Энергия шығындары
жүктеу/скачать 22,16 Kb.
|
3 сабақ
|
Энергия шығындары Энергияға және қоректік заттарға қажеттілік физикалық белсенділік коэффициентімен (ФБК) сипатталатын дене (физикалық) белсенділігіне байланысты, белгілі бір жұмысты орындау үшін энергия шығынының негізгі алмасу шамасына (НАШ) теңдей қатынаста болады. Бүкіл ересек халық энергияны тұтыну мөлшеріне байланысты өндірістік дене белсенділігі мен басқа энергия шығындарын ескере отырып, ерлер үшін 5 топқа және әйелдер үшін 4 топқа бөлінеді. І топ (дене белсенділігі өте төмен; ерлер мен әйелдер) – негізінен ақыл-ой қызметкерлері, физикалық (дене) белсенділік коэффициенті – 1,4 (әкімшілік органдар мен мекемелердің мемлекеттік қызметшілері, ғалымдар, ЖОО және колледж оқытушылары, орта мектеп мұғалімдері, студенттер, медицина мамандары, психологтар, диспетчерлер, операторлар, оның ішінде компьютерлер мен компьютерлерге техникалық қызмет көрсету техниктері, бағдарламашылар, қаржылық-экономикалық, заң және әкімшілік қызметтердің қызметкерлері, конструкторлық бюролар мен бөлімдердің қызметкерлері, жарнамалық-ақпараттық қызметтердің қызметкерлері, өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс жөніндегі сәулетшілер мен инженерлер, салық қызметкерлері, мұражай қызметкерлері, мұрағатшылар, кітапханашылар, сақтандыру мамандары, дилерлер, брокерлер, сату және сатып алу агенттері, әлеуметтік және зейнетақы қызметкерлері, патенттік мамандар, дизайнерлер, туристік агенттіктердің қызметкерлері, ақпараттық қызмет көрсетулер және басқа да осыған байланысты қызмет); ІІ топ (дене белсенділігі төмен; ерлер және әйелдер) – жеңіл жұмыстармен айналысатын жұмысшылар, физикалық белсенділік коэффициенті – 1,6 (қалалық көлік жүргізушілері, тамақ, тоқыма, тігін, радиоэлектрондық өнеркәсіп жұмысшылары, конвейерлер, таразышылар, буып-түюшілер, теміржолшылар) көлік жүргізушілері, учаскелік дәрігерлер, хирургтар, медбикелер, сатушылар, қоғамдық тамақтандыру қызметкерлері, шаштараздар, тұрғын үй жөндеу қызметкерлері, көркем қалпына келтірушілер, гидтер, фотографтар, радио және телехабар техниктері мен операторлары, кеден инспекторлары, полиция және патруль қызметкерлері және басқа да осыған байланысты қызмет түрлері); ІІІ топ (орташа дене белсенділігі; ерлер мен әйелдер) – орташа еңбек сыйымдылығы, физикалық белсенділік коэффициенті – 1,9 (слесарлар, баптаушылар, механизаторлар, бұрғышылар, электромобильдердің, экскаваторлардың, бульдозерлердің және басқа да ауыр техникалардың машинистері, жылыжай жұмысшылары, өсімдік өсірушілер, бағбандар, балық шаруашылығының жұмысшылары және басқа да соған байланысты жұмыстар); IV топ (жоғары дене белсенділігі; ерлер мен әйелдер) - ауыр дене еңбегіндегі жұмысшылар, физикалық белсенділік коэффициенті - 2,2 (құрылысшылар, жүк тиеушілер, темір жол жөндеу және жөндеу жұмысшылары, орман, аңшылық және ауыл шаруашылығы қызметкерлері, ағаш өңдеушілер, спортшылар, металлургтер, жарылысшылар. пеш жұмысшылары және басқа да соған байланысты қызмет); V топ (өте жоғары дене белсенділігі; ерлер) – ерекше ауыр дене еңбегіндегі жұмысшылар, физикалық белсенділік коэффициенті – 2,5 (жаттығу кезеңінде жоғары білікті спортшылар, егін егу және жинау кезеңінде механизаторлар мен ауыл шаруашылығы жұмысшылары, кеншілер мен дрифтер, кеншілер, ағаш кесуші орманшылар, бетоншылар, тас қалаушылар, механикаландырылмаған жұмысты тиеушілер, бұрғышылар және басқа да осыған байланысты жұмыстар). Энергия
Балаларда: Неонатальды кезеңде тамақтан алынатын энергияның 15% өсуге жұмсалады. Жасы бойынша НАШ/дене салмағының арақатынасы жыныстық жетілуге дейін біртіндеп төмендейді. Максималды энергия қажеттілігі жасөспірімдік кезеңдегі (жыныстық жетілу) жылдам өсуге сәйкес келеді. Қиыр Солтүстік аймақтарында суық климатқа бейімделу үшін энергия тұтыну орта есеппен 15% -ға артады. Белгілі бір қызмет түрі үшін күнделікті энергия тұтынуы BRO және сәйкес CFA өнімі болып табылады. Ересектерге арналған физиологиялық энергияға қажеттілік ерлер үшін 2100-ден 4200 ккал/тәу, әйелдер үшін 1800-ден 3050 ккал/тәу. Балалар үшін физиологиялық энергияға қажеттілік 1 жасқа дейінгі балалар үшін дене салмағына 110-115 ккал/кг, ал 1 жастан асқан балалар үшін 1200-ден 2900 ккал/тәу. Кесте 1 – Негізгі алмасудың орташа мәндері, ккал
Энергияға қажеттілік және энергия шығындарын анықтау әдістері Энергияға өажеттілік түсінігі энергия шығынымен тығыз байланысты, яғни дене салмағын тұрақты ұстау үшін энергияны тамақпен қабылдау оның шығынына сәйкес болуы керек. Энергияны тұтынуды анықтау негізгі алмасу деңгейін (НАД) орнатуға негізделген. НАД - бейтарап температуралық ортада тыныштық жағдайында дененің негізгі өмірлік функцияларын сақтауға бағытталған энергия шығындары. НАД мәні бірқатар факторлармен анықталады, олардың ең маңыздысы жасы, жынысы және дене салмағы. Энергия шығынын тікелей калориметрия, тікелей емес (жанама) калориметрия, алиментарлық калориметрия және әртүрлі жұмыс орындау кезіндегі энергия шығыны мен дене жұмысына белсенділік коэффициентінің кестесі бойынша хронометраждық кестелі есептеу әдістерімен анықтауға болады. 1. Тікелей калориметрия әдісі – өте қиын, күрделі әдіс. Ол үшін калометриялық бөлмеде адамның дене қызуы өлшенеді. Күрделігіне байланысты бұл әдіс сирек, тек ғарышкерлердің, әйгілі спортшылардың энергия шығынын өлшеуге қолданылады. 2. Тікелей емес (жанама) калориметриялық тәсіл – дем алғанда сіңірген оттегін, организмнен шыққан көмірқышқылын өлшеу арқылы жүргізіледі. 3. Алиментарлық калориметрия (энергометрия) әдісі 15-16 күн бойына адамның дене массасын өлшеуге және қабылдайтын тағамның энергиялық құндылығын анықтауға негізделген. Егер тағамның энергиялық құндылығы организмнің шығындаған энергия мөлшеріне тең болса, дене массасы өзгермейді. Егер тағамның энергиялық құндылығы организмнің энергия шығынына сәйкес келмесе онда дене массасы артады немесе кемиді. Бұл кезде дене массасының қосылуы негізінен май басуымен байланысты. Әдіс қарапайым және оңай орындалады, практикада жеңіл қолдануға болады 4. Хронометраждық – кестелік әдіс - алдыңғы екі тәсілмен салыстырғанда күрделі құрал саймандарды қажет етпейді, кез келген жағдайда жүргізіле береді. Тәулік бойына атқарылған жұмысқа жұмсалған уақытқа хронометрия жасап, әр жұмысқа шығындалған энергияны кесте бойынша есептейді. Бұл тәсіл күнделікті тәжірибеде өте жиі қолданылады. Спортшылардың жаттығу және әр түрлі жиын өткізу кезіндегі жұмсалған энергия шығынын өлшеуге, сол шығынды толықтырар қоректі тамақтануды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 22,16 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||