Педагог - психологтың жеткіншектердің мазасыздануын алдын-алу жұмысының тәжірибелік-педагогикалық жұмыс кезеңдері

Зepттey жұмыcының тәжiрибeлiк бөлiмiнe 6-шы cынып oқyшылapы қaтыcты.

Қaмтылғaн cынып oқушылaры: 6 «A», 6 «Ә»

Тәжiрибeгe қaтыcқaн oқушылaр caны: 40 oқушы.

Тәжiрибeлiк-экcпeримeнттiк зeрттeу кeзeңдeрi:

Анықтаушы кeзeң

Зeрттeу жұмыcының бұл кeзeңiндe әдeбиeттeрдi зeрттeу жәнe жеткіншектердің мазасыздануының алдын –алу жұмыстарына aрнaлғaн әдicтeрге тaңдaу жүргiзiліп, ұйымдастырылды.

«Жібек жолы» жалпы орта мектебі 6 «А» , 6 «Ә» сынып оқушыларының 2019-2020 оқу жылы бойынша жалпы тізімі:

Зерттеу жүргізілген сынып оқушылары сауалнаманың барлық отыз сұрағына жауап берді. Оның нәтижесі төмендегі (2-кесте көрсетілген) және диаграмма арқылы көрсетілді (3-сурет).

2-кесте. «Кондаш» сауалнамасының нәтижесі

Деңгейлері	Бақылау тобы	Тәжірибелік топ
Жоғары	35%	30%
Орта	36%	38%
Төмен	29%	32%

3-сурет. «Кондаш» сауалнамасының нәтижесі.

Бұл кeзeңдe жеткіншектермен «Мектепішілік мазасыздану» тесті (Филлипс бойынша) ұйымдастырып, өткіздік. Мазасыздану – өмірдің түрлі жағдайларында қобалжуды бастан кешуге бейімділіктен тұратын жеке психологиялық ерекшеліктер болып саналады.

Мектепішілік мазасыздануды тесті бойынша келесідей нәтижелер алынды:

Жеткіншек жаста қарым-қатынаспен қатар оқу әрекеті де негізгі әрекет болып табылатындықтан, кейбір жеткіншектер патологиялық әсердің негізгі факторы ретінде мектеппен байланысты мазасыздануды бастан кешетіндері белгілі ( 3-кесте көрсетілген).

Шартты белгілер:

1. 
   Мектептегі жалпы мазасыздану;
   
2. 
   Әлеуметтік стресс жағдайында болу;
   
3. 
   Сәттілікке жетудегі фрустрацияның қажеттілігі;
   
4. 
   Баланың өзін-өзі бағалауына деген қорқыныш;
   
5. 
   Баланың білімін тексеру мен бағалау жағдайынан қорқу;
   
6. 
   Айналасындағы адамдардың баладан үміт етуін ақтай алмаудан қорқуы;
   
7. 
   Стресске психофизиологиялық қарсы тұруының төмен болуы;
   
8. 
   Мұғаліммен қарым-қатынас жасауға қорқатынымен байланысты проблемалары.
   

Мектепішілік мазасыздануын анықтау тестінің нәтижесі диаграммамен (4-сурет) көрсетілді.

4-сурет .Мектепішілік мазасыздануын анықтау тестінің нәтижесі

Біріншісі – мотивациялық агрессия. Осы құбылысты туғызған себеп сылтаулар. Психолог ең алдымен агрессияның осы түрін анықтап алуға тиіс. 

Екіншісі - инструменталдық агрессия немесе өзін-өзі қорғау үшін, басқаларды жәбірлеуге қолданатын әрекеттері. Бұл қасиеттің көрініс беруі сегіз формада болуы мүмкін. Бұл әдістеме көмегімен агрессияның формасын диагностикалауға болады.

Орындау ережесі: тест сауалнамасында жетпіс бес тұжырымдама берілген. Оларға «ия» немесе «жоқ» деп жауап беріңіз.

Авторлар сауалнаманы келесі ұстанымдарға сүйене отырып жасаған:
1. Әр сұрақ агрессиясының бір түрін анықтауға арналған.
2. Сұрақтарға берілген жауаптарға басқалардың пікірі әсерін тигізуін төмендету жолдары ойластырылған.

Бағалау шкаласы:

1.Физикалық агрессия-басқа біреуге бағытталған физикалық күшті пайдалану;

2.Жанама агрессия-бұрмаланған жолмен басқаға бағытталған немесе ешкімге де бағытталмаған агрессия түрі;

3.Тітіркенушілік- (дөрекілік,шамданғыштық) кішігірім тітіркенушілікке жауап қайтаруға дайын тұрған негативті сезімдер;

4.Негативизм-тоқтатылған дәстүрлер мен заңдарға қарсы ,пассивті қарсылықтан белсенді күреске дейінгі тәртібіндегі оппозициялық әдеті(өз көзқарасын басқа көзқарасқа қарсы қою);

5. Өкпелегіштік-жанындағыларының нақты және ойластырылған әрекеттерін қызғану және жек көру;

6. Күдіктенушілік- адамдарға қатысты басқалар жоспар жасап және зиян келтіреді деген тұжырымдарымен сенбеушілік пен сақтықтың өріс алуы;

7. Вербальды агрессия;

1. Физикалық агрессия: ия – 1, жоқ – 0.

ия – 0, келесілерге – 9, 7.

Көрсетілген шкала бойынша жауаптарды балдарға аударып, барлық жиналған ұпайлардың екі түрлі қосындысы шығарылады.

Біріншісі, қастандық индексі деп аталады да, ол 5 және 6 шкалалардың қосындысы арқылы анықталады.

Ал екіншісі, агрессия индексі – 1, 3, 7 шкалалар қосындысы бойынша анықталады. 6, 5 плюс-минус 3 – қастандық көрсеткіші нормада екпіннің белгісін көрсетеді. 21 плюс-минус 4 - агрессияның нормадағысын көрсетеді.

«Басса-Дарки» әдістемесі бойынша зерттеу нәтижесі.
Басса-Дарки әдістемесі бойынша зерттеу нәтижесін біз бірнеше көрсеткіштері бойынша талдадық. Олар (4-кестеде) көрсетілген.

Мазасыздану түрлері	Көрсеткіштері	Зерттелінушілер саны
1. Физикалық агрессия	Жоғары, орта, төмен	2,5.11
2. Жанама агрессия	Жоғары, орта, төмен	5, 9, 9
3. Тітіркенушілік	Жоғары, орта, төмен	7, 8, 1
4. Негативизм	Жоғары, орта, төмен	11, 6, 8.
5. Өкпелегіштік	Жоғары, орта, төмен	17, 3, 1.
6. Күдіктенушілік	Жоғары, орта, төмен	1, 3, 9.
7. Вербальды агрессия	Жоғары, орта, төмен	12, 11, 3.
8. Кінәлі сезіну	Жоғары, орта, төмен	2, 6, 1.

4-кесте. Басса-Дарки әдістемесі бойынша оқушының мазасыздану деңгейін бағалау.