Реферат тақырыбы: Волейболды ойнау ережелері. Волейбол бойынша нормативке дайындық

«Астана медицина университеті» КеАҚ 
Реабилитология және спорттық медицина кафедрасы 
 
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: 
Волейболды ойнау ережелері. Волейбол бойынша нормативке 
дайындық.
Орындаған: Елмуратова Балнур 
Топ: 210 ЖМ 
Тексерген: Анастасия Кузьмина

2 
Нұр-Сұлтан қ, 2020ж 
МАЗМҰНЫ 
 
 
I.КІРІСПЕ 
ІІ.НЕГІЗГІ БӨЛІМ 
1.
Арнайы дене дайындығы 
2.
Волейболдан арнайы дене шынықтыру жаттығуларының жиынтығын 
жасау. 
ІІІ.ҚОРЫТЫНДЫ 
ІV.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР. 

3 
КІРІСПЕ 
1. Арнайы дене дайындығы.
Сәтті кәсіби қимыл даярлықтың негізі тек жалпы дене даярлығы болуы 
мүмкін. Жастарды жұмысқа жалпы және арнайы дене даярлығы дене 
тәрбиесінің ғылыми негізделген теориясына, әдістері мен практикасына 
негізделген. Дене жаттығуының кез-келген түрімен шұғылданған кезде, 
жалпы немесе кәсіби дене шынықтыруды жақсартуға бағытталған кәсіби 
қимыл даярлығының кез-келген түрін пайдалану арқылы, оның жасына, 
жынысына және жеке сипаттамаларына сәйкес құрылысын және тиімді іске 
асырылуын анықтайтын белгілі бір оқыту ұстанымдарын басшылыққа алу 
қажет. Жанжақтылық, саналылық, белсенділік, біртіндеушілік, қайталану, 
даралық, қолжетімділік, жүйелілік, реттілік, тиімділік және 123 жүктеменің 
шашыраңқылығы түбегейлі маңызы бар. Педагогиканың арнайы тармағы бола 
тұрып, дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі жалпы педагогикалық 
принциптерді пайдаланады, бірақ олар қимыл белсенділігі түрлерінің 
сипаттамаларын ескере отырып жетілдіреді.Жекеленген қағидат белгілі бір 
қозғалыс мәселесіне сәйкес орындалатын бірнеше ережелерді қамтуы мүмкін. 
Жан-жақтылық қағидасы ағзаның барлық қызметі мен жүйелерінің жоғары 
еңбекке қабілеттілігін, бұлшықет жүйесінің және қимыл ептілігін дамытуды, 
дағдыларды, 
қасиеттерді, 
үйлестіру 
қабілетін, 
әлеуметтік 
және 
психофизиологиялық қабілеттердің тиісті деңгейін қамтамасыз етеді. 
Саналылық қағидасы жастардың білімін және нанымдарын қалыптастыруды 
көздейді, бұл келесі сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік береді: дене 
жаттығуларын қандай мақсатен және қандай реттікпен шұғылдану керек? Неге 
дәл осы жаттығуды орындау керек? Жаттығу қай бұлшықеттер тобына 
бағытталған, оны қолдану кезінде қандай қимыл сапасы жақсарады? Бұл 
процесс күрделі және ұзақ, бірақ өте маңызды болып табылады, себебі ақыр 
соңында дене жаттығулары денсаулықты жақсарту, еңбекке қабілеттілігін 
және нақты жұмыс түріне дайындықты арттыруға әкеліп соғатын құрал екенін 
көрсетеді. Қимылды саналы орындау үшін үш әдісті қолдануға болады. 
Бірінші әдіс бойынша жоспарланған қозғалыс алдымен орындалады, содан 
кейін оның сапасы бағаланады, тиісті түзетулер жасалады, қозғалыс 
қайталанады және т.б. Бұл жағдайда жасалынатын қимыл, әсіресе бұлшық ет 
сезімін негізге ала отырып, түсініледі. Бұл жағдайда әрекеттің орындалуы 
кезінде осындай сезімдер ішкі бағдар болады, қозғалысты нақтылау үшін 
қолдаҚИМЫЛДАРДЫ ҮЙРЕТУ. ДЕНЕГЕ ТҮСЕТІН АУЫРЛЫҚТЫ РЕТТЕУ 
ӘДІСТЕРІ 124 нуға мүмкіндік береді, өздерінің қозғалыстарын талап 
етілгендермен салыстырады. Екінші әдістің мәні қозғалыстың жеке 
элементтеріне жүйелі зейін қоюда болып табылады. Үшінші әдіс зерттелетін 
қозғалыстың алдын ала ойластырылуын қамтиды. Бастапқыда бас миында 
қозғалыстың ойдағы бейнесі қалыптасады (нақты және дәл), содан кейін ғана 

4 
ол ойдағы бағдарламаға сәйкес іс жүзінде орындалады. Осылайша, осы әдіс 
кезінде психофизикалық бастамасы бірінші кезекте тұрады, артынша 
физикалық үдеріс орын табады. Бұл әдіс қозғалыстың идеомоторлық 
құрылысы деп аталады. Тәжірибе көрсеткендей, бұл алғашқы екеуіне 
қарағанда жақсы. Тіпті ең қарапайым қозғалыстарды тиісті қимыл 
белсенділігін көрсетпестен меңгеру мүмкін емес. Білімді, ептілікті және 
дағдыларды алу кезінде белсенділік қағидасы зерттелген материалды түсінуді, 
оның еңбек қызметінде және күнделікті өмірде кейіннен қолдану үшін 
шығармашылық өңдеуді қамтамасыз етеді. Тәуелсіз зерттеулерге деген 
ұмтылыс түріндегі белсенділік жүйелі дене жаттығуларын, физикалық 
жетілдіруді, алынған білім мен дағдыларды болашақ еңбекті өмірде пайдалану 
қабілетінін қажеттілігін көрсету керек. Функционалдық қауымдастықтың 
негізінде саналылық және белсенділік қағидаттары өзара қарым-қатынас 
қағидасын құрайды. Біртіндеушілік қағидасын жүзеге асыру өзара 
байланысты екі бағыт бойынша жүзеге асырылады: зерттеліп жатқан 
әрекеттердің қиындату және олардың құрамын кеңейту. Зерттелетін 
әрекеттердің сипаттамаларының күрделенуі қимыл белсенділігін жақсартуға 
және тиісінше кез-келген кәсіби қимыл ептілігін қалыптастыруға мүмкіндік 
береді .Бұл жаттығулардың үйлестіруші күрделілігін және қимылдың 
әртүрлілігін арттыру арқылы қол жеткізіледі. Зерттелетін іс-қимылдардың 
құрамын кеңейту жан-жақты қимыл дайындауды, ең алдымен кәсіби 
дайындықты қамтамасыз етеді; жаттығулармен өз бетінше шұғылдану, одан 
әрі жұмыс істеу дағдылары мен әдістерін дамыту, сондай-ақ күрделі 
дағдыларды қалыптастыруға мүмкіндік береді. Денеге түсетін ауырлыққа 
жауап ретінде ағза жүрек-қан тамырлары, тыныс алу органдарының, жүйке 
жүйелерінің және т.б. реакциялар кешенімен әрекет етеді. Егер жүктеме әлсіз 
болса, онда ағзаның жауапты реакциясы көрінбейтін болады және ешқандай 
өзгеріс тудырмайды. Егер жүктеме тиімді шама шегінде болса, ол оң 
өзгерістерге әкеледі. Егер жүктеме шамадан тыс болса, ағзада қолайсыз 
өзгерістерге әкелетін ілгерілеу орын алады. Тиімді жүктеменің шамасы 
тұрақты емес. Бір адам үшін ол денелік дайындалғандықтың артуына 
байланысты өзгеріп отырады. Адамның жүктемеге бейімделу ұзақтығы әр 
түрлі. 
Бұл 
жеке 
психофизиологиялық 
ерекшеліктерге, 
денелік 
дайындалғандығына, қозғалыс сипатына және т.б. байланысты. Осы 
факторларды есепке ала отырып, жүктемені арттырудың әртүрлі түрлері 
қолданылады. Жүктеменің түзу сызықты-жоғары ұлғаюы ағзаны дене 
дайындығының салыстырмалы түрде төмен деңгейімен жұмыс істеуге 
біртіндеп тарту үшін қолданылады. Кезекті жүктеме еңбекке қабілеттіліктің 
өнімділікті жоғары кезеңінде болу үшін, жүктеменің салыстырмалы шағын 
өсу қарқынын, сонымен қатар айтарлықтай ұзақ тынығу аралығын қолдану. 
Жүктеменің сатылы ұлғаюы алдын-ала құрылған функционалдық мүмкіндігі 
негізінде денені айтарлықтай ынталандыру үшін қолданылады. Ол жүктемені 
секірмелі арттыруды, одан кейін оны бірнеше жаттығу кезінде сақталуын 
қамтамасыз етеді. Жүктеменің толқын тәрізді ұлғаюы мүмкіндігінше 

5 
максималды арттыру үшін қолданылады. Бұған жүктемені мерзімді азайта 
отырып, кейін оны жоғары деңгейге көтеру арқылы қол жеткізіледі, бұл 
бейімделу процестеріне қолданылған жүктемені толығымен ашуға мүмкіндік 
береді. Денеге түсетін ауырлық екі параметрден тұрады: көлемі мен 
қарқындылығы. Жүктеменің көлемі жаттығулардың немесе шұғылданудың 
саны, қашықтықта жүргіру метражымен, көтерген ауырлықтын жиынтық 
салмағы және т.б. болуы мүмкін. Жүктеменің қарқындылығы жаттығу 
жұмыстарының қарбаластығы мен оның шоғырлану уақытын білдіреді. 
Жүктің көлемі мен қарқындылығы бөлінбейді және сонымен бірге олар 
организмге қарама-қайшы әсер етеді. Сонымен қатар, көлемі мен 
қарқындылығы белгілі бір шегіне дейін көбейтілуі мүмкін. Дене жаттығулары 
қайталанатын болса ғана тұрақты әсер етеді - бұл қайталау қағидасының 
негізгі ережелерінің бірі. Қайталануды уақытында дұрыс үйлестіру үшін, 
қайталанудың белгілі бір саны көп уақыт аралығында үйлестіліген созылыңқы 
қайталануды немесе қайталанудың дәл сол көлемі қысқа мерзімде 
орындалатын концентрациялық қайталануды пайдалану керек. Қозғалысты 
үйрену кезінде қарапайым қайталауды (өзгермейтін жағдайларда қимылдарды 
жасау) және нұсқаулық қайталауды (қимылдарды әртүрлі нұсқада орындау) 
қолдануға болады. Кейбір жағдайларда нұсқаулық қайталау тиімдірек болады. 
Қайталану арасындағы тынығу аралығы мәселесі адамның еңбекке 
қабілеттілігі фазалық теориясын ескере отырып шешіледі. Осыған сәйкес, 
дене жаттығулардың келесі қайталануы, оның қимылдық есінде бекітілуі, 
асыра қалпына келтіру эффектісін (бастапқы деңгейден асатын энергия 
ресурстарын қалпына келтіру) тудыратын фазаға түседі. Егер әрбір жаңа 
қайталау асыра қалпына келтіру кезеңінде сақталған бұрынғы орындалудың 
артынан жүрсе, жаттығып жүрген жаттығудың қимылдық есінде бекітілуі 
ойдағыдай өтеді. Асыра қалпына келтіру кезеңінің дамуы жаттыққандықтың, 
психофизиологиялық 
ерекшеліктерінің 
және 
бұрынғы 
жұмысының 
дәрежесіне байланысты. Жаттыққан адамдардың, сондай-ақ күшті немесе 
жылжымалы жүйке жүйесі бар адамдардың қалпына келу жылдамдығы 
жоғары екені анықталған. Қысқаша, бірақ қарқынды жұмысдан кейін, бір сағат 
ішінде асыра қалпына келтіріледі, бірақ тек 12 сағат сақталады. Ұзақ уақытқа 
созылған жұмыстан кейін асыра қалпына келтіру 12 сағаттан кейін асыра 
қалпына келтіру мүмкін болады, бірақ үш күннен артық созылады. 
Жекебасылық қағидатының (дараландыру) мәні белгілі бір құралдар мен 
оқыту әдістерін пайдаланған кезде денсаулық жағдайын, жүйке жүйесінің 
түрін, денелік дайындалғандығын, жасын және жынысын ескеруде. Сонымен, 
күшті жүйке жүйесі бар адамдар үшін жарыстық әдіс ең тиімді болып 
табылады, ал нашар жүйке жүйесі бар адамдарға артық нейроэмоционалды 
шиеленіс 
тудырады. 
Қолжетімділік 
принципі 
физикалық 
және 
интеллектуалды мүмкіндіктер деңгейіне байланысты. Қолжетімділіктің негізгі 
өлшемі болып психофизиологиялық реакция және жаттығулардың нәтижелігі 
саналады. Үйренетін қимылдар мүмкіндіктер мен көңіл деңгейіне сәйкес 
болуы керек. Тіпті жақсы машықтандырылған адам қимыл әрекетін меңгерген 

6 
кезде, бір уақытта оның үш элементінен артық бақылай алмайды. Жүйелілік 
қағидасы жаттығу үдерісінің үздіксіздігін, 1 жаттығудан кейін денеге түсетін 
ауырлықты және тынығуды ұтымды түрде алмастыруды, жаттығудан 
жаттығуға дейін жаттығу жүктемесінің бірізділігін және реттілігін талап етеді. 
Сондай-ақ, 
тізбектілік 
қағидатын 
(қарапайымдан 
кешенге 
дейін) 
пайдаланудың маңыздылығын атап өту керек. Жаттықтыру азғантай дене және 
психикалық күшті қажет ететін, кейіннен оны көбейтіп отыратын 
жаттығулардан басталуы керек. Тек тиімді денеге түсетін ауырлық қана 
бейімделушілік механизмдерді ынталандырады және олардың әлеуетті 
мүмкіндіктерін жақсартады. Сондықтан, оптималдық принципіне сәйкес, 
жүктеме белгілі адам үшін қатаң түрде мөлшерлі, тиімді болуы керек. 
Жүктеменің оптималдылығы объективті деректермен расталуы керек (арнайы 
жүктемелік сынақтарымен). Жүктеменің шашыраңқылық қағидаты түрлі 
бұлшықет топтарына жаттығуларды қолдануды қамтиды. Шынықтыру кезінде 
жүктемені реттеуге мүмкіндік беретін көптеген факторлар бар:
1. Жаттығуларды қайталау саны. Неғұрлым көп қайталанулар болса, жүктеме 
соғұрлым көп болады. 
2. Жаттығуға қатысатын бұлшықет топтарының мөлшері мен саны. 
Жаттығуларға неғұрлым көп бұлшықеттер қатысса және олар үлкен болса, 
физикалық жүктеме соғұрлым көп болады.
3. Жаттығулардың қарқыны. Ең шаршататын қандай қарқын - баяу, орташа 
немесе жылдам деген сұраққа ешқандай жауап жоқ. Жалпы алғанда 
жаттығудың ерекшеліктерін есепке алмағанда, ең жүктемелік болып жылдам 
қарқынды қимылдар саналады. Сонымен қатар, жылдам қарқындылық кейде 
бұлшықеттердің шағын және орта топтары үшін жаттығуларды орындауды 
қиындатады. Үлкен бұлшықет топтарын тез қарқынмен жаттықтыру оңайға 
соғады. Баяу қарқынмен жүзеге асырылған күштік жаттығулар, жылдам 
немесе орташа қарқынмен орындалатын жаттығулармен салыстырғанда 
денеге үлкен әсер етеді. Бекітілген аяқтармен жату қалыбынан тез отыру, баяу 
отыруға қарағанда оңай.
4. Қозғалыс амплитудасы. Қозғалыс амплитудасы ұлғайған кезде, денеге 
түсетін жалпы салмақ артады, алайда ерекшеліктері болуы мүмкін. Мысалы, 
аяқты шалқалап жату қалыпынан көтеріп – төменге түсіру 45 - 30 ° бұрышқа 
қарағанда 90 ° бұрышпен оңайырақ болады.
5. Жаттығудың күрделілігі. Жаттығудың құрылысы неғұрлым күрделі болса, 
оның жүзеге асырылуына қатысатын бұлшықеттердің саны соғұрлым көбірек 
болады, демек, жүктеме неғұрлым көп болса, соғұрлым тезірек шаршатады. 
6. Бастапқы қалпы. Денеге түсетін салмақ мөлшері қөбінесе жаттығу 
орындалатын бастапқы қалпына байланысты. Мәселен, бірдей ауыртпалықпен 
жаттығуды түрегеп тұрып орындау, отырып орындаудан әлдеқайда оңайырақ. 
«Аяқты талтайтып тұру» қалыбынан алға және артқа еңкею жаттығуларын 
жасау оңайырақ.
7. Жаттығулар арасындағы тынығудың ұзақтығы, уақыты және сипаты. 
Үзілістердің (тынығу аралығының) бірдей жалпы ұзақтығы кезінде жиілігі мен 

7 
ұзақтығын орнату ағзаның еңбекке қабілеттілігі ұзын, бірақ сирек тынығу 
аралығына қарағанда, қысқа, бірақ жиі болатын болса, жоғарырақ болады. 
Белсенді тынығу жақсырақ. Егер үзілістің арасында баяу жүріс немесе 
алдынғы жұмыс істеген бұлшықеттердің босаңсуы болса, үлкен салмақ 
салынып жасалынатын жаттығулар тиімдірек болады,.. Белсенді тынығу 
орталық жүйке жүйесінде, жүйке-бұлшықеттік аппаратта және ағзаның 
вегетативті 
жүйелерінде 
қалпына 
келтіру 
процестерінің 
дамуын 
ынталандырады.
8. Бұлшықет жұмысының қуаты (уақыт бірлігіне жұмсалған жұмыс көлемі). 
Қуат неғұрлым жоғары болса, жүктеме неғұрлым көп болады. Жұмыстың 
қуатының артуымен оның орындалу уақыты азаяды.
9. Бұлшықеттің ширығу дәрежесі мен сипаты. Жұмыс неғұрлым қызу болса, 
соғұрлым ол ауыр болады. Бұлшықеттің шапшаңдығы мен ширығуымен бірге 
жұмысты орындау қиынырақ. Функционалдық қоғамдастықтың негізінде 
біртіндушілік, қайталану, жүйелілік, тізбектілік, оптималдық және жүктеменің 
шашыраңқылық қағидасы құрылым қағидасы тобына біріктіріледі. Денеге 
түсетін ауытпалыққа әсер ететін жоғарыда көрсетілген қағидалар, әдістер мен 
факторларды кез-келген қимыл белсенділігімен шұғылданған кезде, дене 
(қимыл) сапасын жақсарту кезінде, кәсіби қимылдарға үйрету кезінде 
пайдаланылуы тиіс.