Қазақстан республикасы білім және ғылым минстрлігі

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті

Коммерциялық емес акционерлік қоғам

«Жаратылыстану ғылымдары және педагоикасы» Жоғары мектебі

«Химия» кафедрасы

Глоссарий

Орындаған: Мухамедали Ж

Тобы: ЕП-18-4К

Қабылдаған: Утелбаева А.Б

Шымкент, 2021ж

1. Энергия - материя қозғалысының әртүрлі формасының жалпы өлшеуіші. Материя қозғалысының әртүрлі формалары бір-біріне айналып (түрленіп) отырады. 19 ғасырдың орта шенінде осы қозғалыстың барлық формалары бір-біріне белгілі бір сандық мөлшерде ғана айтылатындығы анықталды; осы жағдай “энергия” ұғымын енгізуге, яғни қозғалыстың әртүрлі физикалық формаларын бірыңғай өлшеуішпен өлшеуге мүмкіндік берді. “ Энергия” ұғымы сақталу заңына бағынады (Энергияның сақталу заңы, Термодинамика). Энергия туралы түсінік мәңгілік қозғалтқыш жасаудың мүмкін еместігін дәлелдеуге байланысты пайда болды. Жұмыстың қоршаған ортадағы немесе жүйедегі белгілі бір өзгерістің (отынның жануы, судың құлауы, т.б.) нәтижесінде ғана орындалатындығы анықталды; дененің бір күйден басқа бір күйге ауысуы кезіндегі белгілі бір жұмыс істеу қабілеті оның энергиясы деп аталды.

2. Қайтымсыз процесс - термодинамикалық процесс барысында тепе-теңдіктегі жүйеде немесе қоршаған орта бойында, белгілі бір өзгеріс орын алса, бұл қайтымсыз процесс болып саналады.

3. Қайтымды процесс - жүйені тепе-теңдікті местабильді күй арқылы, бір күйден екінші күйге көшіріп және осы жүйені қайтадан әуелгі қалпына келтіргенде немесе қоршаған орта бойында өзгеріс қалмаса бұл қайтымды процесс болып саналады.

4. Ішкі энергия - жүйедегі барлық бөлшектердің потенциалдық және кинетикалық энергияларының қосындысы. Ішкі энергия өлшенбейді.

5. Энтальпия - ішкі энергиядан және жүйенің көлем өзгертуге жұмсалған энергиясынан құралады. Ішкі энергия өлшенбейтін болғандықтан, энтальпияда өлшенбейді.

6. Энтропия – тұйық термодинамикалық жүйедегі өздігінен жүретін процестің өту бағытын сипаттайтын күй функциясы. Энтропияның күй функциясы екендігі термодинамиканың екінші бастамасында тұжырымдалады.

7. Жылу – денені құрайтын бөлшектердің (молекулалардың, атомдардың, электрондардың, фотондардың, т.б.) бейберекет (тәртіпсіз) қозғалысының бір түрі. Жылудың сандық өлшемі ретінде жылу мөлшері алынады. Жылу мөлшері – жүйенің жылу алмасу кезінде (жүйенің сыртқы параметрлері өзгермеген жағдайда, мыс., көлемі, т.б.) алған не берген энергиясының мөлшері.

8. Жұмыс - күш әсерінің кеңістіктік сипаты болып келетін скаляр физикалық шама. Механикалық жұмыс тұрақты күш модулінің орын ауыстыру модуліне және олардың арасындағы бұрыштың косинусының көбейтіндісіне тең.

9. Термодинамиканың бірінші заңы - термохимияның негізін құрайтын, оның маңызды салдары - Гесс заңы. Термохимия әр түрлі заттардың жылу сыйымдылығын, жану жылуын, реакцияның жылу эффектісін, түзілу жылуын, еру жылуын, т.б. зерттейді. Олардың температураға тәуелділігін Кирхгоф теңдеуі анықтайды.

10. Термодинамиканың екінші заңы - тепе-теңдіктерді, оның ішінде химиялық тепе-теңдік жөніндегі ілімнің негізін қалады. Екінші заң Химиялық термодинамикада белгілі жағдайда қарастырылып отырған жүйедегі әрекеттесудің өз бетінше жүре алатын бағытын, әрі осы тепе-теңдік күйге сыртқы жағдайдың қалай әсер ететінін анықтайды. Практикалық тұрғыдан алғанда, аса маңызды тепе-теңдіктің өз бетінше ығысуын тиісті бағытта, тиімді жүргізу үшін сыртқы жағдайды қалай өзгерту жолын көрсетеді. Осы айтылғандардың бәріне термодинамикалық функциялар — энтальпия Н мен энтропия S пайдаланылады.

11. Химиялық тепе-теңдік — бір немесе бірнеше қарама-қарсы жүретін қайтымды реакциялар жылдамдықтарының теңескен күйі. Қайтымды реакция аяғына дейін жүрмейді, ол басталғанда тура жүретін реакцияның жылдамдығы (v1) жоғары, кері реакция жылдамдығы (v2) баяу болады. Тура реакция жүрген сайын реакцияға алынған заттың концентрациясы азайып, v1 — жылдамдығы кемиді, керісінше, тіке реакциядан пайда болған өнімнің концентрациясы артып, v2 күшейеді. Біртіндеп екі реакция жылдамдығы теңеседі: v1=v2. Осындай жағдайды химиялық тепе-теңдік деп атайды.

12. Изохоралық процесс деп берілген газдың көлемі (V=const) тұрақты болғанда жүретін процесті айтамыз.

13. Изобаралық процесс. Бұл процесс берілген газдың қысымы (p=const) тұрақты болғанда жүреді.

14. Изотермиялық процес. Бұл процес температура (T=const) тұрақты болғанда өтеді де, оның теңдеуң Бойль-Мариотт заңы болып табылады:

15. Адиабаталық процес деп жүйе мен оны қоршаған сыртқы ортаның арасында ешқандай жылу энергиясның алмасуы болмайтын процесті айтады.