Ас қорыту жүйесі және оның жәс ерекшеліктері

жүктеу/скачать 1,54 Mb.

Дата	26.12.2021
өлшемі	1,54 Mb.
	#105612

Байланысты:
ОФД ас қорыту жүйесі

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ Түрік Университеті

Жартылыстану факультеті

Математика кафедрасы

СӨЖ

Тобы: ЖМА-011

Дайындаған :Абан Ұлболсын

Қабылдаған :Беркинбаева Гульдана

Ас қорыту жүйесі

Ас қорыту жүйесі (көне грекше: systema digestoria; көне грекше: systema — бүтін, байланысқан, жүйе; лат. digestoria — асқорыту) - адам мен жануарлар организмдеріндегі асты (азықты) қабылдау, өндеу, қорыту, сіңіру және жын қалдығын сыртқы ортаға шығару қызметтерін атқаратын мүшелердің жүйесі. Асқорыту жүйесі түтік тәрізді мүшелерден және ас қорыту бездерінен тұрады.\

Филогенездік және онтогенездік тұрғыдан асқорыту жүйесін төрт бөлімге бөледі:

1.Бас бөлімді — ауызжұтқыншақ (аран),

2.Алдыңғы бөлімді - өңеш пен қарын (асқазан),

3.Ортаңғы бөлімді — ащы ішектер (он екі елі ішек, аш ішек, мықын ішек) мен ірі асқорыту бездері (ұйқы безі, бауыр),

4. Артқы бөлімді - жуан ішектер (бүйен, тоқ ішек, тік ішек) құрайды.

Ас қорыту жүйесінің мүшелері

Ас қорыту жолдары

Ас қорыту бездері

Ауыз қуысы

Жұтқыншақ

Өңеш

Қарын

Ас ішек

Тоқ ішек

Тік ішек

Үш жұп сілекей безі

Бадамша

Ұйқы без

Бауыр

Өт

Он екі елі ішек

Тіл - бұлшық етті мүше, сырты сілекейлі қабықшамен қапталған. Тілде көптеген қабылдағыштар орналасқан, солардың арқасында астың дәмін, механикалық қасиеттерін және температурасын сезеді.

Тіл - бұлшық етті мүше, сырты сілекейлі қабықшамен қапталған. Тілде көптеген қабылдағыштар орналасқан, солардың арқасында астың дәмін, механикалық қасиеттерін және температурасын сезеді.

Үш жұп сілекей безі

Жұтқыншақ

Жұтқыншақ- ұзындығы 11-13см бұлшықетті мүше, онда ас қорыту және тыныс алу жолдары қиылысады. Жұтқыншақтың төменгі жағы тарылып өңешке өтеді

Бадамша

Өңеш

Өңеш- ұзындығы, шамаен 25см бұлшық етті түтік. Өңеш көкет арқылы өтіп, ХІ кеуде омыртқасы деңгейінде асқазанға ашылады.

Сфиниктер

Ұйқы безі

Тоқ ішек

Тоқ ішектің ұзындығы 1,5 -2 м және соқыр ішек , жиек ішек және тік ішекке бөінеді. Соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісі-ұзындығы 8-15 см аппендиксі болады. Тоқ ішек тік ішекпен аяқталады
1 — жоғары бағытталған бөлік , 2 —көлденең жатқан бөлік, 3 — төмен бағытталған бөлік, 4 — сигмотәрізді ішек, 5 — тік ішек

Соқыр ішек

Өт

Бауыр

Ас қорыту сөлдері

Сөлдер	Тәул.мөлшері мл	Ферменттері
Сілекей	50-2000	су, амилаза( птиалин)
Қарын	2000-3000	су, пепсин, липаза, лизоцин, HCl
Панкреатин	600-700	су, амилаза, липаза, фосфотаза трипцин
Өт	500-1200	Су, билирубин, холестерин, май қышқылдары, лецитин, холин
Аш ішек	1000	Су, сахароза,лактоза, липаза, рибонуклиаза, энтерогиназа
Тоқ ішек	270-1550	Су, липаза, лактоза
Ішек микрофлорасы	-	Ішек таяқшалары, лактобактериялар

Тіс құрылысы

Тіс ауыз жақ сүйектердің иектеріндегі тіс ұяларында орналасады. Тіс эмбрионының дамуы кезінде 7-аптадан бастап ауыз қуысының эпителий және дәнекер ұлпаларынан пайда болады. Тістің химиялық құрамы мен физикалық қасиеті сүйекке жақын. Тістің сүйектен айырмашылығы: тіс тозған сайын бірнеше рет ауысады (төменгі сатылы омыртқалы жануарларда-хайуанаттарда өте көп, ал адамдарда екі кейде үш рет алмасады), тіс сүйек тәрізді бұлшықетке жалғаспайды; тіс ұясына қазықша қадалып, қимылсыз орналасады. Тістің негізгі қызметі: тістеп үзіп алу, қырқу, жырту, шайнау, езу , үгу, кеміру, сондай-ақ сөз сөйлеуге де қатынасады.

Тіс құрылысы.

Тістердің түрлері.

Тістер пішініне қарай: күрек тіс, ит тіс, кіші және үлкен азу тістер болып ажыратылады, сонымен қатар тістің ең соңғы жұбы - ақыл тіс адамға 20-22 жасқа келгенде шығады. Түбірлердің құрылысына қарай тіс бір түбірлі және екі, үш түбірлі болып келеді. Бір түбірлі тістерге алдыңғы күрек тіс және ит тістер жатса, үстіңгі жақ сүйектің азу тістері үш түбірлі, ал астыңғы жақ сүйектің азулары екі түбірлі болады. Тістің барлық саны - 32

жүктеу/скачать 1,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: