Жер негізгі 3 геосферадан тұрады
Дүниетану пәнінің мазмұны әр блок бойынша басқа пәндердің мынадай материалдарымен байланысады. І. «Адам» блогы бойынша
жүктеу/скачать 103,87 Kb.
|
30 билет жауаптары. Жаратылыстану
- Бұл бет үшін навигация:
- ІІ. «Табиғат» блогы бойынша
- ІІІ. «Қоғам» блогы бойынша
- Тірі табиғат дүниесі
- Атмосфералық жауын-шашын
- 10-билет 11- билет .
| 3. Дүниетану пәнінің мазмұны әр блок бойынша басқа пәндердің мынадай материалдарымен байланысады.
І. «Адам» блогы бойынша: Қазақ тілі: дыбыстардың рөлі; кітаппен, мәтінмен жұмыс істеу, тіл дамыту, байланыстырып сөйлеу, сөйлеу мәдениеті, сипаттау, талдау, баяндау; шығарманы мәнерлеп оқу; монолог; диалог. Ана тілі: жұмбақтар, мақал-мәтелдер, ертегілер, аңыз-әңгімелер, өлеңдер (адамның айналадағы дүниемен қарым-қатынасының алуан түрлі сырлары бейнеленген). Математика: арифметикалық төрт амал. Еңбек: адам өміріндегі еңбектің маңызы. ІІ. «Табиғат» блогы бойынша: Ана тілі: табиғат объектілерін, құбылыстарын, әсем көріністерін, өсімдіктер мен жануарларды, оларды қорғау қажеттігін бейнелейтін шығармалар; жұмбақтар, мақал-мәтелдер, ертегілер, аңыз-әңгімелер, өлеңдер. Математика: арифметикалық төрт амал, баға, сан, масса, көлем, жылдамдық, уақыт туралы түсініктер; геометриялық бейнелер, геометриялық шамаларды өлшеу. Бейнелеу өнері: табиғат бояулары («күз», «қыс», «көктем», «жаз»), табиғат өрнектері және халықтың сәндік қолөнері («қазтабан», «өркеш», «қосмүйіз» т.б. ою-өрнектер); суретшілердің табиғат жайындағы туындылары (А.Қастеев, А.Ғалымбаева т.б.). ІІІ. «Қоғам» блогы бойынша: Ана тілі: мектеп, оқушы, мұғалім, туған ауыл, оның көркі, табиғаты, адамдары, ата-ана, бауыр, ата, әже, дос, туған ел, отан тақырыптарына жазылған әңгімелер, ертегілер, аңыздар, өлеңдер, мақал-мәтелдер. Математика: арифметикалық сан, көлем, уақыт туралы түсініктер; геометриялық шамаларды өлшеу, геометриялық бейнелер. Еңбек: ауыл шаруашылық еңбегі, техникалық еңбек, тігін. Музыка: еліміздің әнұраны, халқымыздың табиғаты, оған деген өз қатынасы, адамның әлеуметтік көңіл-күй сезімдерін т.б. бейнелейтін күйлері, міндеттері. Билет 6 1.Ауа массалары – тропосфераныңкөлбеубағыттабіртұтасболыпқозғалатынірі, біртектібөліктері. Белдемдікорнынабайланысты: арктикалық (Оңт. Жарты шарда – антарктикалық), қоңыржайбелдеулік, тропиктікжәнеэкваторлықболыпнегізгі 4 түргебөлінеді. Әрқайсысыныңөзінетәнтемпературасы, ылғалдылығы, көрінуқашықтығы, т.б. ерекшеліктеріболады. Ауарайы – атмосфераныңтөменгіжербетінежақынқабатындағыбелгіліжердегіжәнебелгілібіруақыттағыауаныңжай-күйі. Климат. Жершарыныңәраймағыныңөзінетәнауарайыболады. Мысалы, Қазақстанныңорталығындақысаязды, қарлыборанды, жазыыстық, құрғақболыпкеледі. Экватор маңындажылбойыыстық, ылғалдыболса, поляр аймақтарыныңқысысуық, аязды, жазыбұлыңғыр, салқынболады. Ауарайыныңмұндайсипаттарыжылсайынқайталаныпотырады. Климат – жербетіндегібелгілібіраймаққатәнқайталаныпотыратынауарайыныңкөпжылдықжай – күйі. 2.Тұман — атмосфераныңжергетаяуқабатынаұсақ су тамшыларыныңнемесемұзкристалдарыныңжиналуы. Су буыныңсублимациясынәтижесіндеқалыптасады. Тұмандағыкөрінуқашықтығы оны құраушытүйіршікмөлшерінежәнебірліккөлемдегі су жиынтығыныңшамасынабайланысты. Тұмантамшыларының радиусы 1-ден 6 мкм-ге (кейде 5 – 15 мкм) дейін, су жиынтығыныңмөлш. 0,05 – 0,1 г/м3-ден аспайды. Бұлттарпішіндерінеқарайнегізгіүштүргебөлінеді: Будақбұлт – 1-2 км биіктіктеболатын, үйіліпжатқанжүн, не мақтағаұқсапкелетінсұрғылттүстібұлттар. Олартұтасакелетүнеріп, будақбұлтқаайналып, жазда, нөсержаңбыр, қыста, жапалақтапқарболыпкеледі. Жербетіқаттықызғанда, ауаағымдарыжоғарыөрлеп, күштіжүруіненбұлттарқалыңдап, 3-4 км-гедейінкөтеріледі. Қабатбұлт – екішақырымдайбиіктекөтерілетін, тұманғаұқсас, сұрғылтқабаттыбұлттар. Қабатбұлттараспандытүгелторласа, ұзаққасозылатынақжауынжауады. Шарбыбұлт – 6 км-денжоғарыбиіктіктетүзілетін, майдамұзкристалдардантұратын, жауын-шашынәкелмейтінақтүстібұлттар. Бұлттарғақарап та күнрайынболжауғаболатындықтан, бұлттардыңбұрынғыөткенбабаларданқалғанатауларыментанысболғанныңешартықшылығыболмас.Олайболса: Ақшабұлт – ашықаспандақалқыпжүретінақбұлттар. Ала бұлт – ақ, қара, қошқылтүстібұлттардыңшоғырынанқұралғанбұлттар. Шумақ-шумақ, лек-легіменшұбырғанбұлттар – будақбұлт. Бойынаылғалсіңірген 2,5 км биіктіктеболатын, шеттеріыдырағанқоюқарабұлт – жаңбырбұлты да қат-қабатжаңбырқыста, қарәкелербұлт, сеңсеңбұлтаталған. Түтілгеншудадайжеңілбұлттыжелеңбұлтдеген. Әлсін-әлсінқайталап, аздапқанажауынәкелербұлтты жылауық бұлт, күнібойы үзіп-үзіп жауын әкелер бұлтты саума бұлтатаған. Зілмеуірбұлт – аспандытүгелжапқанауырбұлт. 3.ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМ, БІЛІК ЖӘНЕ ДАҒДЫЛАРЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР 2-сыныпты бітіргеноқушы: Ауызәдебиеті мен жазбаәдебиетіүлгілерінажыратаалуды; Мәтіндегінегізгіойдыңбасталуын, жалғасуын, аяқталуын; Мәтінніңатауын, мәтінненкейінгісұрақ – тапсырмалардытабаалуды; Көлемі 150-200 сөздентұратынмәтінмазмұнынқысқашаәңгімелейалуды; Мәтінніңтүрлерін (сипаттау, әңгімелеу, пайымдау) ажыратуды; Өлеңніңұйқасқақұрылатынынбіледі. Мәтінніңнегізгіойын; Мәтіндегіоқиғажелісін; Мәтіндегіақын-жазушыныңкөңіл-күйінтүсінеді. Мазмұндама мен шығармажазуды (25-30 сөздентұратын); Оқығаннемесекөргеноқиғасыжөніндеауызшаәңгімелейалуды; Мәтінбойыншасұрақтарғажауапберуді; 2-сыныптың бірінші жарты жылдығындаминутынасөздер мен тыныс Белгілерінқосаесептегенде 40-45 сөзоқуды; екінші жарты жылдықта – 50-55 сөзоқудымеңгереді. 7-билет. 1.Тірі табиғат және биосфера - туралы ұғым. 2.Атмосфералық жауын-шашын. Бұршақ.Шық пен қырау.. 3.Бастауыш сыныпты бітіруші оқушыларға дүниетанудан қойылатын талаптар. Жауаптары: 1.Биосфера (bios – тіршілік және грек. sрһаіrо — шар). Жер планетасының тірі организмдер мекендейтін, тіршілік тараған қабаты. Оның құрамы, құрылымы және қуаты барлық тірі организмдердің тіршілігінің жиынтығымен сипатталады. Ол атмосфераның төменгі қабатын, гидросфераны және литосфераның жоғарғы бөлігін қамтиды. Биосфераның жоғарғы бөлігі атмосфера қабатының 20 — 25 км биіктігінде озон қабатымен шектеледі. Оның төм. шегі құрлыкта 2-3 км, ал мұхиттарда 1-2 км тереңдікке дейін жетеді. Биосфера терминін алғаш рет 1875 ж. австрия ғалымы Э. Зюсс енгізген. Биосфера туралы ілімнің негізін 20 ғ-дың 20 - 30-жылдары В.И. Вернадский қалаған.Тірі табиғат дүниесі дегеніміз — биологияда ағзалық әлемді жүйелеудің ең жоғары тобы. Дүние жүзіндегі ағзалық әлем, тірі ағзалар 5 дүниеге жіктеледі. Олар: вирус тар дүниесі, бытыранықтар дүниесі, саңырауқылықтар дүниесі, өсімдіктер дүниесі, жануарлар дүниесі. 2.Атмосфералық жауын-шашын — ауа райы мен климат элементтерінің бірі; жер (немесе су) бетіне бұлттан жауатын не оның бетіне су буының қойылуы салдарынан тікелей ауадан бөлініп шығатын қатты немесе сұйық күйіндегі су. Бұлттардан жауатын атмосфералық жауын-шашынның ішінде мыналарды айырады: қарлы жаңбыр, соқта қар, жаңбыр, түйіршік қар, қиыршық қар, қиыршық мұз, бұршақ тағы басқалар. Жер беті мен нәрселерге ауадан бөлініп түсетін атмосфералық жауын-шашынның мынадай түрлері болады: шық, қырау, қылау, көкмұз (ожеледь). Бұлттардан бөлініп шыгатын атмосфералық жауын-шашын негізгі үш топқа бөлінеді: аң жауын, нөсер, сірікпе.Нөсер күйінде жауатын атмосфералық жауын-шашынның алдында нажағай ойнайды. Атмосфералық жауын-шашынның мөлшері жауған су қабатының қалыңдығын көрсететін миллиметрмен өлшенеді. Атмосфералық жауын-шашын жер бетіне біркелкі жаумайды. Ол атмосфераның жалпы циркуляциясының жүйесінде белгілі бір жердің алатын географиялық орнына, теңіздің жақындығына немесе қашықтығына, рельефке (таулар өздерінің жел жақ беткейлерінде ылғалды көбірек ұстап қалады) байланысты. 3.Бастауыш буын оқушыларының маңайымен қарым-қатынасқа төселуіне, өз ойын тұжырымдап айтуға жаттықтыратын әңгімелесу әдісі. Әңгімелесуге бастауыш сынып оқушылары біртіндеп жаттығады. Әңгіме сабақтың кіріспе кезеңінде өтсе, оқушылардың бұрын алған білімдерін жаңа материалдың мазмұнымен байланыстыруға көмектеседі. Сонымен бірге оқушылардың әртүрлі білім көздері бойынша ( кітап, кино, өмірден, табиғатты бақылаудан) қабылдаған шашыраңқы ұғымдарын жүйеге келтіруге, білімдерін тұжырымдауда да кіріспе әңгіменің мәні зор. 8 – Билет 1.Топырак дегенимиз не?Топырактынкурлымы мен курамынасипаттама бер. Топырак – булЖердыносымдыкосетынустынгыкабаты.Топыракбоиндакунарлылыккасиетыягниосымдыктердысуменбаскадакоректыкэлементтерменкамтамасызететынкабылетиболады.Механикалыккурамытопырактуйыршектеринынмолшерыбойыншатопыраккумды,кумдаксаздыжанесазтопыракболыпболынеди.Жасыменгенезисыбойынша – кыртыстыкулгынтопырак, батпактытопырак,ормандыксуртопырак,каратопырак,коныртопырак,курентопырактагыбаскаларболыпболынеды. Топырактынкурлымыменкурамынасипаттамабер: Топыраккурылымыотеманыздыболыптабылады.Олжеркунарлыгынынжауаптыбастыфакторыболыптабылады.АдамдарушынасыресеманыздыжогаргытопыракКокжиеккурылымболыптабылады. Булкабатосымдыктердынтамыржуйесынындамуы.Кокжиекосымдыкосуушынкажеттикоректыкзаттарменсужеткызубар.Жержогаргыкокжиектерытурлыкозкарасболуымумкын.Оларкурылымсызжанекурылымдыкболыптабылады. 2.Жел.Жел кайданпаидаболады? Желбагыты.Бризжане муссон желдери.. Желжылдамдыгы м/с- пен белгыленеды,оныолшейтынкуралды анемометр депатайды.Желжылдамдыгын 12 балдыкарнайы Бофорт шкаласы мен де аныктаиды.Желжылдамдыгыменкатар,онынбагытын да былудынманызызор.Желбагытынонынсогыптурганжагынынбагытыменаныктаиды. Бриз (фр. Brise- жел) – теныздердын, колдердын, кейдеырыозендердынжагасындатаулыкышындеозбагытынкарама- карсыжаккаозгертипсогатынжел.Кундызгы Бриз тенызден (колден) курлыкка карай сокса, ал тунгы Бриз курлыктантенызге (колге) карай согады.Кундызгы Бриз тенызденкызганкурлыкбетине, ал тунгы Бриз жагалаугасалкындаганкурлыкбетынентенызге карай согады. Муссон (фр.mousson,араб:маусым – жылмезгылы),жербетынетаяутропосферанынтомнгыкабатындагыауамассаларынынжылмезгылдерине карай алмасатынмаусымдыкагысы.Маусымауысуыкезындежелдын басым багыты 120-180 градускаозгериптурады.Муссонынпайдаболуынынбастысебебы -курлыкпенмухиттын быр келкиысымауы.Жаздыкылгалды (мухиттык) муссон мухиттансалкын,ылгалдыауаакелсе ,кыскы(коннтиненттык) муссон курлыктанмухиткасуык, кургакауатасымалдайды.Муссондартропиктыкжанетропиктыкемесдепболынеды.Тропиктыкмуссоннынбагытыжанежылдамдыгыжогары,асерикушты; оларОнтустыкжанеОнтустык -ШыгысАзиягатан, ондаылгалдымезгылдебырнешемындаган мм жауын-шашынтуседи. Тропиктыкемес муссон ШыгысАзиягатан.Мундамуссоннынасерышамалы. 3.Окытудын адыстери мен тасылдери. Адыс – оку-тарбиежумыстарыныналдындатурганмындеттердыдурысорындауушинмугалим мен окушылардынбырлесыпжумысыстеуушинколданатынтасылдери. Адысаркылымаксаткажетуушиныстелетынжумыстарреткекелтырыледы.Окытуадыстеританымгакызыгушылыктугызып, окушынынакыл-оиындамытады,ызденуге , жанабылымдытусынугеыкпалетеды. Окытуадыстериенаныкфактылердыбылудыкамтамасыетды.Тасыл – окытуадысынынэлементы.Жоспардыхабарлау,окушылардынзеиынынсабаккааудару, окушылардынмугалимкорсеткеныс- кимылдардыкаиталауы,акыл-ой жумыстарытасылгежатады.Тасыл оку материалынтусынугеулескосады.Окытутасылдерынынтурлери: Ой,зеиын ,ес,кабылдау,киялдыжаксартутасылдери; Маселелыжагдаяттудыругакомектесетынтасылдер; Окушылардынсезымдеринеасерететинтасылдер; Жеке окушыларарасындагыкарым – катынасытыбаскарутасылдери. Тасылдерокытуадыстерынынкурамынакыреды. Билет 9 1.Гүлденетін өсімдіктержәнебүршіктері бар өсімдіктер (мысалы, қылқанжапырақтылар) тұқымдықдәндердіөндіреді. Гүлденетінөсімдіктердіңкөпшілігітұқымдықдәндерарқылыкөбейеді, соныменқатарвегетативтітүрдеөніпөседі. Тұқымдықдәндердіалуүшін, әуеліөсімдіктітозаңдандырукерек. Гүлдершырынғақызыққанжәндіктерді, құстардыжәнесүтқоректілердіөздерінетартады. Аралартозаңдыжинақтайды. Өсімдіктозаңдатылғаннанкейін, гүлоғанқажетсізболады. Гүлдіңжапырақтарысолып, түсебастайды. 2. ауарайы элементтері. Олар белгілі бір климатты сипаттауға және анықтауға мүмкіндік беретін экологиялық айнымалылар. Бұлкүнрадиациясы, температура, жауын-шашын, булану, ылғалдылық, жел, бұлтжамылғысыжәнеатмосфералыққысым. Ауамассаларыныңнегізгітүрлері Арктикалық, қоңыржай, тропиктік, экваторлық. 3.Бақылау – табиғаттыөздігіненоқыпүйренудегібірден – бірнегізгіәдіс. Бастауышсыныптарғаарналғандүниетанубағдармаларындабалалардыңқоршағанортаныбақылауыназоркөңілаударылады. Табиғатты тікелей бақылапоқып үйрену негізінде мектеп оқушыларын да көптеген түсініктер қалыптасады. Бастауышсыныпта дүниетанудан білімалуда бақылау бірден-бірнегізгі әдіс болып табылады. Бақылаудегеніміз - оқушылардыңтүсінік пен ұғымдарды, іскерлік пен дағдыныдұрысқалыптастырумақсатындаөліжәнетірітабиғатобъектілері мен құбылыстарынтікелейқабылдауыдепұғынуымызкерек 10-билет????? 11- билет. 1-сұрақ.Экология және биосфера .Экология дегеніміз не? жүктеу/скачать 103,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|