1012 күшейтеді. Мұндай ете сезгіш кабы лдағыш, әлбетте, хабарлағыш импульс жіберіп тұрғанда ажыратулы болуы тиіс

Жіберілген және шағылған сигналдарды тіркеу үшін электронды-сәулелік түтік қолданылады. Түтіктің экранында біркалыпты козғалған жарык нүкте импульс беру мезетінде ауытқиды. Экранда қашықтық шкаласының нөлінші бөлігінің маңында шарпу пайда болады (30-сурет). Экран бетіндегі жарқырауық дақ шкала бетімен бірқалыпты жүріп отырады да, шағылған бәсең сигналды қабылдау мезетінде тағы ауытқиды. Экрандағы шарпулардың ара қашықтығы сигналдың жүріп өту уақытына және нысанаға дейінгі К ара кашықтыққа пропорционал. Бұл шкаланы тікелей километрлермен градиурлерге мүмкіндік береді

зерттеулерде қолданылады. Әрбір ғарышкеменің бортында міндетті түрде бірнеше радиолокатор бар. АҚШ-т же Венгрияда 1946 жылы Ай бетінен шағылған сигналды қабылдау эксперименті іске асырылды. 1961 ж. бұрынғы кеңестік ғалымдар шолпае планетасына радиолокация жүргізіп , осы планеталардың өз өсінен айналу периодын аныктай түсуге мүмкіндік туғызды. Қазіргі кезде Күн жүйесінің планеталарына да локация жасау іске асырылып отыр

Сурет 31 Әуежайдағы локатордың сыртқы көрінісі

Электромагниттік толқындармен жасалған тәжірибелер нәтижесінде атакты орыс физигі А. С. Попов сымсыз телеграф әдісін ашты. А. С. Попов 1895 ж. ең бірінші электромагниттік толқындарлы сезгіш қабылдағыш жасап шығарды, мұнда ол металл үгіндісінің бір-біріне жабысқақ қасиетін және осының салдарынан олар, жоғары жиілікті электр тербелістерінің әсерінен, өзінің электр өткізгіштігін арттыратын қасиетін пайдаланды.

Mына 32-ші суретте А. С. Попов қабылдағышының схемасы кескінделген. Оның негізгі - АВ когерер деп аталатын ішінде металл ұнтақтары бар Когерер, Р гальвани батареясынан және CDE реледен тұратын тізбекке жалғанады. Электромагниттік толқындар аспапқа жеткен кезде үгіндінің электр өткізгіштігі өсін, тізбекте ток жүре бастайды; осы токтың әсерінен реленің D якорын электромагнит өзіне тартып, Е контактіні тұйықтайды.

Осының салдарынан әлгі Р батареядан қоректенетін екінші тізбек тұйықталады; екінші тізбекке HG электр қоңырацы жалғанған. Қоңыраудың балғашасы кейін қарай қозғалғанда когерер түтігіне соғылады да, осы соққы әсерінен үгіндінің кедергісі бұрынғы қалпына келеді. Сөйтіп, қабылдағышқа электромагнит толқындары тағы да келгенге дейін, ол автоматты түрде жұмыстарын тоқтатады.

Сурет 32 А. С. Поповтың кабылдағышының схемасы

Бір жылдан кейін, 1896 жылдың мартында, А, С. Попов физика химиялық когамынын мәжілісінде дүние жүзінде алғашқы рет радиограмма беру демострациялады. Радиограмма Петербург университетінің ауласындағы химия институтының үйіне 250м кашыктықтағы коғамның мәжілісі болып жатқан үйге берілді. А. С. Поповтың сымсыз телеграфты ашуы, техникада ұлы өзгерістерге жол ашып берді. Радиотехниканың мұнан ары дамуы ұшқынды генераторларды (ол тек өшпелі тербелістер ғана шығарып беруге шамасы келетін, өшпейтін тербелетер шығаратын генераторлармен алмастыруға беттеді. Осы жагдай сигналдарды беруден енді сөзді музыканы, кескінді беруге көшерліктей мүмкіндік туғызды. Сөйтіп, үстіміздегі ғасырдың жиырмасыншы жылдағында радиотехника электрондык лампылардың көмегімен генерациялауга ауысты. Радиохабар максаты үшін тербелмелі контур антеннамен индуктивті байланысады. Антеннаның ең қарапайым түрі төменгі ұш жермен косылған түзу вертикаль сым болып саналады. Сымның ұзындыға, оның бойына тұрғын толқын орналасатындай етіп тандап алу керек, сонда төменгі ұшына ток күшінің шоқталуы, ал жоғарғы ұшына ток күшінің түтіні дәл келетіндей етіледі. Мұндай антенна Герц вибраторының жартысына ұқсас, сөйтіп ол өз төңірегінде электромагниттік толқындар түрінде тербеліс шығаруды қамтамасыз етеді (33-сурет)

Электромагниттік толқындарды ұстау (аңғару) қабылдағыш антенна мен күшейткіш системаның көмегімен істеледі. Мұндай системаның LC тербеліс контуры ( 3-сурет) антеннамен индуктивті байланыскан (34-суретте антенна көрсетілмеген) Электромагниттік толқындардың әсеріннен контурда еріксіз тербелістер енеді [8].

Сурет 34 Электромагниттік тербелістерді күшейту схемасы

Олардың амплитудасы резонанс жағдайында ең үлкен мәнге жетеді, дегенмен, жалпы айтқанда, пайда болатын токтарды тікелей өлшеу үшін бұл амплитуда өте әлсіз. Оларды өлшеуге мүмкіндік жасау үшін амплитудаларды арнаулы күшейткіш схеманың көмегімен күшейтеді. Бұл схеманың 40-суретте көрсетілген қарапайым түрі үш электродты бір лампыдан тұрады. Тербеліс контуры лампының Ѕ торымен индуктивті байланыскан. Осы LG контурда электр тербелістер туган кезде «торлық кернеу» өзгереді және сондықтан, B, батареядан лампы арқылы өтетін ток күші өзгереді. Лампы

өз сипаттамасының түзу сызықты бөлігіннде (35-сурет) жұмыс істейтін жағдай жасалады. Егер осы тузу сызыкты бөлік мейлінше тік көтерілсе, онда торлық кернеудің аз өзгерісіне AI, анодтық токтың едәуір өзгерісі сәйкес келеді. Сөйтіп, LC резонанстық контурдың әлсіз тербелісі лампы тізбегіндегі анодтық ток күшінің үлкен тербелісі жасауға себеп болады. Қарастырған күшейткіш схемада лампы тізбегіндегі энергия көзінің қызметін B, батарея атқарады; келіп жеткен электромагниттік толқынның әсерінен LC контурда туған тербеліс тек лампыға әсерін тигізеді де, В батареядан шыққан токтың күшін өзгертеді. Анодтық токтың тербелістерін, трансформетордың көмегімен, тіркеп отыратын аспапка немесе, екінші рет күшейту үшін, екінші лампының тоғына жіберуге болады.

Сурет 35 Үш электродты лампының сипаттамасы