6) Экологиялық мәселелер
– Соңғы онжылдықтарда қоршаған ортаны қорғауға байланысты мәселелер қаншалықты жиі көтерілді?
- 1950-1960 жылдары экологиялық мәселелер халықаралық күн тәртібінде сирек пайда болды. 1960 жылдары теңізді ластауға қатысты кейбір келісімдер болды. Бірақ 1970 жылдардан бастап қоршаған ортаның жаһандық деңгейде нашарлауының дәлелденген күшейе түсуімен халықаралық қоғамдастық дамудың планета экологиясы мен адамның әл-ауқатына әсері туралы дабыл қағуда.
– Экономикалық даму мен қоршаған ортаның нашарлауы арасында байланыс бар ма?
– Экономикалық даму мен қоршаған ортаның нашарлауы арасындағы байланыс халықаралық күн тәртібіне 1972 жылы БҰҰ-ның қоршаған орта жөніндегі конференциясында алғаш рет қойылды. 1987 жылы Бас Ассамблея құрған Қоршаған орта және даму жөніндегі Дүниежүзілік комиссия тұрақты даму тұжырымдамасын жай ғана шектеусіз экономикалық өсуге негізделген тұжырымдамаға балама тәсіл ретінде ұсынды.
– «Тұрақты даму» тұжырымдамасының негізгі мәні неде?
– Тұрақты даму – болашақ ұрпақ үшін табиғи ресурстық базаны сарқылтпай, адамның қазіргі қажеттіліктерін қанағаттандыру.
– Үкімет пен азаматтық қоғам тұрақты даму тұжырымдамасын жүзеге асыру үшін қандай практикалық қадамдар жасауы керек?
- Бақытымызға орай, орнықты дамуды ілгерілетуге арналған көптеген практикалық құралдар мен әрекеттер Рио конвенциялары деп аталатын үш конвенция арқылы қол жетімді: Биологиялық әртүрлілік туралы конвенция, БҰҰ-ның климаттың өзгеруі туралы негіздемелік конвенциясы және БҰҰ-ның шөлденумен күресу жөніндегі конвенциясы. Барлық үш конвенция адам мен табиғи жүйелер арасындағы күрделі өзара әрекеттесуді қарастырады. Бұл жүйелер мен биоәртүрліліктің, климаттың өзгеруінің және шөлейттенудің физикалық процестері өзара байланысты. Олар бір мәселенің әртүрлі аспектілерін білдіреді - Жер ресурстарын тұрақты пайдалануды қамтамасыз ету.
– Жалпы әлемдік қауымдастықтың тұрақты дамуына қол жеткізу үшін әрқайсымыз нақты не істеуіміз керек?
- Дүние жүзіндегі тұрақты дамуға қол жеткізу негізінен өндіріс пен тұтыну үлгілерінің өзгеруіне байланысты: біз не өндіреміз, оны қалай өндіреміз және қанша тұтынамыз. Мәселедегі басты мәселе - аз ресурстарды пайдалану және аз ысырап ету - бұл жай ғана жақсы бизнес. Ол үнемдейді және жоғары пайда әкеледі. Ол сондай-ақ табиғи ресурстарды үнемдеу және ластануды азайту арқылы қоршаған ортаны қорғайды.
- Жер шарындағы климаттың өзгеруіне адам әрекеті ықпал етеді деген болжамдар рас па?
- Иә. Адам әрекеті атмосферада парниктік газдардың жиналуына ықпал етіп, жаһандық температураның бірте-бірте көтерілуіне әкелетіні туралы айтарлықтай дәлелдер бар. Атап айтқанда, көмірқышқыл газы энергия өндіру үшін қазбалы отынды жағу кезінде немесе ормандарды кесіп, өртеген кезде пайда болады.
– Алдағы жылдарда адамзатты не күтіп тұрғаны туралы ресми болжамдар бар ма?
- Климаттың өзгеруі жөніндегі үкіметаралық топтың мәліметі бойынша, климаттық модельдер 2100 жылға қарай жаһандық температура шамамен 1,5-4,5 градусқа көтеріледі деп болжайды. Бұл болжамды өзгеріс соңғы 10 000 жылдағы кез келген климаттық өзгерістерден үлкен.
– Озон қабатының бұзылуы қандай зардаптарға әкелуі мүмкін?
- Озон қабаты - атмосфераның жоғарғы қабатындағы жұқа газ қабаты, ол Жер бетін Күннің зиянды ультракүлгін сәулелерінен қорғайды. Ультракүлгін сәулеленудің жоғарылауы терінің қатерлі ісігіне әкеліп, өсімдіктерге, қоректік тізбекке және жаһандық экожүйеге болжамсыз зиян келтіретіні белгілі.
– Адамзатқа тағы қандай жаһандық апаттар қауіп төндіреді?
- Ең қауіптілерінің қатарында ормандардың кесілуі, шөлейттену және теңіздің ластануы бар.