы қысқаша мәлімет» сериясы МҰсылманшылықТЫҢ
ҮШІНШІ БАБ АХЛАҚ, ЯҒНИ АДАМДАРҒА ТИІСТІ-ТИІССІЗ
жүктеу/скачать 1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ыбырай Алтынсарин Мұсылманшылықтың тұтқасы
| ҮШІНШІ БАБ
АХЛАҚ, ЯҒНИ АДАМДАРҒА ТИІСТІ-ТИІССІЗ МІНЕЗДЕР ТУРАСЫНДА Пенденің кҿңілінде болатын пиғыл екі түрлі-ді. Бірі – кҿркем, бірі – бұзық сипатты. Аят пен хадисте білдірілген жаман мінездер алпыс түрлі. Мұның бҽрін бұл кішкене кітапта баян етуге орын болмайды, бірақ сол алпыс түрлі жаман мінездің шығатын түп асылы жеті түрлі мінезден десіпті. Біз осы жеті түрлісі турасында ғана айталық. Бұл жетеудің арабша аттары: ҽуелі – куфр 209 , екінші – бидғат, үшіншісі – кибр 211 , тҿртіншісі – рия 212 , бесіншісі – хасад 213 , алтыншы – бухл 214 , жетіншісі – исраф 215 . Бұларды ахлақ зҽмимҽ 216 деп атайды. Осыларға қарсы жақсы құлық жетпіс сегіз түрлі. Олардың шығатын түп асылы тағы да жеті түрлі мінезден болса керек. Бұларды ахлақ хамидҽ 217 деп атайды: ҽуелі, куфрлікке қарсы – иман, екіншісі – зидду 218 бидғат, яғни бидғатқа қарсы ағмал самғия 219 , үшінші, рияға қарсы – ихлас 220 , тҿртінші, кибрге қарсы – тауҽдуғ 221 , 2 0 9 Куфр – дінге сенбеу, дінсіздік. 2 1 0 Бидғат – діннен бҿлек ҿз ойынан шығарған үкім, шариғаттар. 2 1 1 Кибр – менмендік, ҿзімшілдік. 2 1 2 Рия – мақтану, ҿзін-ҿзі кҿрсету. 2 1 3 Хасад – қызғаншақтық, күншілдік. 2 1 4 Бухл – сараңдық. 2 1 5 Исраф – дүние шашқыштық, ысырапшылық. 2 1 6 Ахлақ зҽмимҽ – жағымсыз, ұнамсыз мінез-құлықтар. 2 1 7 Ахлақ хамидҽ – мақтаулы, игілікті мінез-құлықтар. 2 1 8 Зидду – қарсылық. 2 1 9 Ағмал самғия – Құран хадиспен бекітілген амалдар. 2 2 0 Ихлас – адалдык, ақ кҿңілділік. 2 2 1 Тауҽдуғ – сыпайылық, момындық, шын берілгендік. 19 46 |