1.Көшбасшының тұлғасы: мінезі, жеке мінезі, моральдық сипаты Көшбасшының қабілеттерін, оның кәсібилігін анықтау үшін оның шешім қабылдау қабілеті маңызды. Қиындықтарды, қарама — қайшылықтарды мұндай шешу басқару циклінің барлық кезеңдерінде-жоспарлау, ұйымдастыру, ынталандыру және бақылау процесінде жүреді.
Шешім қабылдау қажеттілігі алынған ақпаратқа әдеттегі, стереотиптік реакция мүмкін болмаған кезде туындайды.
Ең қиыны-белгісіздік, ақпараттың толық болмауы, уақыт тапшылығы жағдайында қабылданатын шешімдер.
Алайда, мұнда көшбасшының қабілеттері, түйсігі, таланты айқын көрінеді.
Шешім қабылдау кезінде қателіктер қаупін болдырмау немесе азайту үшін бірқатар ережелерді сақтау керек:
1) шешім қабылдауға негізделген коммуникативті кеңістік туралы жақсы ойлану керек; ең алдымен, шешім жеке немесе ұжымдық болатындығын анықтау керек.
Әрине, көптеген шешімдер жеке — жеке қабылдануы мүмкін және қабылдануы керек, яғни.минималды коммуникативті кеңістікте, мысалы, төтенше жағдайларда қабылданатын шешімдер. Сонымен қатар, ұжымның пікірін ескере отырып, жақсы қабылданатын шешімдер бар; ақырында, мүмкін шешімдер (мысалы, өнімді жеткізу мерзімдерін өзгерту туралы), олар тек осы компания жұмыс істейтін фирмалардың пікірлерін ескере отырып қабылдануы мүмкін.
Осылайша, коммуникативті кеңістік шешімнің сипатын ескере отырып ұйымдастырылады;
2) шешімде міндетті түрде оны орындау тетігі болуға тиіс. ол үшін оны дамытуға тек менеджерлер ғана емес, сонымен қатар шешімді тікелей орындаушылар да қатысуы керек;
3) шешім тез емес, тиімді болуы үшін оны жасау кезінде белгілі бір кезеңдерді сақтау қажет:
* басқарушылық қызмет барысында туындаған қиындықтарды, проблемаларды анықтау;
* туындаған қиындықтардың мәні туралы ақпарат жинау;
* мәселенің шынайы мәнін анықтау;
* оны шешудің жалпы идеясын табу;
* әр түрлі шешімдерді бағалау;
2.Менеджердің гендерлік ерекшеліктері Ғалымдар қазіргі уақыттағы менеджерлердің инновациялық мінез-құлық үлгілерін атайды. Олар:
– инвестициялық модель – бұл өз қорқынышы мен тәуекеліне венчурлық инвестициялық жобаларды енгізуді әзірлеу болып табылады;
– инвенторлық модель – бұл «ноу-хоу» сату немесе жылжумен байланысты;
16 Қазақстандық топ-менеджер әйелдердің әлеуметтік құндылықтары мен мәртебесі – ұйымдық модель – қандай да бір идеяларды ойлап табу және оларды жүзеге асыру, төтенше шешімдерді қабылдау, жобаларды қажетті ресурстармен қамтамасыз ету, байланыстар орнатумен айналысу;
– делдалдық модель – делдалдың рөлінде болу және содан пайда табумен айналысу болып табылады;
– аквизициялық модель – қолайлы деген уақытта қандай да бір ресурстарды айналымға шығару;
– коммерциялық модель – товар, қызмет және ақпарат алмасуда жаңа арналарды құрушы;
–консалтингті модель – мәселелердің ауқымды шеңберінде кәсіби көмек көрсетуді қамтамасыз етуші деп жіктеп отыр (Спивак, 2001:178). Осындай модельдерді қатар алып жүретіндер – әйел топ-менеджерлер десек артық айтпаған болармыз. Бүгінде әйел топ-менеджерлерге деген қоғамның қатынасы мен сұранысы өзгеріп келеді. Ал ХХ ғасырдың басында, менеджменттің атасы Ф. Тейлор мынандай фразаны келтірген, «Сегодня надо работать умнее, а не усерднее». Бұл фраза ХХІ ғасырдың кілтіне айналып отырғандығы белгілі. Ал қазіргі әйел адамдар бұл фразаны өзіне қағида ретінде ұстануда (Taylor, 1911:63) Соңғы уақытта зерттеушілер басқарушы әйелдердің образына көп көңіл бөлуде, бұл мәселе әйелдер қауымы үшін де қызықты болып табылады. Бүгінгі зерттеуіміздің негізгі объектісі топменеджер әйелдердің басқарудағы әлеуметтік құндылықтары мен мәртебесін, олардың имиджі мен әлеуметтік портретін қалыптастыру. Зерттеу объектісінің негізінде зерттеу пәнін ашып қарастыруға болады, ол басқарушы әйелдердің мәртебесін қалыптастыру бүгінгі мақаланың міндеті екендігі даусыз. Қазіргі заманғы басқарушының жұмысы айқын бағытталған әлеуметтік-психологиялық бағытта алға жылжып келеді. Әлеуметтанулық зерттеулердің қорытындысы бойынша менеджердің іскерлік сәттілігі он бес пайызға оның жұмыс қабілетіне байланысты болса, сексен бес пайызы адамдармен қарым-қатынас жасау қабілетіне тәуелді екендігін көрсетеді (Чирикова, 2013: 49). Жаңашыл басқарушылар, оның ішінде әйелдер де, басқарудың өзіндік стилін құруға үлкен қызығушылық танытуда, ол үшін стильдің негізгі элементтері мен оны қалыптастыру жолдарын ғана білу маңызды емес, сонымен қатар, психологиялық және басқарушылық тәсілдерді қолдануға қабілетті болу бүгінгі басқарудың негізгі талабы. Әрине, әйел топ-менеджерлердің адамдармен қарым-қатынасы, тез тіл табысуы жоғары деңгейде екендігін байқауымызға болады. Міне, осы әлеуметтік-психологиялық себептер әлеуметтік-экономикалық сипаттарға нақты ықпалын тигізеді, оның ішінде рентабельділік, эффективтілік, шыдамдылық, пайда табушылық тағы басқа қасиеттер басым. Жұмыстағы мәселелерді шешудегі ер азаматтар мен әйел басшылар арасындағы негізгі айырмашылықтар мынада, мәселеге тап болған топ-менеджер ер адамдардың негізгі импульсі – тапсырманы өзі ойлап және оны өзі қоя алады, ал әйел басшылар басқаның пікіріне жүгінуге асығады және оны талқыға салғанды жөн көреді. Бұл импульс әйел басшыларда көп кездесетін құбылыс, себебі, көріп жүргеніміздей, бұндай жағдайлар әйел басшыларда көп кездесетінін мойындауымыз керек. Бірақ мұндағы мен бағалайтын әйел топменеджер өзінің қызметкерлеріне, бастықтарына және бағыныштыларына қиындықты шешуге қатысу ықтималдығын қуана отырып ұсынады. Сонымен қатар, әйел басшылардың басқарудағы ерекшелігі – көбінесе ханымдар тікелей қолдау көрсету туралы сұрауға ұялады және оны көбінесе жанама түрде ыммен жеткізуге ұмтылады, бірақ та бәрін өздері істеуіне тура келеді. Тең қоғамда әйел ана, продюсер және саясаткер де бола алады. «In a society of equals, woman was mother, producer and political policymaker» (Fraser, 2003:12) Әйелдердің тәуелсіздігі – бұл көмек алуға дайындығын көрсетеді. Тәуелсіздікке ұмтылған әйелдер өзгенің қолдауына ие болады және өз мақсатына жетеді. Әйел топ-менеджерлер үшін қызметкерлерінің міндеттері, олардың жауапкершілік салалары ортақ, барлығы бірге жұмыс істейді және «бұл менікі, ал бұл сенікі» деп нақты бөлу туралы мәселе болмайды. Бұл да әйел басшының өзіндік басқарудағы әлеуметтік құндылықтарының бірі.