1. ТҚаз балаларға клиникалық-пcиxoлoгиялық мінездеме беріңіздер

СРСП-5
1. ТҚАЗ балаларға клиникалық-пcиxoлoгиялық мінездеме беріңіздер.
Тірек-қимыл аппараты бұзылған балалар санатына церебральды сал
ауруы бар, полиомиелиттің салдары бар, үдемелі жүйке-психикалық
аурулары (миопатия, склероз және т.б.), тірек-қимыл аппаратының туа
біткен немесе жүре дамымаған немесе деформациясы бар және кейбір
басқа аурулары бар балалар жатады.
Тірек-қимыл аппараты бұзылған балалардың негізгі бөлігін церебральды
сал ауруы (бұдан әрі - церебральды сал ауруы) бар балалар құрайды.
Церебральды сал ауруы – мидың моторлық жүйелері зақымданған кезде
пайда болатын және орталық жүйке жүйесінің (бұдан әрі – ОЖЖ)
бұлшықеттердің жұмысына бақылауының жоқтығынан немесе
болмауынан көрінетін қозғалыс бұзылыстарының тобы.
Церебральды сал ауруымен ауыратын балалар:
моторлық функциялардың дамуының ауыр кешігуі, мысалы, отыру позасы
әдетте 7-9 айға дейін қалыптасады. Церебральды сал ауруы бар балаларда
бұл дене қалпы шамамен 2-3 жаста игеріледі. ДЦП-мен ауыратын мектеп
жасына дейінгі балалардың жартысы ғана 4 жасқа дейін жүруді игереді,
қалған балалар оны өмірінің кейінгі жылдарында меңгереді немесе мүлде
меңгермейді;
Өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын дамыту қиын. Мысалы, тамақтану
дағдысын дамытуды қиындататын негізгі себептердің бірі – көру-қозғалыс
координациясының, «көз-қол» және «қол-ауыз» қозғалыстарының
жеткіліксіз дамуы, сондықтан бала өз бетінше тамақ іше алмайды. узақ
уақытқа. Бұл қозғалыс үлгілерін дамыту қажет;
Зейіннің еріктілігі жиі зардап шегеді (зейіннің пайда болуы және сақталуы
баладан ерікті белсенділікті талап етеді), оның тұрақтылығы мен
ауыспалылығы. Бала қысқа уақыт ішінде ұсынылған объектіге немесе
әрекетке зейінін шоғырландыру қиынға соғады және жиі алаңдатады;
кеңістікті бағдарлау бұзылған. Бұл заттардың және өз денесінің
бөліктерінің кеңістіктегі орнын білдіретін ұғымдардың баяу дамуында,
геометриялық фигураларды тану және жаңғырту, бөліктерді бір бүтінге
біріктіру қабілетсіздігінен көрінеді;
көру-қозғалыс координациясының жеткіліксіздігі, сондықтан бала өз
қозғалысын көзімен қадағалай алмайды, көру аймағы мен әрекет өрісінің
бірлігі жоқ, бұл қабылдау бейнесінің қалыптасуына теріс әсер етеді,
қабылдауға кедергі жасайды. объективті белсенділікті, кеңістіктік

бейнелеуді, көрнекі-тиімді ойлауды, жобалауды дамыту және одан әрі оқу
дағдыларын меңгеруді және жалпы танымдық белсенділікті дамытуды
тежейді;
Есте сақтаудың даму ерекшеліктері атап өтіледі. Церебральды сал ауруына
шалдыққан кейбір балаларда механикалық есте сақтау (есте сақталатын
материалдың элементтері бір-бірімен байланысты емес) дамуы жағынан
жас нормасына сәйкес келуі немесе одан асып кетуі мүмкін, содан кейін
оқудың бастапқы кезеңдерінде механикалық есте сақтау санау мен оқуды
меңгеруге көмектеседі. Сөздік-логикалық есте сақтаудың дамуы тежеледі
(есте сақталатын материалдың элементтері белгілі бір логикалық байланыс
арқылы өзара байланысады);
Балаңыздың психикалық дамуының болжамы мотор сферасының
зақымдану тереңдігіне байланысты. Интеллектуалдық саланың және басқа
да сенсорлық және реттеуші жүйелердің бастапқы әлеуетін сақтаудың
шешуші маңызы бар. Сондықтан сөйлеу кемістіктерін жоюда дер кезінде
басталған оңалту (баланың дене жүйелері мен қабілеттерін
қалыптастыруға және дамытуға бағытталған, табиғи қалыптасуы
бұзылулардың немесе аурудың болуымен қиындайтын шаралар кешені)
және түзету жұмыстарының маңызы зор. , көрнекі-кеңістіктік функциялар
және жеке даму.
2. Қимыл-қозғалыс бұзылуларының себептері.
Тірек-қимыл аппараты ауруларының себептері
Әрбір аурудың өзіндік бірегей этиологиясы бар, бірақ соған қарамастан,
мұндай аурулардың пайда болу ықтималдығын арттыратын кейбір жалпы
факторларды анықтауға болады:
Физикалық белсенділіктің болмауы немесе болмауы.
Дұрыс емес немесе теңгерімсіз тамақтану.
Жарақаттар немесе сәтсіз операциялар.
Қарт жас.
Артық салмақ.
Зиянды тұрмыстық әдеттер: ыңғайсыз төсекте немесе дұрыс емес қалыпта
ұйықтау, ыңғайсыз аяқ киім кию. Жүктілік кезеңі, гормоналды
теңгерімсіздіктің басқа факторлары. Балалардың туа біткен және жүре келе
пайда болған аурулардың 5\7 проценті тірек қозғалыс аппараттарыньң
бұзылулары құрайды.. Тірек қозғалыс аппарат бұзылу функциясы
турағанда және журе пайда болуы мүмін.

3. Қимыл-қозғалыс бұзылуларының түрлері.
Оларды әлеуметтік бейімдеуде екі бағыт белгіленеді. Біріншісі –
қоршаған ортаны балаларға бейімдеу. Ол үшін арнайы техникалық жылжу
құралдар (арбалар, балдақшалар, таяқтар, велосипедтер), тұрмыстық
заттар (ыдыс-аяқ, электроаспаптардың арнайы сµндіргіштері), арнайы
сатылар, жол жиектерінен арнайы түсу жолдары болады. Ал қимыл - тірек
аппаратының кемістігі бар балаларды бейімдеудегі екінші бағыт – ол
балалардың жеке бастарын әлеуметтік ортаның қалыпты жағдайларына
бейімдеу.
4. ТҚАЗ балаларға көрсетілетін түзетушілік көмек.
Тірек-қимыл аппаратының зақымдалуы немесе аурудың айқындалуы
кезінде баланың сәбилік және ерте жасында ата-аналарының барлық
күштері бұзылған қозғалыс қызметін дамытуға және түзетуге, яғни
қалыпқа келтіруге бағытталады. Мұның себебі, кейбір ата-аналар баланың
психикалық және тілдік дамуының ерекшелігін байқаса да, арнайы
педагогтарға, логопедтерге, психологтарға жүгінуге асықпайды. Басқалары
баланың психикалық және тілдік дамуы оның қозғалыс әрекетінде үлкен
жетістіктерге жеткенде немесе сауығып кеткенде қалыпқа келеді деп
есептейді. Ал үшіншілері қандай да бір ауру әрқашан баланың
психикасында, тәртібінде өзгерісті қалдырады деп санайды. Осындағы кез
келген жеке ойлар көптеген ересектердің тірек-қимыл аппараты
зақымдалған балаларға арналған арнайы (түзету) оқыту мен тәрбиелеу
жүйесі бар екенін білмейтіндіктерін көрсетеді. Осыған орай, осындай
патологиясы бар балалармен жүргізілетін психологиялық-педагогикалық
және логопедиялық түзету жұмыстарының негізгі бағыттары мен жолдары
бірнеше онжылдықта әзірленіп, әртүрлі мекемелердің тәжірибесінде
кеңінен қолданылып жатыр. Ресейлік ғалымдар Л.А.Данилова,
М.В.Ипполитова, Е.М.Мастюкова, Е.Ф.Архипова және басқалары
церебральды салдығы бар балаларды, оның өмірінің алғашқы айларынан
бастап-ақ арнайы оқыту мен тәрбиелеу қажеттілігін негіздеді. Олар негізгі
мақсаттарды көрсетіп, сәбилік, ерте және мектепке дейінгі жаста
жүргізілетін түзету жұмыстардың мазмұны мен әдістерін ашып, және
оларды ерте бастаған жөн екенін түсіндіріп, дұрыс түзету әрекетінің
жағдайлары кезінде аса тиімді екенін дәлелдеді.

6. Мінез-құлқы бұзылған және аутистік спектрдегі бұзылыстары бар
балалар. 
Аутизм спектрінің бұзылуы - бұл әлеуметтік өзара әрекеттесу мен
қарым-қатынастың бұзылуымен, қайталанатын және стереотиптік мінез-
құлық үлгілерімен және біркелкі емес зияткерлік дамумен сипатталатын,
көбінесе ақыл-ойдың тежелуімен сипатталатын балалық психикалық
бұзылыс. Симптомдар ерте балалық шақта пайда болады. Балалардың
көпшілігінде аурудың себебі белгісіз, бірақ дәлелдер генетикалық
факторды көрсетеді; Кейбір науқастарда бұзылулар медициналық
жағдайларға байланысты болуы мүмкін. Диагноз даму тарихы мен
бақылау нәтижелері негізінде қойылады. Емдеу мінез-құлықты басқарудан,
кейде дәрілік терапиядан тұрады.