«Құзырлық» ұғымының білім жүйесіндегі алатын орны мен ролі Ерімбетова Ж. А. Абай атындағы ҚазҰПУ

Резюме
Формирование социальной компетентности молодого поколения должна стать специализированной и профессионализируемой деятельностью, потому, что, стихийная социализация уже не обеспечивает необходимые параметры, нужные для самосохранения и воспроизводства общества.

Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында: «Әлемдік білім кеңістігіне толығымен кірігу білім беру жүйесін халықаралық деңгейге көтеруді талап ететіні сөзсіз. Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен анықталады» деген еді. Осы мақсатта болашақ мамандардың сапалы білім алып, әлемдік білім кеңістігіне өз деңгейінде кірігіп кетуі үшін әлеуметтік ойлау мен әлеуметтік құзырлықтың, әлеуметтік интеллектінің, қарым-қатынас мәдениетінің жоғары болуын өмірдің өзі талап етуде.

Қазақстандық ғалымдар құзырлық ұғымына ұқсас ұғымдарға өздерінің түсінігін береді. С.М. Құдайқұлов «қабілеттілік – белгілі бір қарекетті нәтижелі орындайтындай тұлғаның жеке дара ерекшелігі. Ол қарекетті жылдам, тұрақты, сапалы орындаудың әдіс-тәсілдерімен сипатталады [5]. Оның жоғары деңгейі-творчествалық, таланттық, дарындылық, данышпандықпен және бәсекелестікпен ерекшеленеді» десе, М.М. Жадрина «біліктілік – білім жүйесінің соңғы нәтижесі оқушының жеке пәндер бойынша алған білім, білік дағдылары емес, оларды пайдалану арқылы қалыптасып, дамитын өмірлік дағдылар, құзырлықтар» деп, ал Л.Т. Қожамқұлова «әлеуметтік икемділік – әлеуметтік мәртебелер жүйесінде адамның жағдайының өзгеруіне байланысты әлеуметтік стратификациялар механизмі» деп икемділікті құзырлық ұғымына жақын тұлғаның іс-әрекеті ретінде қарастырады.

• 
  микрожүйе деңгейі (отбасының, құрбы-құрдастар тобының, мектептегі достардың, кейде діни қауымның әлеуметтік ортасы);
  
• 
  мезожүйе деңгейі (әлеуметтік институттардың өзара әрекетінен туындайтын ықпалдар, мысалы, отбасы мен мектеп, отбасы және діни қауым);
  
• 
  экзожүйе деңгейі, «кеңейген отбасы» (отбасының достары, көршілер, қоғамдық ұйымдар, қалалық билік органдары, бұқаралық ақпарат құралдары тигізетін ықпал);
  
• 
  макрожүйе деңгейі (сол ортадағы мәдениеттің қағидалары мен идеологиясы, қандайда бір субмәдениеттегі әлеуметтік ұғымдар мен нормалар) [8].
  

• 
  оқушының зерделенетін объектілерге қатысты жеке дара ойын бейнелейді және дамытады;
  
• 
  оқушының білім алудағы іс-әрекеттік біліктілігін, олардың қабілеттілік дәрежесі мен практикалық дайындығын сипаттайды;
  
• 
  пәндік іс-әрекет тәжірибесін белгілейді;
  
• 
  күнделікті өмірдегі тұрмыстық мәселелерді ғана емес, өндірістік және әлеуметтік мәселелерді де шешу мүмкіндіктерін дамытады;
  
• 
  оқушының дамитын сапаларының барлық негізгі топтарын қамтиды;
  
• 
  оқушының дайындық сапасының кіріктірілген сипаттамасын көрсетеді. Осы айтылған жиынтық оқушының әлеуметтік құзырлығын анықтау үшін негіз болуы тиіс.
  

1. 
   Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы // Егеменді Қазақстан. – 2003. – 13 сәуір.
   
2. 
   Қазақстан Ұлттық энциклопедия / Бас. ред. Ә. Нысанбаев. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2001. – 6 т. – 720 б.
   
3. 
   Құдайқұлов С.М., Құдайқұлов М.Ә. Творчестволық және бәсекелестік қабілеттілік. – Алматы: Школа ХХІ века, 2006. – 82 б.
   
4. 
   Хуторской А.В. Ключевые компетенции.Технологияконструирования // Народное образование. – 2003. – №3. – С.55-64.
   
5. 
   Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. – М.: Народное образование. – 1998. – 11 с.
   
6. 
   Бронфенбреннер У. Два мира детства. Дети в США и СССР. – М.: Просвещение, – 1976. – 165 с.