Сөж тақырыбы: "Халықаралық деңгейдегі теңсіздік көрсеткіштері" тақырыбы бойынша индивидуалды жоба дайындаңыз, мысал келтіріңіз
жүктеу/скачать 1,43 Mb. Pdf көрінісі
|
Жасболатова Аружан 209к
| Әль-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті Химия және Химиялық технологиялар факультеті Мамандығы:Фармацевтикалық өндіріс технологиясы СӨЖ Тақырыбы: "Халықаралық деңгейдегі теңсіздік көрсеткіштері" тақырыбы бойынша индивидуалды жоба дайындаңыз, мысал келтіріңіз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э. Социология). Орындаған:Жасболатова А Тексерген:Авсыдыкова Қ.Ә Ә леуметтік те ң сіздік - б ұ л не? Ә леуметтік сыныпты ң те ң сіздігі адам эволюциясыны ң ежелгі д ә уірінен қ алыптасты. Ә рт ү рлі елдерді ң тарихы адамдар ғ а қ ысымшылы қ пен құ лдылы ққ а ә келетін н ә рсені ң ай қ ын д ә лелі болып табылады - б ұ л мутаулар, ашты қ т ә ртіпсіздіктер, со ғ ыс ж ә не революция. Біра қ қ ан ар қ ылы та ғ айында ғ ан б ұ л т ә жірибе еште ң е ү йретпейді. Ия, қ азір ж ұ мса қ , жабы қ пішінді алды. Ә леуметтік те ң сіздік дегеніміз не ж ә не оны ң б ү гінгі к ү ні қ андай бейнесі бар? Ә леуметтік те ң сіздік - адамдарды ң м ү мкіндіктерін, арты қ шылы қ тарын ж ә не құқ ы қ тарын те ң емес пайдалануды білдіретін қ о ғ амда ғ ы ө з ұ станымдарына с ә йкес сыныптарды, қ о ғ амдарды немесе топтарды б ө лу немесе саралау. Егер ә леуметтік те ң сіздік баспалда қ т ү рінде схемалы қ т ү рде ұ сынылса, онда е ң т ө менгі де ң гейде қ ысым ғ а ұ шырайтын, кедей ж ә не з ұ лымды қ ү стіндегі ж ә не бай адамдар, қ олында билік пен а қ ша бар адамдар болады. Б ұ л кедейлер мен байлар ғ а қ о ғ амны ң стратификациясыны ң негізгі белгісі. Ә леуметтік те ң сіздікті ң бас қ а да к ө рсеткіштері бар. Ә леуметтік те ң сіздікті ң себептері Ә леуметтік те ң сіздікті ң себептері қ андай? Экономистер негізгі байлы қ ты м ү лікке те ң емес қ арым - қ атынаста ж ә не т ұ тастай ал ғ анда материалды қ байлы қ ты ң таралуымен к ө реді. Р. Мишель (неміс социологы) сол адамдар та ң да ғ ан ү кіметтік аппараттар ғ а ү лкен арты қ шылы қ тар мен ө кілеттіктер беруді ң себебін к ө рді. Француз ә леуметтанушысы Э.Дюркхеймді ң пікірінше ә леуметтік те ң сіздікті ң себептері. Қ о ғ ам ғ а е ң жа қ сы пайда ә келетін адамдарды, оларды ң бизнестегі е ң жа қ сы м ү мкіндіктерін к ө термелеу. Жалпы қ о ғ амнан б ө летін, адамны ң бірегей қ асиеттері мен қ абілеттері. Ә леуметтік те ң сіздікті ң зардаптары Ә леуметтік те ң сіздік пен кедейлік , планетаны ң негізгі ресурстары тек та ң даулармен ғ ана пайдаланылуы м ү мкін , себебі халы қ арасында қ а қ ты ғ ыстар мен со ғ ыс тудырады . Салдар біртіндеп дамып келеді ж ә не к ө птеген елдерді ң баяу дамуында к ө рініс табуда , б ұ л экономиканы ң прогресі де т ө мендейді , демократиялы қ ж ү йе ө з ұ станымын жо ғ алтады , шиеленіс , қ ана ғ аттанбау , психологиялы қ қ ысым , қ о ғ амда ә леуметтік дисгармония ө суде. Б ҰҰ деректері бойынша ә лемдегі ресурстарды ң жартысы жо ғ ары элита ( ә лемдік ү стемдік ) деп аталатын 1% - на ие . Те ң сіздік Те ң сіздік - экономикалы қ ресурстар ғ а, ә леуметтік құ ндылы қ тар мен саяси билікке дисгармония ө суде. Б ҰҰ деректері бойынша ә лемдегі ресурстарды ң жартысы жо ғ ары элита ( ә лемдік ү стемдік) деп аталатын 1% - на ие. қ ол жеткізу ү шін ә леуметтік топтарды ң (страталар, таптар, касталар, топтарды ң ) ә рт ү рлі м ү мкіндіктері. Математикада бір шаманы екінші шамамен салыстыруда пайдаланады: > , < . Мысалы: 5>3 немесе 2<10 Ә леуметтік те ң сіздікті ң т ү рлері: Игіліктерді б ө лудегі те ң сіздік Бастап қ ы позицияларда ғ ы те ң сіздік Ө зін - ө зі жеілдіру м ү мкіндігі те ң сіздігі Қ о ғ ам құ рыл ғ ысымен негізделген те ң сіздік - Игіліктерді б ө лудегі те ң сіздік д/а. А қ парат к ө здеріне, а қ паратты ң молшылы ғ ына, адам ө скен ә леуметтік орта ғ а, материалды қ молшылы ққ а қ ол жеткізуді ң же ң ілділігіне байланысты жа қ сы білім алу ғ а м ү мкіндік. Б ұ л дегеніміз қ андай да бір игіліктерге қ ол жеткізу перспективасы кейбір бастап қ ы шарттар ғ а байланысты қ ойылады. М ұ ндай шарттарды «Бастап қ ы позицияларда ғ ы те ң сіздік» деп атайды. Ерекшелік пен дербестікке деген ынта қ о ғ амды қ қ ызы ғ ушылы қ ты ң намысына тиеді. Сол себепті қ о ғ ам тыйым сала бастайды, ө зін - ө зі жетілдіруге қ ажеттілікті қ иындата немесе, керісінше, к ө термелей бастайды. Б ұ л те ң сіздік т ү рін « Ө зін - ө зі жетілдіру м ү мкіндігі те ң сіздігі» д/а. Ә леуметтік те ң сіздік ә леуметтік диференциацияны ң бір т ү рі . Ә леуметтік диференциация - қ о ғ амда ғ ы жа ң а ө ндірістік к ү штерді ң , қ о ғ амды қ б ө ліністі ң ж ә не біркатар ә леуметтік топтарда ғ ы ә леуметтік жа ғ дайды ң ө згеруіне себеп болатын б ө ліністі ң дамуына байланысты жа ң а іс - ә рекет т ү ріні ң пайда болуы процесі . Ә леуметтік - экономикалы қ те ң сіздік м ә селесі жа һ анды қ да ғ дарыспен байланысты . Қ аза қ стан сия қ ты шикізатты экспорттаушы , дамушы мемлекеттерде на қ осы м ә селе беле ң алуда . Ә леуметтік те ң сіздік нары қ ты қ экономика саясатын ұ станып отыр ғ ан барлы қ елдерге т ә н . Ә леуметтік те ң сіздік ә леуметтік белсенділікті ң қ алыптасуына , адам капиталыны ң ө суіне жа ғ дай жасайды . Біра қ , шамадан тыс ә леуметтік те ң сіздік социумны ң ( қ о ғ ам ) т ұ ра қ ты дамуына қ ауіп т ө ндіреді . Те ң сіздікті тере ң нен зерттер болса қ , Қ аза қ ханды ғ ыны ң тарихи деректерінде к ө шпенді қ аза қ қ о ғ амында байлы қ малмен ө лшенетіндігі ай қ ын к ө рсетілген. 1803 жылы Б ұ хара ғ а аттан ғ ан Я.П. Гавердовский « Қ ыр ғ ыз – Қ айса қ даласына шолу» есебінде «Халы қ ты ң т ұ рмыс де ң гейі ірі қ ара мал басымен ба ғ аланады. Д ә л осы мал оларды ң қ о ғ амын бай, орташа ж ә не кедей деп б ө леді» деп жаз ғ ан. К ө птеген деректер қ аза қ даласында ғ ы хандар мен с ұ лтандарды ң , ә сіресе Абылай ханны ң ө те к ө п табыны бол ғ анды ғ ын к ө рсетеді. Сол кездері қ аза қ даласында ғ ы те ң сіздікті жойып отыр ғ ан бір – біріне к ө рсетілетін к ө мек т ү рлері бол ғ ан. Ондай к ө мек т ү рлері салт - д ә ст ү рлермен негізделетін: қ она қ асы, асар, а ғ айыншылы қ , қ ызыл к ө теру, сауын ж ә не та ғ ы бас қ алары. Тарихшылар Погорельский мен В.Батраков деректерінде «Жа ғ дайы бар мал шаруашылы ғ ымен айналысатын шаруа жа ғ дайы т ө мен немесе ірі қ арасы жо қ шаруалар ғ а сауынды сиыр, с ү тпен к ө мектескен» делінген. Осылайша, ке ң ес ө кіметіне дейінгі уа қ ытта қ о ғ амда ғ ы те ң сіздік на қ ты к ө рінген ж ә не осы м ә селені шешуде т ү рлі механизмдер қ олданыл ғ ан.1924 жылы Қ е ң ес Ода ғ ы құ рылды ж ә не Ода қ ты ң ма қ саты жеке меншікті ж ә не к ә сіпкерлік қ ызметті тар қ ату ғ а, сонымен қ атар те ң сіздікті жою ар қ ылы барлы қ т ұ р ғ ындарды ң ө мір с ү ру де ң гейін жо ғ арылату ғ а ба ғ ытталды. Халы қ ты ң табыс де ң гейін те ң дестіру саясатын ж ү зеге асыру н ә тижесінде жо ғ ары к ә сіби мамандарды ң ғ ылыми, шы ғ армашылы қ , интеллектуалды сия қ ты е ң бек ынтасын т ү сірді. Со ғ ан қ арамастан, т ұ р ғ ындарды ң ө мір с ү ру де ң гейі салыстырмалы т ү рде жо ғ ары бол ғ ан. Елде бірнеше негізгі класстар болды: к ө бінесе – ж ұ мысшылар, м ұғ алімдер, д ә рігерлер, ғ ылыми ж ұ мыскерлер жататын интеллигенция, сонымен қ атар – бас қ арушы класс. Ке ң ес Ода ғ ы кезіндегі Қ аза қ станны ң кедейшілігіні ң негізгі себебі – отбасылы қ - демографиялы қ фактор болды: асыраушысынан айырылу, денсаулы ғ ыны ң нашар болуы, жасы ж ә не т.б. Осыдан ө зге себептерге ж ұ мысшыны ң к ә сіби де ң гейі, айма қ тарды ң экономикалы қ даму де ң гейіні ң т ө мен болуы, халы қ ты ң қ алада немесе ауылда т ұ руымен байланыстырылды. Қ азіргі та ң да Қ аза қ станда ғ ы те ң сіздікті ң ресми к ө рсеткіштеріне халы қ аралы қ , адамзат дамуыны ң индексі ж ә не елді ң ө з к ө рсеткіштері жат қ ызылады. Ресми статистикалы қ деректер бойынша, Қ аза қ станда ғ ы те ң сіздік жа ғ дайы да ғ дарысты қ емес ж ә не жыл сайын те ң сіздік к ө рсеткіші т ө мендеп келеді. Осылайша, Джини индексі 2001 - 2015 жылдар аралы ғ ында 0,366 дан 0,278 – ге т ө мендеген. Қ аза қ станда ғ ы те ң сіздік м ә селесін шешу ма қ сатында айма қ тар арасында ғ ы дисбалансты те ң дестіру, сонымен қ атар моно қ алаларды дамыту, т ү рлі индустриалды жобаларды жасау сынды бір қ атар шараларды ж ү зеге асыру ғ а акцент қ ойылып отыр. Те ң сіздік м ә селесін шешу ма қ сатында ж ұ мысбастылы қ пен е ң бека қ ы к ө лемін арттыру ма қ сатында «Ж ұ мыспен қ амту жол картасы» ба ғ дарламасы қ ол ғ а алынды. Барлы қ айма қ та ғ ы жала қ ы к ө леміні ң те ң дей болуына қ ол жеткізу, сонымен қ атар кедейшілікті т ү бімен жою ма қ сатында «Болаша қ » ба ғ дарламасымен мамандар о қ ытылуда. Я ғ ни Жапонияны мысал ғ а алар болса қ , кедейшілікті т ө мендетуді ң е ң тиімді шарасы – білім алу де ң гейін жо ғ арылату екендігін т ү сінуге болады. 2014 жылы аз қ амтыл ғ ан қ аза қ станды қ тарды ң 10 мы ң ы осы ба ғ дарлама ар қ ылы білім алу ғ а қ ол жеткізді. Осылайша, мемлекет те ң сіздікті т ө мендету ма қ сатында бір қ атар шараларды ж ү зеге асыруда. жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|