Мақышев ж. К., Максимов п. В., ҚАдыров р. Т., Маханов а. С

79
тұйықталу токтары сымдар мен ток өткізетін бөлшектердің номиналды 
токтарынан үлкен және бірнеше жүздеген және мыңдаған амперге жететін 
бірнеше ретті. Мұндай токтар тек қана қызып кетіп қана қоймайды, сонымен 
қатар оқшаулауды тұтатып, ток өткізетін бөліктер мен сымдарды балқыта 
алады. Машиналар мен аппараттардың металл бөлшектерін балқыту 
ұшқындардың көп таралуымен бірге жүреді, олар өз кезегінде жақын 
орналасқан жанғыш заттек мен материалдарды тұтатып, жарылысты 
тудырады.
Электр желілеріндегі қысқа тұйықталулар көбінесе механикалық 
кернеулер, табиғи қартаю, агрессивті орта мен ылғалдың әсерінен, сондай
-
ақ 
электрлік персоналдың қате әрекеттері нәтижесінде өткізгіш бөліктердің 
оқшаулануының бұзылуынан болады. Қысқа тұйықталу электр тізбегіндегі 
токтың күрт артуымен, сонымен қатар ток шамасының квадратына 
пропорционал түзілетін жылу көлемінің едәуір артуымен бірге жүреді (6.1).
Q = I
2
Rt
(6.1)
Жылу қыздыруының сымға әсері оқшаулаудың механикалық және
диэлектрлік беріктігін айтарлықтай төмендетеді
.
Электр желілерін тұрақты 
түрде артық жүктеме нәтижесінде өткізгіштер мен көлденең қималардың 
берілген түрі үшін рұқсат етілген нормадан едәуір асып кету нәтижесінде 
оның жылу қартаюы пайда болады.
Электр тізбегі пайда болған кезде электр доғасы пайда болады 
-
электр 
қондырғысының екі металл элементтері арасындағы тұрақты электр разряды, 
онда металды қарқынды иондау, балқыту және күйдіру жүреді. Электр 
доғасының пайда болуы электродтар арасындағы кеңістіктегі қысқа 
стационарлы емес процесс 
-
разрядтың алшақтығынан тұрады. Бұл процестің 
ұзақтығы әдетте ~ 10
-6
÷ 10
-4
сек. Электр доғасының температурасы әдетте 
газдың қысымы мен түріне, түсетін саңылаудың ұзындығына, 
электродтардың беттерінің күйіне және т.б. байланысты 1500
-4000°C 
құрайды.
Электр доғасы кез
-
келген жанғыш материалды тек жанасумен ғана 
емес, сонымен қатар сәулеленумен немесе балқытылған металл бөлшектерін 
шашумен де тұтатуы мүмкін. Бұл өртке әкелген себеп
-
салдарлық 
байланыстарды бағалау кезінде ескерілуі керек.
Қысқа тұйықталу доғасы арқылы өткізгіштердің қосылуының 
сипаттамалары 
-
бұл белгілі жер. Шағылысу формасы сфералық, сопақша, 
конустық, көлбеу немесе көлденең қима түрінде болуы мүмкін. Шағылысқа 
жақын өткізгіш бетінде кішкене сфералық металл тамшылары байқалуы 
мүмкін. Рефлекторлық аймақ пен оған іргелес өткізгіш аймақ арасында өткір 
шекара бар. Доғаның жарықтандырғыш бөлімі әдетте өткізгіштің осі 
бойымен созылады. Шағылысқан беті тегіс 
-
газ тесігі мен көз жасынсыз.
Қысқа тұйықталу тогының балқуынан айырмашылығы, өрттің жылу 
эффектісі нәтижесінде зақымданған өткізгіштер бұлыңғыр шағылысу 
аймағының ұзындығы мен ұзындығы бойынша өткізгіш қимасының 

80
айтарлықтай өзгеруімен сипатталады. Көптеген жағдайларда алюминий 
өткізгіштерінде шағылысу бетіне бойлық бүктемелер бар, бұл ағымдық өзек 
металының ең көп қызуы мен балқытылуын көрсетеді. Толқындар көбінесе 
жердің тартылыс күшінің бағытына қарай созылатын тамшы түрінде болады.
Қысқа тұйықталу кезінде өткізгіштердің қызуы бірден пайда болады 
және бұл белгілер пайда болмайды.
Егер бірнеше шағылыстырғыш болса, онда бүкіл электр тізбегін қарап, 
қуат көзінен ең алыс орналасқан шағылысты табу керек.
Апаттық өткізгіштің болуын оқшаулау күйі бойынша бағалауға 
болады. Кернеу (ҚТ) болған кезде оқшаулау өзектен шығып кетеді және оңай 
алынып тасталады, ал керісінше, оқшаулау отта ыстық газдармен 
қыздырылған кезде ол жұмсарып, ағып кетуі мүмкін, бірақ негізінен ол 
өткізгішке мықтап сәйкес келеді [10].

жүктеу/скачать 3,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: