Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
- Бұл бет үшін навигация:
- АРМЯН Ж АЗУЫ
- АРТИКУЛЯЦИЯ
| АРЕАЛДЫҚ ЛИНГВИСТИКА
(лат. area - аудан, кеңістік) - л и н гв и с т и к а л ы қ географ ия тәсілдері көмегімен тіл қүбылыс- тарының ке ң іс тікте тарауын және тіларалық (диалектара- лық) қарым-қатынастарды зерт- тейтін тіл білімінің бөлімі. А.л- ның негізгі мақсаты - тіл ерек- шеліктерінің жергілікті тарауы мен изоглосстарды ң түсінді- рілуі. Соның нәтижесінде тілдер мен д и а л е к т іл е р д ің өзара байланыс аймақтары (ареал- д а р ) а й қы н д а л а д ы . «А.л.» термині 1925 ж. пайда болды (М.Бартоли). А.л. лингвистикалық ге о гр а ф и я , д и а л е кто л о ги я пәндерімен тығыз байланысты. А.л. негізгі ұғымы -тіл д ік немесе диалектілік ареал, яғни бөлектіл құ б ы л ы с та р ы н ы ң ө р іс алу ш екаралары мен оларды ң жиынтығы (мыс.: түркі, славян, үндіеуропалық ареал). Бұдан басқа маңызды үғым - изоглосса. Әр түрлі деңгейде түсінікті болу үш ін м ы надай те р м и н д е р пайдаланылады: фонетикалық изоглосса - изофон, лексика- лық изоглосса - изолекс, үқсас семантикалық даму - изосема т.с.с. АРМЯН Ж АЗУЫ - 406 ж. Месроп Маштоц жасаған жазу. А.ж.-ның пайда болуы 301 ж. арм янд ар х р и с т и а н д ін ін қабылдауымен байланысты. А.ж. -фонетикалықжазу. Алғашқы алфавитінде 36 әріп болған. А .ж .-н ы ң ш ы ғу т е гі то л ы қ анықталмаған, арамей және грек жазуларының әсері туралы болжамдар айтылып жүр. АРТИКЛЬ (фр. article, лат. articulus - мүше) -тіл д е көмекші сөз немесе аффикс түрінд е көрініс табатын грамматикалық элемент. А. референция (объек- тіні атау) түрін көрсетеді. А. зат есіммен б ір ге қолданылады және род, түр, септік категория- лары н а н ы қта й ты н н е м е се анықтамайтын грамматикалық көрсеткіш болып табылады. А. әр түрлі тілдерде кездеседі - герман, славян (болгар, македон), венгр, семит, полинезия т.б. А. АРТИ-АСПЕ саны эр тілде эр түрлі болады. Референция түрін атау А.-дің негізгі қызметі, сонымен бірге А. герм ан ж эне роман тіл- дерінде - интродуктивті (презен- т а т и в т ік ), ж алпы лау ж әне ерекшелеу қызметтерін атқа- рады. А. түрлері: ағылш. тілінде - th e , а; неміс тілінде - der, die, das, ein, eine; фр. тіл інд е-Іе, la, les, un, une, des. АРТИКУЛЯЦИЯ (лат. articu- latio - бөлшектеу) - дыбыстау мүшелерінің дыбыс жасау бары- сындағы қызметі. А.-ның бірне- ше кезеңдері болады: а) дыбыс- таудың бағдарламасын жасау, қимыл басқарудағы ең жоғары деңгей; ә) нейростимуляция нәтижесінде бұлшық еттердің жиырылуы; б) дыбыс шығару үш ін дыбыстау м үш елерінің қозғалуы. «А». термині бүкіл про- цеске нем есе о ны ң с о ң ғы кезеңіне байланысты қолданы- лады. А.-ны басқару кинестезия- лық (қимыл түйсігі) және есту қабіл етінің қайта байланысу жүйесі арқылы жүзеге асады. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|