Пму барлық мамандықтарының студенттері үшін

Пәннің қандай болсын сұрақтарын өздігімен анық қарастыруға мүмкіндік беретін оқу және анықтама әдебиеттерінің, сонымен қатар Қазақстан Республикасының мемлекеттік нормативтік актының сілтемелері қолданылады.

ПМУ барлық мамандықтарының студенттері үшін.

Кіріспе

Қазігі кезде адам көбінесе өзімен жасалған қауіптерден (жол-көлік оқиғалары, өндірісте қайтыс болу, алкоголдан өлім жағдайлары және т.б.) зардап шегеді.

Статистикалық мәліметтері бойынша адамдар табиғи, антропогенді, биологиялық, экологиялық, қоғамдық апаттардан өледі, ауру және мүгедек болады.

Көптеген ғалымдардың еңбектерімен қазіргі уақыттағы қауптерден адамдарды қорғау әдістерді және құралдарды әзірлеу үшін ғылыми алғышарттар жасалынған. Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі (ӨТҚ) қауіпті және одан адамдардың қорғауын зерттейтін комплексті ғылыми пәні болып саналады.

ӨТҚ оқу пәннің негізгі ережелері:

• 
  Адам қызметі қауіпті;
  

- қызметтің қауіпсіздігін қамтамасыз ету – мемлекет, қоғам, тұлға үшін міндетіболып табылады. Қауіпсіздік деп қазіргі этаптағы ғылыми және экономикалық өсуіне көнетін қауіп деңгейімен түсіндіріледі. Қауіпсіздік – құптауға болатын қауіп-қатер.

Қауіпсіздік идеологиясын құру, қауіпсізді ойлауын және мінез-құлқын жасау үшін қажетті оқу пәні- өмір тіршілік қауіпсіздігінің негіздері болып табылады.

ӨТҚ меңгерген адам қауіптен сенімді қорғалған, басқа біреуге зиян келтірмейді, қауіпті жағдайларда сауатты іс-әрекет жасау қабілеттілігі бар.

- ӨТҚ адамның өмір мен қызмет үрдісіндегі кездесетін барлық қауіпті қарастырады

ӨТҚ міндеттің төрт тобын шешеді:

1 Өмір сүру ортасының негативті әсерінің идентификациясы (тану және сандық баға) ;

2 Адам ағзасына негативті факторлардың әсерін ескерту немесе қауіптен қорғау;

3 Қауіпті және зиянды әсерлердің зардаптарын жою;

4 Адамның дұрыс өмір сүру ортасын құру;

Өмір тіршілік қауіпсіздігінің көрсеткіші өмір сүру ұзақтылығы болып табылады. Алғашқы адам үшін 25 жыл құрайды. Адамға табиғи қауіп әсер еткен. Цивилизацияның жетілуімен байланысты (ғылымның, техниканың, экономиканың және т.б. дамуы) зиянды факторлардың саны өсуде, бірақ негізгі элементі одан қорғану болып табылады. Сондықтан адам қауіпсіздігінің деңгейі өсуде. Қазақстанда орташа өмір сүру ұзақтылығы 64,4: ер адамдардың – 61,1; әйел адамдардың – 70,2 жыл.

Жаңа технология құрып табиғатқа басып кірген адамдар жасанды өмір сүру ортасын - техносфераны құрайды. [1, с. 5-8; 2, с. 3-8]

Қоғамдық практикалық қызметтің талдауы бекітуге мүмкіндік береді – әр бір қызмет қауіпті болып саналады.

Осы аксиомадан алдын-ала қорғайтын шараларына қарамастан әр қашанда қауіп-қатер сақталатын қорытынды шығаруға болады.

Тәуекел - мүмкін болатын оқиғалар санына уақыт бірлігіндегі жағымсыз зардаптардың қатынасы. Қаіпсіздіктің қажетті деңгейін ұстап тұруға қорғайтын шаралар мүмкіндік беретін кезіндегі тәуекел қабылдауға болатын тәуекел деп санауға болады. Әдеттә жағдайларда адам өлімінің қабылдауға болатын тәуекелі жылына 1000000 жағдайға 1 құрайды. [1, с. 8-16; 3, с. 7-9]

Эволюция барысында адам ағзасы әр түрлі өмір жағдайларына бейімделген, бірақ ағзаға сыртқы ортасының негативті факторларының әсері жалғасуда.

Ағзаның даму үрдісіндегі жүйке жүйесі қоршаған ортамен оның бірлестігін қамтамасыз ететін жетекші болып саналады. Сыртқы орта мен ағзаның бірлестігі жүйке жүйесімен және гуморалды жолымен жүзеге асады.

Жүйке реттеу жүйке жүйесімен жүзеге асырылады – біздің денеміздің барлық мүшелері қамдалған жүйке арқылы бастын және арқа миымен. Гуморалды реттеу ағзаның ішкі ортасын құрастыратын басқа да сұйықтар және қан арқылы іске асырылады.

Жүйке орталық жүйке жүйесі және жеке мүшелер және ағза талшығы арасындағы байланысты құрайды.

Рецепторы – анықтаған факторлардың әсеріне таңдау қабілеттілігі бар арнайы жүйке талшығы (көздегі тор қабырының фоторецепторлары, құлақ фонорецепторлары, тамырдың баро – и осморецепторлары, терморецепторлары, науқастық рецепторлары және т.б.)

Жүйке жүйесінің функциялары рефлекс механизмы бойынша жүзеге асады. Рефлекс – бұл ішкі немесе сыртқы ортасынан пайда болатын тітіркендіргіштерге реакция.

«Адам-орта» жүйесі тиімді жұмыс жасау және адам денсаулығына зардап әкелмеу үшін орта мен адамның арасындағы сыйысымдылығын қамтамасыз ету керек.