Кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚм у бак, ж эне баспа орталығы, 2007
ПЛАУН ТӘРІЗДІЛЕР бвлімі - L ҮC O PO D IO PH Ү Т А
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Pdf көрінісі
|
сімдіктер систематикасы О у ралы
- Бұл бет үшін навигация:
- Плаун тәрізділер катары - Lycopodiales
- Плаун туысыны ң (Lycopodium ) 500 түрі, ал филлоглесум (Phylloglossum )
| ПЛАУН ТӘРІЗДІЛЕР бвлімі - L ҮC O PO D IO PH Ү Т А
Плаун тәрізділердің барлык дене мүшелері болады (косалкы тамыр). Оларға тең жэне эртүрлі споралы формалар тэн. Ұсак жапыракты - микрофильді тізбек бойынша дамиды. Даму циклінде спорофит басым. Систематикалык тұрғыдан плаунтәрізділер келесі катарларға бөлінеді: Плаунтэрізділер - Lycopodiales, Селегинеллалар - Selaginellales, Лепидодендрондар - Lepidodendrales жэне Изотталар катары - Jsoetales. Плаун тәрізділер катары - Lycopodiales Плаун тәрізділер жер шарының барлык ылгалды, көлеңкелі аймактарында кең таралған көпжылдык шөптесін өсімдіктер. Олардын 2 туысы белгілі. Плаун туысыны ң (Lycopodium ) 500 түрі, ал филлоглесум (Phylloglossum ) туысының бір ғана түрі белгілі (филлоглесум тек кана А встралия, Ж ана Зеландия, Тасманияда кездеседі). Плаундардын арасы нда ең кен таралған турі - түйреуіш тэрізді плаун (Lycopodium clavatum). Түйреуіш тэрізді плаун көпжылдық, мәнгі жасыл, шөптесін өсімдіктер, жатаған, өрмелегіиі, дихотомиялы бұтактанған сабағы (ұзындығы 3 метрге дейін) жэне одан тараған қосалқы тамырлары болады. Сабағы таспа тэрізді жапырактармен тығыз жабылған. Ж аз мезгілінің ортасында жоғарғы вертикальды бұтактарында споралы масактары (көбінесе екеуден) пайда болады, сыртқы пішіні ағылшын түйреуішіне ұқсас (осыдан атауы ш ыккан). Споралы масағының кұрылысы: 36 ортасында өсі бар, оған спорофильдері бекінген(пішіні жүмыртка тэрізді үшбұрышты, ұшы үшкір). Спорофильдің жоғарғы бөлігінің негізінде бүйрекпішінді спорангиялары дамиды. Оларда редукциялык бөліну нәтижесінде тең споралылар пайда болады. П ісіп-жетілген споралары шашылып, су ағынымен топыраққа еніп, одан өскіншелер өсіп шығады. Түссіз, косжынысты, жерасты микроскопиялык (2-3 мм) өскіншелері саңыраукүлак жіпшелерімен селбеседі (саңыраукүлак жіпшелерінсіз тірш ілік ете алмайда). Ө скіншеде архегония мен антеридия түзіледі, сулы-тамшылы орта болған жағдайда ұрыктанып, диплоидты зиготадан ұры қ пайда болады, ал одан жаңа спорофит — плаун өсіп шыгады. Спора 10-12 жыл дамып, өскінге айналады, ал үрықтың дамуы 12-20 ж ы лға созылады. Өзге плаундардың өскіндері жер бетінде дамиды. Плаунның спораларын жинап фармакологияда пилюлаларды тасымалдау үшін сы ртына себеді. Балалар ұнтағы ретінде де пайдаланады. М еталлургияда фасон құюда, формалардың кабарғасына спораларды себеді. Көрмелерді сэндеп безендіруде колдаиылады. Сонымен катар, спораларды фейерверк, бенгаль отын жасауда пайдаланады( споралар кұрамында 50%-ға дейін тез жанғыш, түтінсіз жэне иіссіз майлар болады). жүктеу/скачать 3,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|