Жалпы білім беретін орта мектептердегі 8-сыныптар үшін «Шешендік өнер»

Шешендік сөз өнері (риторика) мектеп қабырғасындағы оқушының көптеген ғылымдармен (философия, психология, лингвистиа, логика т.б) тығыз байланыста бола отырып, оқушының сөз саптау шеберлігін дамытады. Әр түрлі сөз мәтіндерін құруды, логикалық қағидалар келтіретін грамматика ережелерді меңгертеді, әдебиет теориясына, халық ауыз әдебиетіне, тіл мәдениетіне, тіл, әдебиет пәніне қызығушылығын арттырады. Қазіргі қазақ тілі әдістемесінде риториканың жеке талаптары пайдаланып жүр. Мысалы: мәтінді суреттеу, пайымдау, баяндау деп бөлу, индуктив және дедуктив пайымдау құру ерекшеліктері, дәлелдеу ережелері, оқушылардың дұрыс сөйлеуін дамытуда түрлі жанрларда жұмыс істеуге дағдыланады.

Таңдау курсының мақсаты:

-шешендік сөз өнері арқылы шәкірттерді сөз құрылысын (композициясын);

- сөйлеу мәдениетін меңгеруге, сөз саптауға, сөз жарыстыруға, жазба және ауызша іскерлік және ғылыми тілде сөйлеуге, бұқаралық ақпарат тілін нақты игеруге, құжаттарды дайындауға, іскерлік диалогтарды, проза тілін сараптауға үйрету.

Шешендік өнер пәнінің міндеті:

• 
  шешендік сөз өнерін үйрету
  
• 
  шешендік сөздердің нақышына келтіріп айта білу
  
• 
  шығармашылық жұмыста көркемдегіш құралдарды кеңінен пайдалану
  
• 
  сөздік қорын байыту
  
• 
  сөз қолданыс мәдениетін қалыптастыру
  
• 
  тірек сөздер арқылы мәтін құрастыру
  
• 
  суырыпсалма сөз және риторикалық жаттығулар орындау
  
• 
  сыныптан тыс оқу
  
• 
  ізденіс, зерттеу жұмыстарына көбірек мән беру
  
• 
  шешенге қойылатын үш талапты: нені айтуды, қайда айтуды, қалай айтуды үйрету;
  

1. 
   сөздің пайда болуы ( ой мен сөздің қарым-қатынасын пысықтау, әлдебір ниеттің пайда болуы және оның сөз жүзінде бейнеленуі, сөзге айналуы);
   
2. 
   сөздің әлеуметтік сипаты мен әдеби тілдің сыртқы қағидаларына орайластыра жіктеу
   

3. 
   сөз этикасын білуге тәрбиелеу, сөзге талдау жасау арқылы оның пәндік мазмұнын, сөзді тудырушының мінезін және стилін анықтау, бүгінгі күні сөйленген сөздің кең ауқымын оны құрушылардың мақсатына орай, сөздің негізгі мазмұнын, жұртты қызықтыратын, қобалжытатын тақырып пен мәселенің сипатын анықтау; риторикалық классика мен үлгілі сөздерге талдау жасауға үйрету.
   
4. 
   Ойды нақышына келтіріп сөйлеу құралдары: ым-ишара, мимика, интонация жасау техникасын меңгерту. Логикалық, психологиялық, граматикалық кідірісті дұрыс қоя білуге де көңіл бөлу. Сауаттылығы мен сөйлеу техникасын меңгерту үшін қызықты тапсырмалар орындау.