2Анықтама
3 Сақау ұша мен ішкі ағзаларға ветсансараптау және бағалау
4Дауалау шаралары
5Қорытынды
6Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе Тақырыптың өзектілігі. Шаруашылықтағы індеттанулық талдау мен бақылау індеттанудың негізгі зерттеу әдісі. Жұқпалы ауру байқалған сәттен індеттанулық талдау аркьшы ауруға нозологиялык балау кай ауру екенін анықтау болса мысалы, аусыл анықтау. Бұл әдіс арқылы аурудын себептері, таралу калыптасу жағдайлары айкындалады. Осындай талдау жүргізу барысында балау қоюмен катар індеттанулық балау койылады. Ауруға балау қою дегеніміз нозологиялык немесе топалаң, індеттанулык балау байкалған жұқпалы ауруға індеттану тұрғысынан толық сипаттама беру болып табылады. Яғни індет тізбегінің әрбір буынын, індет ошағының ерекшеліктерін жолдары, індет ошағының клиникалық, патологиялық анатомиялық, бактериологиялық, вирусологиялық, серологиялық, аллергиялық зерттеулер жүргізіледі. Барлық алынған мәліметтер індеттанулық талдау актісінде қорытындыланады. Соған сүйеніп індетке қарсы шаралар белгіленеді.
Нақтылы жұқпалы ауру кезіндегі індет процесін зерттегенде, оның биологиялық құбылыстармен ғана емес, табиғи- географиялық, әлеуметтік-экономикалық шаруашылық жағдайлармен де байланысты екенін ескеру қажет. Сондықтан да індеттану ғылымы өзінің зерттеулерінде басқа да ғылымдардың үрдістері мен әдістерін кеңінен пайдаланады. Індеттанудың басты әдісі індеттанулық зерттеу. Оның мақсаттары: Бір немесе бірнеше, қала берді барлық жұқпалы ауруларға қатысты індеттік ахуалды зерттеу. Нақтылы жағдайдағы ауру қоздырушысының бастауы мен таралу жолдарын айқындау. Індет процесінің нақтылы жағдайдағы кейбір бағыттары мен зандылықтарын анықтау. Індетке қарсы жүргізілетін шаралардың нәтижелерін бағалау. Індеттанулық зерттеу кешені төмендегідей әдістерден тұрады: а шаруашылыктағы індеттанулық талдау мен бакылау; ә салыстырмалы тарихи сипаттау; б салыстырмалы географиялық сипаттау; в індеттан жұқпалы ауру. Ауруға әдетте құлын, тай шалдығады. Сақау қоздырғышы сыртқы жағдайға және дезинфекциялағыш заттарға төзімді келеді. Іріңде және қанда бірнеше алады. Оны күн сәулесі 6-8 сағат ішінде өлтіреді, аязда қатқан күйінде сақталады (консервіленеді). Сақау әдетте ауру жылқы арқылы тарайды. Сақау ауру көтеріледі, танауынан көп болып ірің ағады. Алқым ауырсынады, кейін жұмсарып іркілдейді. Сақау клиникалық белгілер мен үшін ірің микроскоппен зерттеледі. апта бойы тіршілік ете Сақаумен көбіне құлын мен тай, құнан және дөнен жылқылар ауырады. Сондай- ақ сақауға есек, қашыр да шалдығады. малдан сау малға ауа арқылы және инфекцияланған азық, су және құрал-саймандар арқылы жұғады. Жасырын кезең 4 күннен 8 күнге дейін созылады. Ауру малдың температурасы бездері бастапқыда ұлғаяды, қатаяды, ыстық болады және мал одан эпизоотологиялық мәліметтер (белгілі бір үйірде құлын мен жас жылқының алқым және басқа сөл бездерінің іріңдеп қабынуы - энзоотия пайда болуы) бойынша анықталады. Оны дәл анықтау Сақауды маңқа мен мандамнан, ал ауру ұзаққа созылған жағдайда індетті улық эксперимент; г математикалық моделдеу мен індеттанулық болжау.
1
Сақау (Adenitis equorum, мыт) - жіті өтетін, мал денесінің ыстығы көтеріліп, танау мен жұтқыншақтың кілегейлі қабығы іріңді-катарлы қабы- нып жэне жақ асты сөл түйіндері абсцессаға айналуымен ерекшеленетін жыл- қының жұқпалы ауруы.
Тарихи деректер. Жылқының сақауы туралы тұңғыш хабарламаны 1664 ж Зоалейзель жазды. Дегенмен, бұдан кейін де ұзақ уақыт оны маңқамен шатастырған теріс ұғым сақталды. Сақаудың жұқпалы ауру екендігін 1888 ж Шютц анықтады. Ол ауру қоздырушы стрептококтарды бөліп аЛды. Алайда кейбір зерттеушілер (Ресейде) сақау вирустық ауру деп жорамалдап, стреп- тококтарды қосалқы микроорганизмдерге жатқызды. Бірақ, 1930 ж И.Я.Садовский жэне басқачар тәжірибеде стрептококтарды құлынға жіберіп, олардың ауру қоздырушысы екенін қуаттады. Қазіргі уақытта сақау дүние-жүзінің барлық елдерінде кең тараған.