1. Бизнес-модель ұғымы. 2. Инновациялық бизнес-модельдер. 3. Бизнес-модельді түрлендіру. 4. Өзіндік жұмыстар үшін тапсырма.
Сабақтың мақсаты: - бизнес-модельдің мәнін түсіну;
- инновациялық бизнес-моделдің қызметін білу;
- бизнес-модельді түрлендіру тәсілдерін білу.
1. БИЗНЕС-МОДЕЛЬ ҰҒЫМЫ Қазіргі әлемде өзгерістер тез орын алады, бұл компаниялар үнемі жетілдірілуі тиіс, әйтпесе олар өз клиенттерін жоғалтып алады. Мұндай ішкі өзгерістер әр түрлі болуы мүмкін. Компания өзінің өнімін келесідей өзгерістер: оның сапалық, әдемі және т.б. арқылы жинақтауы мүмкін. Болмаса бизнес-модель тұжырымдамалық сипаттауды өзгерте отырып кәсіпкерлік қызметке назар аударуы мүмкін, яғни басқа 1) өзінің тауарлары мен қызметтерін кім үшін жүргізеді; 2) клиенттерге қандай тауарлар мен қызметтер ұсынылады; 3) бұл азық-түліктер қалай жасалады; 4) компания ненің есебінен табыс табады.
Кез келген бизнес-модель төрт элементтен тұрады. Үшбұрыштың ортасында клиент (кім?) тұрады. Яғни, бизнес оның клиенттерінің кім екенін, ол қандай тұтынушыларға сене алатынын нақты түсінуі тиіс. Үшбұрыштың бірінші бұрышы – құндылықты ұсыныстар (не?), яғни клиенттерге қандай тауарлар мен қызметтер ұсынылады. Екінші бұрыш –өнімнің құнын құру тізбегі (қалай?) – бұл өнімдер қалай жасалады, яғни бұл қандай ресурстардан тұрады. Үшінші бұрыш – табысты тарту (неге?) механизмі – компания қайдан табыс алады. Яғни, бизнес-модель сіздің клиенттеріңіз кім екенін, сіз ұсынысты қалай қалыптастырасыз және неге сіздің бизнесіңіз табыс әкелетінін анықтайды. Кәсіпкерлікте, үшбұрыш сияқты, бір бұрыштың (аспектінің) өзгеруі барлық үшбұрыштың (бүкіл бизнес-модельдің) нысанының өзгеруіне әкеледі.
2. ИННОВАЦИЯЛЫҚ БИЗНЕС-МОДЕЛЬДЕР Бизнес-модель кез келген компанияда бар, бірақ ол инновациялық болып табылады, егер компания төрт аспектінің кем дегенде екеуін өзгертсе, яғни нарықта қабылданған сияқты өзін ұстай алмайды. Мысалы, Британдық Rolls-Royse компаниясы авиадвигательдерді шығарады. Барлық ұқсас компаниялар мынадай сызба бойынша жұмыс істейді: қозғалтқыштар өндіреді және оларды авиакомпанияларға сатады. Rolls-Royce қозғалтқыштар емес, ұшу сағаттарын сата бастады. Яғни, авиакомпаниялар оған осы қозғалтқыштың жұмыста қанша сағат болғанына байланысты төлей бастады. Бұл кезде қозғалтқыш Rolls-Royce меншігімен қалды және компания оған техникалық қызмет көрсету құқығын өзіне қалдырды. Сондай-ақ, Rolls-Royce «не?» (компания не сатады) – ол қозғалтқышты емес, ұшу сағаттарын және «неге?» (неге бұл табыс әкеледі) – себебі қозғалтқыштарға өзі өндірген компания қызмет көрсетеді, ондағы шығындар қысқарды, ал ұшу сағаттарынан үнемі табыс түседі.
Жүргізілген зерттеулерге сәйкес, егер компания өнімді емес, керісінше өзінің бизнес-үлгісін жетілдірсе, ол 6%-ға анағұрлым табысты болатынын көрсетті. Әлемнің ең жаңашыл 25 компаниясының 14-і инновациялық бизнес-модельдерді пайдаланады. Егер компания бизнес-модельді өзгертсе, онда 60%-да табыс болатыны белгілі.
Нұр-сұлтан-Алматы бағыты бойынша көптеген авиакомпаниялар ұшуда, бұл ретте олардың әрқайсысының өз клиенттері бар. Әрбір жағдайда клиенттер және табыс алу тетігі компанияның таңдалған бизнес-моделіне байланысты.
FlyArystan – қазақстанның бюджеттік (лоукост) авиакомпаниясы. FlyArystan Қазақстан қалаларына жолжүксіз қысқа мерзімге саяхаттайтын адамдарға қолайлы. Бұлар іс-сапарлардағы қызметкерлер, үйге демалуға ұшатын студенттер және қол жүгі бар ұшуды қалайтын басқа жолаушылар болып табылады.
Билет құнының төмен болуы бірнеше факторлардың есебінен:
билеттерді тек онлайн сатып алуға болады;
барлық рейстер – тікелей, түйістірусіз;
ұшақ салонында бірыңғай эконом класс;
әуежайларда ұшаққа жылдам қызмет көрсету;
барлық билеттер тек электронды;
жолжүкті бөлек төлеу қажет;
борттағы тамақтану да бөлек төленеді.
Бюджеттік әуетасымалдаушы компания дәстүрлі әуе компаниясынан келесі фактормен, яғни бұл жолаушыларға арзан бағамен билеттер ұсынуымен ерекшеленеді. Операциялық қызмет шығындарын қысқарту арқасында бюджеттік авиакомпаниялар рейстерінің орташа бағасы 40-60%-ға төмен. Лоукостердің бизнес-моделі дәл осыған негізделеді.