Қазақстан халықтары Ассамблеясының құрылуы

Қазақстан халықтары Ассамблеясының  құрылуы. 

     

Қазақстан халқы Ассамблеясы — 1995 жылғы 1 наурызда Қазақстан 

Республикасының Президентінің Жарлығымен құрылған Мемлекет басшысы 

жанындағы консультативті-кеңесші орган.[1] Ел Президенті Н.Ә. Назарбаев 

Қазақстан халқы Ассамблеясын құру идеясын алғаш рет 1992 жылы 

Тәуелсіздіктің бірінші жылына арналған Қазақстан халқының бірінші 

форумында жариялады. Мұндай институтты құру қажеттілігі саяси тұрғыдан, 

сондай-ақ жаңадан құрылған, тәуелсіз, полиэтносты, поликонфессиялық 

мемлекеттің тұрақты дамуы тұрғысынан туындаған еді. Аталған бастама 

мәдениет аралық диалогты нығайтудың жаңа кезеңінің негізін қалап, 

этносаралық қатынастарды дамыту мәселелерін жоғары деңгейде шешуге 

мүмкіндік жасайтын әлемдік тәжірибедегі тың бағыт болып табылды. 

Жиырма жылдық тарихында Ассамблея қарқынды дамып, елеулі өзгерістерді 

бастан кешірді. Оның дамуы барысында Н.Назарбаевтың этносаралық 

толеранттылық және қоғамдық келісімнің қазақстандық үлгісі қалыптасты. 

Осы жылдар ішінде Қазақстан халқы Ассамблеясының институционалдық 

құрылымы нығайып, қоғамды ұйыстырушы әлеуеті толысты, ол халық 

дипломатиясының маңызды күретамырына айналды. Бүгінде Ассамблея ел 

Президенті Төрағалық ететін конституциялық орган болып табылады. Бұл 

оның ерекше мәртебесін айқындайды. 

  Бұл бірегей институт еліміздегі барлық этнос өкілдерін ортақ мақсатқа 

ұйыстыра отырып, республикадағы тұрақтылықты сақтау мен ел дамуының 

мақсатына айтулы үлес қосып келеді. 

Ассамблея қызметінің арқасында Қазақстанда этностық немесе діни 

ерекшелігіне қарамастан әрбір азаматтың Конституциямен кепілдік берілген 

азаматтық құқықтары мен еркіндігі толығымен қолданылатын этносаралық 

және конфессияаралық келісімнің айрықша үлгісі қалыптасты. Қазақстанның 

көпэтностық бай кеңістігінде сенім, келісім мен өзара түсіністік үлгісі 

орнады. 

Бүгінде республикада Қазақстан этностарының мәдениеттері, тілдері, 

дәстүрлерінің дамуына қажетті барлық жағдай жасалған. Этномәдени 

бірлестіктердің өзінің саны тұрақты өсуде, қазір олар 800-ден асады, оның 

ішінде 28-і республикалық. 15 тілде газет-журнал, 8 тілде 

радиобағдарламалар 7 тілде телебағдарламалар шығады. Білім беру толықтай 

өзбек, тәжік, ұйғыр және украин тілдерінде жүргізілетін 88 мектеп жұмыс 

істейді. 108 мектепте 22 этностың тілі жеке пән ретінде жүргізіледі. Осымен 

қатар, балалардан басқа үлкендер де 30 этнос тілдерін оқуға мүмкіндік алған 

195 этно-білім беру кешендері, жексенбілік және лингвистикалық мектептер 

ашылды. Қазақ және орыс театрларын қоспағанда елімізде тағы төрт ұлттық 

– өзбек, ұйғыр, корей және неміс театрлары жұмыс істейді. Әр жыл сайын 

Қазақстан этностарының тілдерінде бірнеше ондаған жаңа кітаптар жарық 

көреді. Жыл сайынға халықтық мерекелер Наурыз, 1 мамыр – Қазақстан 

халқының бірлігі мерекесі, масленица, сабантой дәстүрге айналды. Егер 

мемлекеттің қалыптасу кезеңінде басты міндет этносаралық төзімділік пен 

қоғамдық келісім негізінде қоғамды ұйыстыру болса, ел дамуының жаңа 

кезеңінде, стратегиялық басымдық ретінде, қоғамның барлық азаматтары 

мойындаған ортақ құндылықтар мен қағидаттар жүйесіне негізделген Ұлт 

Бірлігіне жету болып табылады. Сондықтан 2010 жылы сәуірде азаматтық 

қоғам мен мемлекеттік институттардың, азаматтардың сындарлы 

ұсыныстарын жинақтаған Қазақстанның Ел Бірлігі Доктринасы қабылданды. 

Қазақстанның Ел Бірлігі Доктринасы – халықтың, уақыт талабына сәйкес, 

бірігу қажеттігін түсінуіне негіз. Бұл – бізді қандай күш біріктіреді және 

біртұтас етеді – соны түсінудің тәсілі. Бұл – болашаққа бірігіп ұмтылудың 

серпіні. 

Ел Президенті еліміздегі тіл мәселесіне ерекше көңіл бөліп келеді. 

Этносаралық қатынастар жүйесінде мемлекеттік тіл ел бірлігін 

қалыптастырудың маңызды факторы болып танылған. Сондықтан да 

Ассамблея қызметінде мемлекеттік тілдің қолданыс аясын кеңейту маңызды 

орынға ие. 

Ассамблея қызметі этносаралық қатынастар мәселелерін тиімді шешіп келе 

жатқан ел ретінде Қазақстан Республикасының халықаралық беделінің өсуіне 

ықпал етуде. Бүгінде Н.Назарбаевтың этносаралық толеранттылық пен 

қоғамдық келісім үлгісі әлем назарын аударып отыр. 

Қазақстандық үлгі Біріккен ұлттар ұйымында, ЕҚЫҰ-ға қатысушы елдерде, 

Копенгагенде, Венада, Женевада, Нью-Йоркте өткен халықаралық 

форумдарда таныстырылып оң бағаға ие болды, ЕҚЫҰ-ға қатысушы 56 

мемлекет тіліне аударылды. 

БҰҰ-ның Бас хатшысы Пан Ги Мун елімізге сапары барысында Қазақстан 

халқы Ассамблеясының қызметімен танысып Ассамблея принципі БҰҰ-ның 

жұмыс принципімен толық сәйкес келеді деп атап өтті. 

Қазақстандық үлгі Қазақстан халқы Ассамблеясы мен ЕҚЫҰ-ның ұлттық 

азшылықтар ісі жөніндегі Жоғары комиссары арасындағы өзара іс қимылдың 

негізгі бағыттарының біріне айналды. Қазақстандағы қоғамдық келісім 

үлгісіне қызығушылық танытушы мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар 

саны күн санап артып келеді.