Еліміздің жағдайын жақсарту, экономикалық

●  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Еліміздің   жағдайын  жақсарту,  экономикалық  

дағдарыстан  

шығу  мемлекеттік  тұрғыдан  бақылауға  салынған  

мəселелер  бойынша   күн  тəртібінде  бірінші  кезекке  

қойылып  отыр. Бұған  Қазақстан  Републикасы  

Президенті  Н.Ə.Назарбаевтың  «Қазақcтан  2030»  

атты   стратегиялық  бағдарламасында  

«Еліміздің  экономикалық    саясатының  бірден–бір 

басымды  бағыты  - шағын  жəне  орта  бизнесті  

дамыту»  - деп  атап  көрсетуі   дəлел  бола  алады.  

Нарықтық  қатынастардың   құрылымында  

да,мемлекет  тарапынан  оларды  реттеу  

механизмінде  де  қаржы  зор  рөл  атқарады. 

Қаржы нарықтық  қатынастардың  құрамды  бөлігі  

жəне  мемле-кеттік   саясатты жүзеге  асырудың  

құралы.  

Бұл  орайда  қаржының  əлеуметтік экономикалық  

мəнін  

түсіне   білудің, оның  іс-əрекет  етуінін  ерекшеліктерін  

терең  ұғынудың,  Қазақстан  экономикасын  

ойдағыдай  дамыту мақсатымен   қаржы  ресурстарын  

неғұрлым  толық  жəне  ұтымды  пайдаланудың  

Қаржы ресурстары туралы түсінік 

Қаржы ресурстары - кəсіпорынның, мекеме мен мемлекеттің 

иелігіндегі, қаржы - несие жүйесі алдындағы міндеттемелерді 

орындауы,жұмысшыларды материалды ынталандыруға, 

кеңейтілген қайта өндіріс шығындарын жүзеге асыруға 

бағытталған ақшалай кірістер мен қорлар - деген анықтама беру 

толығырақ болады. 

Біздің пікірімізше, қаржы ресурстарын анықтауда ғы е ң қолайлы 

негізгі принцип болып, оларды түрлерге жатқызу болып табылады, я ғни 

қаржылық қайта бөлуден өте отырып жиынтық қоғамдық өнім 

өткізілетін форма: амортизациялық аударым, жиынты қ кіріс (пайда), 

айналым қаражаттарының қалыптасқан арты қ көлемі, т ұра қты 

пассивтер жəне т.б, сонымен қатар олардың кəсіпорынны ң қаражаттар 

айналымы процесіндегі ролін нақты айқындау керек. 

 Қаржы ресурстарын қалыптастыруды 

ұйымдастырудың жалпы қағидаттары төмендегіше: 

 Қазақстан 

Республиканың қаржы ресурстарының ұғымы , 

мəні. 

Қаржы мен қаржы ресурстары - бара-бар ұғымдар емес. 

Қаржы ресурстары өзінше қаржының мəнін анықтамайды, онын ішкі 

мазмұны мен мен қоғамдық арналымын ашпайды. Қаржы ғылымы тап 

мұндай ресурстарды жасау, бөлу жəне пайдалану негізінде 

туындайтын қоғамдық қатынастарды зерделейді: ол қаржы 

қатынастары дамуының зандылықтарын зерттейді. 

Қаржы  ресурстары   жалпы  қоғамдық  өнімнін  50 %  

құрай отырып,  мемлекеттің қаржылық  қуатының  

көрсеткіші  болып табылады. 

Мемлекеттің экономикалық өмірге қатысуы мына функциялармен 

анықталады: 

монополиялық қызметті шектеумен бəсекелесті қорғау мен 

дамыту; 

экономиканың тұрақты деңгейіне жету үшін жəне оны дамыту 

үшін тиісті құқықтық базасын құру; 

қоғамда табылған табыстар мен байлықтарды қайта бөлу; 

мемлекеттің қарамағындағы қаржы ресурстарын қайта бөлу; 

экономиканы тұрақтандыру.; 

 Қаржылық ресурстарды жоспарлаудың мақсаты əртүрлі 

кəсіпорындарда əр қалай болуы мүмкін. 

Қаржылық ресурстарды жоспарлау қызметтеріне 

кəсіпорынның түрі мен көлеміне байланысты əртүрлі мəн 

беріледі. 

Қаржылы қ жоспарлау 

Қаржылық ресурстарды бағалау ретінде 

 Мемлекттеік қаржы ресурстарының құрылымы 

 

Мемлекеттік қаржы – мемлекеттік қаржы ресурстарын 

қалыптастыру үшін жəне алынған қаражаттармен мемлекеттің 

қызметін атқару үшін қоғамдық өнімнен ұлттық байлықтың 

құндылығын бөлу жəне қайта бөлуге қатысты ақша қарым- 

қатынасы. 

Ақша қарым-қатынасының субъектілері: азаматтар, мемлекет 

жəне өндірістік қоғамда.Мемлекеттік қаржылар – мемлекет пен 

шаруашылық жүргізуші субъектілердің иелігіндегі қаржы 

ресурстарын құру жəне мемлекеттің жұмыс істеуі үшін қажетті 

қаржы ресурстарын пайдаланумен байланысты ұлттық банктің 

бір бөлігі мен қоғамдық өнім құнын бөлу жəне қайта бөлумен 

байланысты ақша қатынастары. Мемлекеттік қаржылардың 

құрамына мемлекеттік бюджет, бюджеттен тыс қорлар, 

мемлекеттік несие кіреді. 

Мемлекеттік қаржы – қаржы жүйесінің басты буыны, оның 

қалыптасуы мемлекеттің пайда болумен байланысты. Кез келген 

қоғамда мемлекет бірқатар факторларға: 

қоғам дамуының таңдап алған үлесіне 

саяси құрылымына 

қалыптасұан дəстүрлерге 

сыртқы факторларға ұарай экономикалық қызметке 

 Орман шаруашылығын жүргізуге 

арналған қаржы мөлшері 

100% 

90% 

80% 

70% 

60% 

114 18 15 11 

50% 390 

40% 

30% 

20% 

10% 

0% 

 

1.Орман шаруашылығын жүргізу үшін 

жұмсалатын қаржы мөлшері; 

2.Өртке қарсы іс шаралар үшін; 

3.Орман шаруашылығы мекемелерін ұстау үшін; 

4.Орман қорғау шаралары үшін. 

 Орман шаруашылығы саласында қаржы 

ресурстарын басқару. 

Ормандарды дамыту,қорғау,күзету, бойынша іс- 

шараларды орындау үшін облыстық бюджеттің 

қарастырылған қаражат шығынының көлемі 589 

мыңды құрайды, оның ішінде: 

 ҚОРЫТЫНДЫ 

Қаржы  ғылымы  қаржыны  тек  экономикалық  

категория, яғни  айрықшалықты  өндірістік  

қатынастардың  жиынтығы  ретінде  ғана  

қарастырып  қоймайды,сонымен  бірге  мақсат ты  

ақша  қорлары  түріндегі  олардың  материалдық  

іске  асуын  баса  көрсетеді. Бұл  қорлар  қаржы  

қатынастарының   тұрақты  иесі  болып  

келеді.Олардың  қалыптасу  көздері  жəне  

қорлардың  өздері  (бұл  көздерді  біріктіруші) 

ұлттық  шаруашылықтың  тиісті  буындарының  

қаржы  ресурстары  болып  табылады. Демек, қаржы  

ресурстары – бұл  жалпы  ішкі  өнім  құнының  бір  

бөлігін, атап  айтқанда, ақша  нысанындағы  таза  

табысты  бөлу  жəне  қайта  бөлу  процесінде  

жасалынатын  мемлекеттің, шаруашылық  жүргізуші  

субъектілердің  жəне  халықтың  қарамағындағы  

ақша  қаражаттары, олар  ұлғаймалы  ұдайы  өндіріс  

пен  жалпы  мемлекеттік  қа-жеттіліктерді  

қамтамасыз  етуге  арналған. Қоғамдық  жалпы  өнім  

мен  ұлттық  табысты  арттыру  қаржы  ресурстары  

өсуінің  басты  шарты  болып  табылады 

 Пайдаланылған əдебиеттер 

1.Сергеев И.В. “Экономика предприятия”. М.: “Финансы и статистика”,2000 ж. 

2.Бейсенова М., Садықбаева А. “Кəсіпорын экономикасы”,Алматы,2002 ж., 

24-36 бет 

3.«Орман орналастыру бағыты»Калымбетов Б., Тілменбаев Ə., Матбаев Б., 

Жанұзақов А. Алматы, Қайнар, 1977ж 

4. «Орман шаруашылығын басқару» орысша-қазақша сөздік. 

Е. Белғара. Астана: Елорда, 2006ж 

5.Грузинов В.П. “Экономика предприятия”. М.: “Банки и биржи” 2000ж. 

6. Қойшыбаев М. “Орман басқару саласы жəне орман өнімі” Қайнар баспасы, 

2002ж.