Лекция сабағының әдістемесі
жүктеу/скачать 2,24 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 29-30 лекция.Тақырыбы: Ақпарат және мәдени-ағарту орындарының қызметі.
| Бақылау сұрағы:
1. Қазақстан Республикасындағы білім мен ғылым қалай дамыды. 2. Қазақстан әдебиеті мен өнері және тарихи-мәдени құндылықтарын ата.. Әдебиет: Н-3,5,8,9; Қ-9,10,12,14,15 №29-30 лекция.Тақырыбы: Ақпарат және мәдени-ағарту орындарының қызметі. Мақсаты: Ақпарат және мәдени-ағарту орындарының қызметіне сипаттама беру. Жоспары: 1.Бұқаралық ақпарат құралдары және қызметі. 2. Мәдени-ағарту орындарының қызметі. 1.Қазақстан мәдениетін дамытуда Бұқаралық ақпарат құралдары, Баспа мен полиграфияның алатын орны ерекше зор. Олардың алдында сонгы жылдары мәдени мұра-ларды кеңінен насихаттау міндеттері қойылған. 2001-ші жылы республикада 1 754 бұқаралық ақпарат құралдар орындары, соның ішінде 1 167 газет, 451 журнал, 121 теле және радиокомпаниялар, 15 хабар тарататын компаниялар, бірнеше ондаған баспалар болса, ал кейінгі үш жылда акпарат құралдарының саны одан әрі артып, 2004 жылы елімізде 1 937 бұқаралық ақпарат құралы жұмыс істеді. Олардың 80 пайызы мемлекеттен тыс, жекешеленген ұйымдар болды. Республикада бұқаралық ақпарат құралдары он үш тілде кызмет етті. Қазақ және орыс тілін қоспаганда, бұлардың бәрі қазақстандық диаспоралар тілдері. Олардың бәрі медианарықта алуан қатынастарда берілген. 2007 жылы елдегі екі жарым мыңнан астам ақпарат құралдарының 469-ы қазақ тілінде, 856-ы орыс тілінде, 879-ы қазақ жөне орыс тілдерінде шығып тұрды. Этникалык топтардың ақпарат құралдарының жалпы саны - 28 олардың 11-і үйгыр, 8-і өзбек, екі-екіден украин және түрік тілдерінде болса, қалғаны бір-бірден жеті тілде шығарылды. Бұдан басқа 214 хабар тарату компаниялары жүйелі түрде жұмыс істеді. Қазақстанда мәдениет саласын дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасында бұқаралық ақпарат құралдарын бәсекеге кабілетті ету жайы жан-жақты қарастырылды. Онда мемлекеттік теледидарлар мен радионы кеңінен дамыту, республикада кең көлемде ақпараттық кеңістік қалыптастыру, тағы басқа да ауқымды шаралар көрініс тапты. Әсіресе, 2007 жыл елдің ақпарат саласы үшін елеулі сын кезкеңі болды. Өйткені Конституцияға енгізілген өзгерістер, алғаш рет партиялык тізім бойынша өткізілген Мәжіліс сайлауына әзірлік барысында республика бұқаралық акпарат құралдары, негізінен қоғамдагы ішкі саяси тұрақтылықты, этнос аралық татулықты, діна-ралық келісімді қаншалықты халық қастер тұтатынын таныта білді. Қазақстан полиграфиялық баспаларынан тарихи-мөдени мұраларды, әлем әдебиетінің ең үздік үлгілерін жарыққа шығару жандана түсті. Соңғы жылдары көп томдық «Қазақ-стан ұлттык энциклопедиясының» 10 томы, Н. Ә. Назарбаевтың «Ғасырлар тоғысында», «Сындарлы онжылдық» «Қазақстан жолы» еңбектері, 10 томдық «Тарихи және мәдени ескерткіштер» жинағы, Мүстафа Шоқай шығармаларының екі томдығы, Қытай мұрағаттары негізінде қазақ тарихына арналған бес кітап, бес томдық Қазақстан тарихының үш томы жарық көрді. Елкей Марғұлан еңбектерінің 14 томдығын, М. Әуезов, С. Мұқанов, Ғ. Мүсірепов, Ғ. Мұстафин тағы да басқа казақ әдебиеті классиктерінің көп томдық серияларын басып шығару қолға алынды. Бұдан басқа тағы бір ерекше бөліп айтатын жайт Қытай Халық Республикасындағы Үрімжі баспанасынан 2005 жылы - «Ежелгі үйсін елі (Қытай деректері мен зерттеулер)», 2006 жылы «Ұлы түрік қағанаты (Қытай деректері мен түсініктер)» атты деректі жинақтар жарық көрді. Қазақстандағы кітап басып шығару саласының жетістіктеріне, оның ішінде әлем әдебиетін аудару мен оқырманына жеткізуде Астанадағы «Раритет», «Фолиант», «Аударма» т. б. баспалар өнімді істер атқарды. Қазақстан халқының мәдени мұрасында тарихи мәні бар кирил жазбаларды, сирек кездесетін басылымдарды, елге алдырту үшін Қытайға, Ресейге, Монғолияға, Батыс Еуропа елдеріне экспедициялар ұйымдастырылды. Қытай және Монғолияға жіберілген археологиялык экспедиция Қазақстанның тарихы мен мәдениетіне қатысты, бұрын-соңды кездеспеген соны дерек көздерін тауып қайтты. Мәселен, Қытайдың мұрағатынан Қазақ хандары мен сұлтандарының көршілес Қокан, Хиуа, Қытай, Ойрат, Монғол тілдерінде жазған 3500-дей құжаттары табылды. Ал Еуропа мемлекеттерінен елдің ғылыми ортасында бұған дейін мәлім болмай келген 77 қолжазба мен 200-ге жуық баспа өнімдерінің көшірмелері әкелінді. Осының арқасында ұлттық кітапхана мен республика мүрағаттарының қорлары бірегей дерек көздерімен толықты. Тек 2005 жылдың өзінде соны тарихи деректер негізінде 100-ден астам кітап жарық көрді. 2006-2007 жылдары елдің мәденит мұрасын зерттеудің тұтас жүйесін жасау, елеулі тарихи-мәдени және сәулет ескерткіштерін қалпына келтіру жөнінде үлкен жұмыстар жүргізілді. Осының нәтижесінде Қазақстанның 230-дан астам мемлекеттік мұрағаттарында милионнан астам тарихи дерек қорларының сақталуына жағдай жасалды. Сондай-ақ 2,6 млн. мәдени құндылықтар жинақталған 161 музей жұмыс істеді. Халықтың білім бұлағы болып саналатын кітапханалар жаңа талапка сай жұмыс істей бастады. Оларды жаңа әдебиеттермен жабдықтап, компьютерлендірудің, осы заманғы ақпараттық жабдықтармен қамтамасыз етудің мүмкіндіктері қарастырылды. Кітапхана, мұражай, демалыс орталықтары қызметкерлерін қазіргі ғылыми-техникалық және әдістемелік талапқа сай оқыту, мамандығын жетілдіру, ірі мәдени орталықтарға тәжірибе алуға жіберу шаралары белгіленді. Мәдениет комитетінің жұмыс жоспарына сәйкес Түркістан каласында мүражай кызметкерлерінің, Орал қаласында кітапхана ісі жөнінде, Қостанай, Қарағанды, Көкшетау, Актөбе калаларында ауыл мәдениетін дамытуға арналған республикалық және аймақтық конфеқренциялар мен семинарлар өткізілді. 2003 жылы республика кітапханалар корындагы кітап-тардың жалпы саны 67,7 миллион данаға, 8,4 миллион газет пен журналдар, ондағы оқушылардын атары 4 мил-лионға жетті. Өсіресе, ауыл кітапханаларының жағдайы біршама түзеліп, кітап сақтауға қолайлы жаңа ғимараттарға көшірілді. Мөдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі 2001 жылы жарық көрген 198 кітаптың 96 700 данасын ауыл кітапханаларына тегін таратты. Бұл бастама кейінгі жылдарда да өзінің жалғасын тапты. Мұның өзі мәдениет саласындағы орталықтардың бірі болып саналатын кітапханалардың санын көбейтіп, олардың жұмыстарын жандандыруда едәуір игі әсерін тигізді. 1992-1995 жылдар аралығында республика бойынша мыңға тарта кітапханалар жабылып калса, кейінгі жылдары олардың көпшілігі кайтадан калпына келтірілді. 2004 жылы елімізде 3 462 кітапхана, оның 2849-ы ауылдык жерлерде жүмыс істесе, 2007 жылы қоғамдық кітапханалардың жалпы саны 3763-ке, ал олардың коры 86 млн. кітапқа дейін өсті. Барлық аймақтарда 58 кинотеатр, 458 кинокондырғы, 2 320 мөдени-демалыс мекемелері жұмыс істеді. Мәдениет салаларының дамуында, халық өнерінің алатын орны, атқаратын рөлі ерекше. Халық өнері ел ішінде руханиятты жаңғыртуда, жоғалған дәстүрлерді қалпына келтіруде, мәдениеттің мәнін және адамның руханиятты зерделеуін барынша қамтамасыз етуге қызмет етеді. Соңғы жылдары халық өнерінің кайнар көзі-ауыл мәдениетінің дамуына ерекше көңіл бөлінген. Осының нәтижесінде қазіргі кезде ауыл мәдениетінің үлкен аясы қалыптастырылды. 2003 жылы республикада 9 465 көркемөнерпаздар ұжымдары жұмыс істеді, олардың жұмысына 121,5 мың адам белсене қатынасса, 2006 жылы көркем-өнерпаздар ұжымдарының саны 19858-ге жетті. Олардың басым көпшілігі фольклорлық және отбасылық ансамбльдер, хор жөне драма ұжымдары. Хореографиялық және отбасылык ансамбльдер Қазақстанда тұратын халықтардың этникалык мөдениеті дамуының негізі болып табылады. Олар еліміздің көпұлтты мәдениетінің қайта жаңғыруы мен дамуы ісіне өздерінің лайықты үлесін қосып келеді. Міне, осы жағдайларды ескере отырып, респбуликаның 370-тен астам көркемөнерпаздар ұжымына «халықтық» деген құрметті атақ берілді. Алдағы кезеңде республика мәдениетін дамыту үшін барлық мүмкіндіктерді барынша пайдаланып, колайлы жағдай жасау міндеті белгіленген. Елімізде шығармашылық ахуалын, әресі биік өнерге деген қажеттілікті, оны ұлттық тұрғыда өркендету, мәдени бағдарламаны жүзеге асыру, жас дарындарды тәрбиелеп өсіруде өзінің тиісті нәтижелерін беруге бағытталынды. 2003 жылы Мемлекет басшысының бастамасымен 2004 жылдан 2006 жылға дейінгі «Мәдени мұра» бағдарламасы қабылданды. Бағдарлама үш басты бағытты камтыды. Оның біріншісі - археологиялық және архитектуралық ескерткіштерге арналды. «Мәдени мұраның» екінші үлкен бағыты - ТМД елдері мен шетелдік мұрағаттардағы Қазақстан тарихына қатысты кұжаттарды, колжазбаларды, сирек кездесетін кітаптарды алдыру, көшірмесін жасаттыру еді. Мәдени мұрадағы үшінші бағыт-үлттық өдебиетімізбен өнеріміздің бай мұрасын зерттеп, жүйелеп, көп томдыктар түрінде басып шығаруға арналды. 2006 жылы «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасының бірінші кезеңі аяқталды және оның алдына қойылған міндеттер негізінен орындалды. Осымен байланысты Үкімет «Мәдени мұра» бағдарламасын 2007-2009 жылдары жалғастыру туралы шешім кабылдады. Нәтижесінде 2007 жылы мәдени-тарихи ескерткіштерді жаңгырту жүмыста-ры одан ары жалғасты. Атап айтқанда, Үлы Жібек жолының қазақстандық бөлігін, оның ішінде оңтүстік өңірлердегі мәдени-тарихи ескерткіштерді кайта қалпына келтіріп қана қоймай, оларды туристік инфракұрылымдармен кабаттастыра дамыту мәселесі койылды.Қорытып айтқанда, Қазақстанның экономикасының дамуымен байланысты білім, ғылым, әдебиет пен мәдениет, жалпы руханият мәселелеріне айрыкша назар аударыла бастады. Елдің болашагы мөдениетпен астасып жататындығы Үкімет шешімдерінде көрініс тапты. Республикалық бюджеттен мәдениет саласына бөлінетін қаржы көлемі жыл сайын өсіп отырды. Мұның өзі мәдени саланы түгел камтып, оның едәуір аяғынан тік тұрып кетуіне әсер етті. жүктеу/скачать 2,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|