Мектеп химиясын оқытуда ойын технологияларын пайдалану мүмкіндіктері Ж.Ә. Шоқыбаев

• кез-келген қосымшалардың үстіне сурет салуға және жазба жазуға мүмкіндік береді;

• артық уақыт, күш-жігер жұмсамай тақтадағы кескінді, сабақ уақытында жасалған жазбаларды сақтауға және баспаға беруге, және материалды қабылдау деңгейін тексеруді жеңілдетеді;

• мұғалімдерді оқытудың жаңа түрлерін іздеуге, кәсіби шеберлікке ынталандырады.

Осындай ақпарат құралдарын пайдалана отырып, сабақ барысында оқушылардың қабілетіне, білім деңгейіне, ынтасына қарай топқа бөліп, өз бетімен еңбектенуге, ізденуге, шығармашылыққа баулып, қорытынды жасауға машықтандыра отырып, оқушының ақыл-ойын дамытып, өзіндік дүниетанымын қалыптастырып, сабаққа ынтасын арттырып, тапсырманы орындау барысында жіберілген қателер мен кемшіліктерді уақытында анықтап түзетуге мүмкіндік беруге болады. Сабақ барысында оқушыларды біліммен қаруландырып қоймай оларды қисынды ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту үшін оқушылардың шығармашылық ізденісін, тапқырлығын, зеректігін, ойлауға икемділігін, өмірге ғылыми көзқарасын дамытуға өткізілген сыныптан тыс жұмыстар: «Білгір химик», «Жүзден жүйрік», «Кім жылдам?» сияқты танымдық ойындарын қолданып өткен сабақ естерінде ұзақ уақытқа сақталып қалар еді.

Ақпарат құралдарын пайдаланып деңгейлік тапсырмалар арқылы танымдық қызығушылығын арттыру мақсатында мысалы, «Атом құрылысы, Атом ядросының құрамы» сабағында өткен тақырыпты пысықтау, үй тапсырмасын тексеру кезінде пәнге қызығушылығын арттыру үшін тест ретінде үй тапсырмасын сұраса, жаңа сабақ барысында «миға шабуыл», «кім жылдам?», «біліміңді байқап көр» ойын элементтерін қолданып, оқушылардың белсенділігін арттыруға болады.

Дидактикалық ойындарды ұйымдастыру мен жүргізу педагогикалық тұрғыдан бірқатар шарттарға байланысты:

• ойынның сабақтың дидактикалық мақсатына сәйкестігі;

• ойындардың мазмұны мен формасына қарай әртүрлілігі; 

• ойынның балаларға түсінікті және тартымды болуы; 

• ойынға қатысушылардың белсенді шығармашылық позициясы; 

• ойынның эмоциональды болуы.

Осы шарттардан ойынды ұйымдастыруға мынандай әдістемелік талаптар қойылады:

- ойынның мақсаты және керекті көрнекті құралдар мен материалдармен қамтамасыз етілуі;

- ойынға кірісер алдында оның жүргізілу тәртібінің оқушыларға әбден түсіндірілуі;

- ойынға сыныптағы оқушылардың барлығының қатысуын қамтамасыз ету; 

- оларды ойын үстінде ойлай білуге, шешім қабылдай білуіне жетуіне жағдай жасау.

Қазақтың ұлттық ойындарының бір қыры асық ойынынан тұрады. Бұл ойын асық лақтыру арқылы жүреді де, баланы шапшандыққа, тез ойлауға дағдыландырады.

Мысалы, «Тотығу. Оксидтер. Олардың аталулары» тақырыбын бекіту сабағында асық ойынын қолдануға болады.

Жаңа сабақты бекіту барысында:

«Асық ойыны» - қазақ халқының дәстүрлі ойыны. Иіргенде түскен қалпына қарай асық – алшы, тәйкі(тәукі), бүк, шік деп, ал атуға арнап арнайы қорғасын құйылып жасалғаны – сақа, жақсылары – оңқы аталады. Асық ойыны баланың жастайынан жүйке жүйелерін шыңдап, оларды дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелейді. «Алшы ойыны», «Омпа», «Асықты тігіп ойнау», «Тас қала», «Хан», «Хан талапай», «Құмар» сияқты асық ойынының түрлері бар.

Өтілген тақырыпқа сәйкес келесідей алгоритм қолдануға болады:

1. Экзотермиялық реакция дегеніміз не?

2. Тотығу дегеніміз не?

3. Мына элементтердің: H, Na, Mg, Al, Ca оксидтерінің формуласын құрып, аттарын атаңдар.

1. Химиялық реакцияның жылу эффектінің шамасы қандай факторларға тәуелді болады?

2. Эндотермиялық реакция дегеніміз не?

3. Төмендегі келтірілген заттардың ішінен бинарлы қосылыстарды теріп жазып: H₂SO₄, Na₂O, CuO, Cu₂O, NaOH, FeS, SO₂, H₂SO₃, SO_3, MnO₃, FeCI₃, KI әрқайсысының аттарын атаңдар.

1. Реакцияның жылу эффекті дегеніміз не?

2. Бензиннің, табиғи газдың, т.б. жануы қандай реакцияларға жатады? (экзотермиялық).

3. Мыс екі түрлі оксид түзеді. Олардың құрамында 79,9% және 88,8% мыс бар. Сол оксидтердің формуласын тауып, әрқайсысының аттарын атаңдар.

1. Термохимиялық теңдеу дегеніміз не?

2. Оксидтер дегеніміз не?

3. Термохимиялық теңдеу: 2Н₂ = 2Н₂ +О₂ – 571,6 кДж. Реакция кезінде 285,5 кДж жылу жұмсалған болса, қанша моль су айырылған: а) 2 моль; б) 3 моль; в) 1 моль; г) 0,5 моль)?