Эмоционалды – экспрессивтi сөздер. Жалпы халық тiлiнде көңiл күйiне байланысты сөздер мол. Адамдардың көңiл күйi және бергiлi бiр құбылыстарға қарайтыны жайындағы сөздердi эмоционалды-экспрессивтi сөздер деймiз.
Адамдардар мен құбылыстардың көзқарасын бiлдiретiн мынадай сөздер бар: көсем, шешен, дала,ақын, арам, адал.
Мұндағы сөздердiң қуаттылығы оның өз бойындағы мәнi мен реңiне байланысты. Сөздiң семантикасына тән қасиетi, әсерлiгi эмоционалды-экспрессивтi сөздер болып табылады. Сөздердiң реңi мен күйiн бiлдiретiн негiзгi тәсiлдер морфологиялық формалар: -шық, -ша, -ше, -ке, -тай, -жан, -қан жұрнақтары зат есiм сөзiне жалғанып эмоционалды-экспрессивтi рең бiлдiредi.
Сайып келгенде адамның көңiл күйiн, iшкi сезiмiн бiлдiретiн және қасиеттi жағымды, жағымсыз реакция туғыза алатын ерекшелiгi бар сөздердi эмоционалды сөздер деп атаймыз.
Экспресивтi сөздер көркемдеушi, бейнелеушi сөздердi бiлдiредi. Экспрессия - латын сөзiнен алынған сөз болып көркемдеушi, бейнелеушi деген мағынаны бiлдiредi. М: С.Торайғыровтың мына бiр өлеңiн алайық:
Қорлықты зорлықпенен көрген Қамар,
Амалсыз бәрiне де көнген Қамар,
Осындағы қорлық, зорлық деген сөздер кейiпкер басындағы ауыр көңiл кҮйдi көрсетудегi эмоционалды сөздер.
Эмоционал-экспресив сипаттағы сөздерге түрлi морфологиялық қосымшалар жалғау арқылы да берiледi.
М: Әсемпаз болма әр неге
Өнерпаз болсаң әрқалан
осындағы –паз қосымшасы сөзге эмоционалды қасиет үстеп мейлiнше әсерлi етiп көрсетiп тұр.
Достарыңызбен бөлісу: |
