Өндірісті басқару теориясы мен тәжірибесінің дамуының негізгі кезеңдерін зерделеу негізінде өндірістік менеджменттің мәнін ашыңыз.
Өндірістік менеджмент – өндірістік жүйелерді жасау, пайдалану, жетілдірумен байланысты қызмет, олардың негізінде компанияның негізгі өнімі өндіріледі. Менеджмент басқару функциялары айқын байқалатын саласы бизнес болып келеді. Өндірістік менеджмент менеджменттің бір бөлігі және оны операцияларды зерттеу не индустриалдық инженериямен шатастырмау керек.
Өндірістік менеджмент деп материалдық игіліктерді өндіру үдерісі кезінде адамдардың біріккен қызметін үйлестіріп және ұйымдастырып және оларға мақсатқа орай ықпал жасау болып табылады.
Өндірістік менеджмент көбінесе өндірісті басқару ретінде және өндірістің тиімділігін арттыру, оның табыстылығын арттыру мақсатында өндірісті басқару қағидаттары, әдістері, құралдары мен нысандарының жиынтығы ретінде аударылады. Өндірістік менеджментті неғұрлым кең түсінікте қарауға болады:
өндірісті басқару ғылымы мен өнері;
кәсіпорынның функционалдық қызметінің түрі;
кәсіпорынның өндірістік жүйесін басқару процесі;
санатына адамдардың проблемаларымен айналысатын, өндірісті басқару кәсіпорын;
кәсіпорынның өндірістік жүйесін басқару органы немесе аппараты.
Қызметтің функционалдық саласы деп ұйымның қойылған мақсаттарға қол жеткізуі үшін орындалуы қажет өзара байланысты міндеттердің ерекше мақсаты мен біртектілігімен біріктірілген қызметтің негізгі түрлерін түсінеді. Функционалдық салалар кәсіпорындағы менеджмент объектілері болып табылады және кәсіпорынды басқару құрылымын анықтайды. Кәсіпорындағы өндірістік менеджмент кәсіпорынды басқарудың дербес функционалдық саласы бола отырып, кәсіпорын қызметінің басқа да салаларымен тығыз қарым-қатынаста болады. Графикалық түрде бұл бес жиын, кәсіпорынды басқарудың функционалдық кіші жүйелерінің қиылысуы ретінде елестетуге болады.
Кәсіпорынның өндірістік менеджмент жүйесінде функционалдық қызмет салаларын осындай қиылысудың салдарынан өндірістік процестерді басқару ғана емес, сонымен қатар өндірісті материалдық қамтамасыз етуді басқару, кәсіпорынның шығындарын басқару, жобаларды басқару міндеттері қарастырылады.
Бір жағынан, өндірістік менеджментті кәсіпорындардың өндірістік жүйелерін әзірлеумен, пайдаланумен және жетілдірумен байланысты басқару қызметі ретінде, ал екінші жағынан өндірісті, оның ұйымдастырылуын, техникалық қызмет көрсетуді сипаттайтын өзара байланысты элементтер жүйесі ретінде, сондай-ақ стратегиялық, тактикалық және жедел бөліністе осы элементтерді басқаруды қарастыруға болады.
Стратегиялық өндірістік менеджмент 2 жылдан астам мерзімге ұзақ мерзімді перспективаға арналған өндірістік менеджмент жүйесінде шешімдер қабылдауды болжайды. Тактикалық өндірістік менеджмент 1 жыл немесе 1 тоқсан кезеңінде өндірісті басқару міндеттерін шешуді қамтиды. Ал жедел өндірістук менеджмент міндеттерді шешумен айналысады, кәсіпорынның ағымдағы қызметімен байланысты және уақытша шектеледі, арасы 1 ай, 1 онкүндігінде, 1 апта немесе тіпті 1 тәулікке.
Өндірістік менеджмент кәсіпорынды басқару жүйесінің бір бөлігі болып табылатындықтан, онда басқарушылық шешімдер кәсіпорынның жалпы қызмет ету контексінде қабылданады. Стратегиялық өндірістік менеджмент кәсіпорынның корпоративтік стратегиясының бір бөлігі болуы тиіс.
Стратегиялық өндірістік менеджмент, атап айтқанда, полиграфиялық кәсіпорында келесі міндеттерді шешуге арналған:
кәсіпорында қандай өнім шығарылады?,
өндірістік бағдарламаны орындау үшін қандай өндірістік қуат қажет,
өнім дайындау технологиясы қандай?,
кәсіпорынды қандай жабдықтармен жабдықтау,
бұл үшін қандай қаражат қажет;
кәсіпорын қайда орналастыру керек,
жабдықты цехтарда қалай орналастыру керек,
қандай еңбекақы төлеу жүйесін таңдау,
кәсіпорынның инфрақұрылымы және оны басқарудың ұйымдық құрылымы қандай?,
қандай өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлер саны және т. б.
Бұдан әрі стратегиялық өндірістік менеджмент барысында қабылданған шешімдер неғұрлым төмен деңгейде өндірісті басқару міндеттерін шешу үшін міндетті шарт немесе өндірістік шектеулер болып табылады.
Тактикалық өндірістік менеджмент деңгейінде өндірістің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етуге бағытталған басқарушылық шешімдердің нақты нұсқалары әзірленеді. Өндірістік менеджменттің әзірленген тактикасы келесі сұрақтарға жауап беруі тиіс:
өндірістік қуаттардың айлар бойынша жүктелуі қандай, ол жыл бойы біркелкі,
кәсіпорынның қандай жұмыс режимін таңдау,
материалдарды жеткізуші кім болады, оларды жеткізу кестесі қандай болуы тиіс,
бір жылға өнім өндіруге күтілетін шығындар қандай,
өнімді калькуляциялаудың қандай тәсілі қолданылады,
таңдалған әдістеме бойынша тапсырыстардың құнын есептеу үшін қандай деректер қажет болады.
Жедел деңгейде өндірістік менеджменттің міндеттері кәсіпорынның ағымдағы қызметінде өндірісті ұйымдастыру міндеттерімен сәйкес келеді.