Негіздері
жүктеу/скачать 8,4 Mb. Pdf көрінісі
|
tұңғyshbaeva-z.b.-czitologiya-zhәne-gistologiya-almaty-2015-274-bet.
- Бұл бет үшін навигация:
- 31 – сурет. Митохондрияның жалпы қҧрылысы.
| 1.6.4
Митохондриялар Митохондриялар (грекше митос — жіп және хондрион — түйіршік) - сопақша және таяқша пiшiндi қос мембраналы органоидтар. Барлық эукариотты жасушалардың құрамында болады. Сыртқы мембранасы тегiс, ал iшкiсi кӛптеген қатпарлар - кристалар түзедi (31 сурет). Жасушаның қызметiнiң қарқындылығына байланысты митохондриялар саны (150-ден 1500-ге дейiн) ауытқып отырады. Митохондрияның матриксiнде ферменттер, рибосомалар, ДНҚ, РНҚ болады. Қызметi АТФ-тi синтездеу, жасушаның тыныс алу және энергетикалық орталығы болып табылады. Ол автотрофты және гетеротрофты организмдердің цитоплазмасында кездеседі. Митохондрияларды ең бірінші 1850 жылы P. А. Келликер насекомдардың бұлшық еттерінен байқады, оны «саркосома» деп атады. Бұлшық еттегі митохондриялар осы кезге дейін осылай аталады. Альтман (1890 жылы) 31 – сурет. Митохондрияның жалпы қҧрылысы. 1- АТФ-синтаза молекулалары, 2 – матрикс, 3 – мембрана аралық кеңістік, 4 – кристалар, 5 - рибосомалар, 6 – ішкі мембрана, 7 – сыртқы мембрана, 8 – ДНҚ, 9-түйіршіктер. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 63 арнаулы бояулар арқылы митохондриялардың анық кӛрінетінін дәлелдеп, оларды «биобластар» деп атады. Бенде 1898 жылы бұл органоидқа митохондриялар деген ат берді. Михаэлис тірі жасушалардың митохондрияларын жасыл янус бояуымен бояп, олардың жасушадағы тотығу процестерімен байланысы бар екенін атап кӛрсетті. Митохондриялардың кӛлемі тұрақты емес, сондықтан да олардың сыртқы пішіні әрдайым ӛзгермелі келеді. Кӛп жасушаларда олардың калыңдығы тұрақты (0,5 мкм), ал ұзындығы тұрақсыз (жіпше тәрізді митохондриялар) 7—10 мкм дейін жетеді. Митохондриялардың шын кӛлемін жарық микроскопымен анықтау қиын. Электронды микроскоппен митохондриялардың жұқа (400—500 А°) кесінділерін тексеру арқылы да оның кӛлемін дәлелдеу оңайға түспейді. Сондықтан да мүмкіндігінше митохондриядан алынған кӛптеген жұқа кесінділердің реконструкциясын (кеңістіктегі кӛлемі) жасап, оның нақты кӛлемін анықтауға болады. Митохондрияның саны жасушаның түріне қарай ауытқымалы болады. Кейбір балдырлардың жасушаларында және қарапайымдарда бір ғана митохондрия, ал әртүрлі жануарлардың аталық жыныс жасушаларында (спермотозоид) олардың саны 20 - 70-ке дейін, сүтқоректілердің дене жасушаларында 500 - 1000 дейін, алып амебада 500000 дейін жетеді. Жасушалардағы митохондриялар жиынтығын жүктеу/скачать 8,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|