ОӘК 042-14 01. 20. 21/03 2013 № басылым
жүктеу/скачать 11,38 Mb.
|
|
Сорап жұмыс істегенде сұйық жұмыс доңғалағының қалақшалар арасындағы каналмен күрделі қозғалыспен; қалақша бойлап салыстырмалы жылдамдықпен және жұмыс доңғалағымен бірге айналмалы жылдамдықпен қозғалады. Жылдамдық векторы «  » жылдамдық құрайтын екі вектордың геометриялық қосындысы.
1. ауыспалы жылдамдық векторы «  » - жұмыс доңғалағымен бірге айналмалы жылдамдықпен қозғалады;
2. салыстырмалы жылдамдық векторы «  »жұмыс доңғалағының қалақшалар арасындағы каналмен күрделі қозғалады.
Қалақшалы машиналардың негізгі теңдеуін Л. Эйлер енгізді, ол идеальды жұмысшы доңғалақ моделі шексіз жұқа қалақшалар және ағыс теориясының шексіз санынан шығады  .
Бұл теңдеуді барлық ортадан тепкіш машиналар үшін қолдануға болады. Жоғарыда көрсетілген теңдеу, ортадан тепкіш сорап туғызған теориялық тегеурін сорап сорған сұйықтың қайдан шыққанына байланысты емес. Сонымен қатар, жұмысшы доңғалақтың диаметрін және айналыс санын жоғарылату, кез-келген жоғары тегеурінді туғызуы мүмкін. Қалақшалы сораптардың тегеуріні мен берілісі өзарабайланысты екеніне де көңіл аудару керек. Бір параметрін өзгерту екінші параметрінің өзгеруіне әкеліп соғады. Жұмысшы доңғалақтың қалақшалар түрі де сорап тегеурініне әсер етеді. Доңғалақтардағы калақшаларды, артқа қарай қайырылған, радиальды қалақшалы және қалақшалары алға қарай қайырылған деп бөледі. Ең жоғары теориялық тегеурін қалақшалары алға қарай майысқан жұмысшы доңғалақта пайда болады, ал ең кіші тегеурін қалақшалары артқа қайырылған қалақшаларда болады Ортадан тепкіш сораптардың теориялық сипаттамасы, теориялық тегеурін нің  беріліске тәуелділігін тағайындайды. Бұл сипаттама идеал сұйық және шексіз қалақшалар саны бар жұмысшы доңғалақ сипаттамаларын сәйкес келеді.
Конструкциясы және дайындалатын сорап түрлеріне, өлшемдерінің әртүрлілігіне сәйкес сораптар жұмысының нақты шарттары әртүрлі болып келеді. Сондықтан олардың жаңа түрлерін жасағанда, оларды модель түрінде тәжрибелік зерттеуден өткізеді және алынған мәліметтерді нақты сорап жасауға пайдаланады. Және де белгілі бір гидравликалық сапаға ие болатын модель, осы сериядағы барлық машиналармен гидравликалық ұқсас болуы керек. Қалақшалы сораптардың ұқсастық заңдары, геометриялық өлшемдері мен жұмысшы доңғалақтың айналыс сандары ұқсас сораптардың берілісін, тегеурінін және қуатын тағайындайды. Ұқсас сораптар үшін көрсетілген формулалар басқа да мақсатта қолданылуы мүмкін – сол және басқа да сораптардың жұмысшы доңғалақтың айналыс санын өзгерткен кездегі берілісті, тегеурінді және тұтынатын қуатты өзгерткендегі есептерді шығарғанда пайдаланады, егер осы үш шама қандай да бір айналыс саны үшін белгілі болса. Бұл айналыс саны бірдей болған кездегі модельді сорапты сынауды одан әрі жеңілдетеді, ал айналыс санының мәні басқа болса, онда пайдалы әсер коэффициентің шамасын анықтау жеткілікті.  ;  ;  .
Қалақшалы доңғалақ пішінінің жылдам жүрісіне әсері Бұл формуланы пропорциональдық немесе ортадан тепкіш сораптың пропорциональдық заңы деп атайды. Іс жүзінде олар сораптардың пайдалану шарттарын анықтау үшін қажет. Барлық ұқсас сериялы, ұқсас тәртіппен жұмыс істейтін сораптардың негізгі ұқсастық критериі болып жылдамжүрістілік коэффициенті табылады  .
Бұл коэффициент сораптар түрінің сипаттамасы болады және сораптардың қолдану аймағын анықтайды. Келтірілген формуладан көріп отырғанымыздай, жоғары жылдамжүрістілік коэффициенті бар сораптар көп жағдайда аз тегеурінде үлкен беріліс беретін сораптар үшін қолданылады, ал жылдамжүрістілік коэффициенті кіші болатын сораптар аз берілісте үлкен тегеурін туғызады. Сондықтан жоғары тегеурінді сораптардың айналыс саны көп емес (баяуайналатын сораптар), ал аз тегеурінді сораптар – көпайналысты (жылдамжүрісті сораптар) болады. Жылдамжүрістілік коэффициентіне байланысты қалақшалы сораптарды келесі түрде жіктеуге болады. Теориялық сипаттамасы ортадан тепкіш сораптың жұмыс кезіндегі құбылысқа ешқандай әсер етпейді. Сондықтан, сораптың негізгі параметрлері арасындағы өзар байланысты құру үшін, сораптарды таңдаған кезде негізгі болып саналатын нақты сипаттамасын тұрғызады. Тегеурін мен секундтық беріліс арасындағы байланыс  негізгі сипаттама болады, осыған байланысты басты жұмысшы сипаттама деп аталады.
Сораптың жұмыс режимдерін анықтау (сорап таңдау) үшін сорап сипаттамасы мен сорап жұмыс істейтін жүйе сипаттамасын бір масштабпен, бір графикте орналастырады. Көрсетілген екі сипаттаманың қиылысу нүктесі жұмысшы нүкте деп аталады және сораптың нақты жұмысшы шарттарына жауап береді. Бұған, сорап сипаттамасын өзгерту (пропорцинальдық заң бойынша айналыс санын есептеу параметрін өзгерту жолымен) немесе сорапты қондырғылар сипаттамасын өзгерту нәтижесінде (дросселдеу) жетуге болады. Өзін-өзі тексеру сұрақтары. 1. Сораптардың толық жіктелуін көрсетіңіз, олардың ерекшеліктері мен қолданылу аймағы қандай? Қалақшалы және көлемді сораптардың жұмыс істеу принципінің мәні неде? 2. Сораптың негізгі параметрлерін атаңыз? Олардың қысқаша сипаттамасы? 3. Сорап тегеурінін қалай анықтауға болады? 4. Сораптың пайдалы және толық қуатын қалай анықтауға болады? 5. Сораптың толық пайдалы әсер коэффиценті дегеніміз не? Сораптың көлемдік, гидравликалық, механикалық ПӘК-нің қатынасы қандай шамаға тең? 6. Геометриялық және вакуумды биіктікте сорудың арасындағы байланыс қандай? Мүмкін болатын вакуумметрлік биіктік қандай? 7. Бірсатылы ортадан тепкіш сораптардың жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз және сұлбасын сызыңыз. 8. Ортадан тепкіш сораптар қандай белгілері бойынша жіктеледі? 9. Жұмысшы доңғалаққа кірерде және шыға берістегі жылдамдық параллелограммын тұрғыз.  және  бұрыштары неге тәуелді? 10. Жұмысшы доңғалақ пен спиральды камераның жұмыс істеу орны қандай? 11. Қалақшалы доңғалақтың негізгі теңдеуін жазыңыз. Ортадан тепкіш сорапта туатын теориялық тегеурін неге байланысты? Нақты тегеурінді қалай анықтайды? 12. Сораптардың теориялық сипаттамасын тұрғызыңыз. Сораптың теориялық тегеурініне жұмысшы доңғалақ қалақшаларының түрі қалай әсер етеді? 13. Қалақшалы машиналар үшін ұқсастық және пропорциональдықтың негізгі заңдарын көрсетіңіз. Олар қандай мақсатта пайдаланылады? 14. Жылдамжүрістілік коэффициенті дегеніміз не? 15. Жылдамжүрістілік коэффициенті бойынша ортадан тепкіш сораптарды жіктеңіз? 16. Қалақшалы сораптардың негізгі жұмысшы сипаттамаларын атаңыз? Сораптың басты жұмысшы сипаттамасы дегеніміз қандай сипаттама? 17. Сораптың жұмысшы нүктесі дегеніміз не? Жұмысшы нүктені анықтау үшін сәйкес график тұрғызыңыз? 18. Сұйық қозғалысының турбулентті режимі үшін жүйесі қандай түрге ие болады? 19. Жүйе сипаттамасын негізгі теңдеуін жазыңыз? Осы теңдеуге енетін барлық шамалардың мәнін түсіндіріңіз.
Ұсынылатын әдебиеттер: Шлипченко З.С. Насосы, компрессоры и вентиляторы. – Киев: Техника, 1976. – 368 б. 179 – 216 бет; Вильнер Я.М., Ковалев Я.Г., Некрасов Б.Б. Справочное пособие по гидравлике, гидромашинам и гидроприводам. – Минск: Жоғары мектеп, 1976. – 416 б.– 201 – 218 бет. Гидравлика, гидравлические машины и гидроприводы /Т.М. Башта, С.С. Руднев, Б.Б. Некрасов и др./ – М.: Машинажасау, 1982. – 423 б. – 154 – 186 бет; жүктеу/скачать 11,38 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|