Ќ азаќстан республикасыныњ білім жєне ѓылым министрлігі
жүктеу/скачать 2,11 Mb.
|
| Атониялық түйіршектену (грануляция) - түйіршіктері болмайды, түсі ақшыл-боз, беті сәл дымқылданып тұрады, кейде құрғақ болады. Мұндай түйіршіктену қанмен қамтамасыз етілуі бұзылғанда, жазылуы ұзаққа созылған жарақаттарда және ойылымдарда кездеседі.
Жарақаттың эпителимен қапталуы (эпителизациялану) процессі. Жарақаттың эпителимен қапталуы 3 -5 күндері басталады. Түйіршікті ұлпаның өсіп дамуымен бірге жарақаттың шетінен оның үстін эпителий қаптай бастайды. Ол мальпигий қабатының эпителий торшаларынан өседі. Жарақаттың 5 - 7 күндігінде эпителий жарақаттың айналасынан ағарып немесе көгілдір қызыл болып шеңберленіп байқалады. Ол көпқабатты ірі эпителий торшаларынан тұрады. Түйіршікті ұлпа жарақат қуысын толтырғанда ол да жарақат бетін толық жабады. Клиникалық ерекшелігіне қарай хирургтар жарақаттың эпителимен қапталуының ( Н.И.Краузе) екі түрін ажыратады: 1) шоғырланып тыртықтану, 2) жазықталып тыртықтану. Шоғырланып тыртықтану терең, ауызы біршама ашық жарақаттарда кездеседі. Мұнда тыртық жарақаттың түбінен басталады. Пайда болған түйіршікті ұлпаның коллагенді және эластикалық талшықтары тартылып, жарақаттың жиектерін бір - біріне жақындатады, жарақаттың қуысын біртіндеп толтыра отырып, жарақаттың тыртықтануымен бірге эпителиймен жабылуын қамтамасыз етеді.. Жазықталып тыртықтану терісі көлемді сыдырылып пайда болған жарақаттарда кездеседі. Мұндай жарақаттардың түйіршікті ұлпамен толуы тез жүреді де, түйіршікті ұлпа тыртықталудың алдында эпителиймен толық жабылып үлгермейді. Эпителимен жабылмаған түйіршікті ұлпа жарақатты тері деңгейіне тіпті одан сәл жоғары жауып кетеді де эпителилену тоқтап қалады. Сол себепті жарақаттың бетінің бір бөлігі эпителийсіз қалып қояды да жарақаттың жазылуы ұзаққа созылады. Жарақаттың қабыршықтанып жазылуы. Жазылудың бұл түрі кеміргіштер мен құстарда кездеседі. Басқа малдарда терінің беткейлі жарақаттарында, сызаттарда ( терінің беткі эпидермис қабатының жарақаттануы) кездеседі. Жарақаттың бетіндегі ұйыған қан, фиброзды экссудат және өліеттер кеуіп, оның бетін қабыршықтанып жауып тұрады. Асептикалық қабыну аз, іріңді қабыну болмайды. Қабыршық жарақаттарды сыртқа механикалық әсерден және микробтардан қорғайды, оның жазылуына жағдай туғызады. Қабыршақ түсіп, жарақаттың орны тегіс болып іріңсіз, тыртықсыз жазылады. Жарақаттың жазылуының асқынулары. Жарақаттардың қалыпты жазылуына кедергі келтіретін, жарақатты асқындаратын негізгі үш себеп бар. Олар: Жарақаттық шок., Жарақатқа инфекция түсу., Қан ағу, қансырау. Жарақаттарды емдеудің негізі осыларға жол бермей организмнің жарақаттанған жерінде жүретін реакциясынын әр түрлі емдеу әдіс – тәсілдерін қолданып қалыпты ағымға түсіру болып саналады. ЖАБЫҚ МЕХАНИКАЛЫҚ ЖАРАҚАТТАР Жабық механикалық жарақаттар – сыртқы ортаның әртүрлі механикалық әсерлерінен тері, тері асты ұлпаларының және ішкі ағзалардың патологиялық өзгерістерге ұшырауы. Жануарларда кездесетін ұлпалар мен ағзалардың жабық механикалық жарақаттары сан алуан. Ол барлық жануарларда кездеседі. Әсіресе бір орында көп мал басы шоғырландырылып өсірілетін кешендерде мүйізді ірі қараны байламай, мүйізсіздендірмей ұстағанда, тасымалдау, бағу, азықтандыру және ветеринариялық – зоотехникалық шараларды жүргізгізу кезінде қажетті талаптарды сақтамағанда мал жиі жарақаттанады. Жабық механикалық жарақаттарда созылғыштығына байланысты теріде, кілегейлі қабықтарда көзге көрінетін ашық бүлінулер болмайды. Жабық механикалық жарақаттар ұстап бағу, тасымалдау барысында денеге өткір емес заттармен соғу - соғылу, ұру – ұрылу сияқты механикалық күштердің әсерінен болады. Жабық механикалық жарақаттардан асқынуларда пайда болады. Мысалы: іріңді - шірікті (абцесс, некроз) үрдістер, сепсис. Ал жарақаттық және жүйке стрестік шоктарға жете көңіл бөлінбей келеді. Олар тіпті жануарлардың өлім-жітіміне әкеліп соғуы мүмкін. Көптеген шаруашылықтар әлі жануарлардың жабық механикалық жарақаттарынан келетін экономикалық шығындарға көңіл бөлмей отыр. Ал алдыңғы қатарлы шаруашылықтар жануарлардың жарақаттануларының алдын алуға баса көңіл аударуда. Мысалы кейбір шаруашылықтар мүйіссіз сиыр тұқымдарын сатып алып өсіріп (Ангус) жатса, кейбіреулері бұзауларды ерте мүйізсідендіріп тастауда. Малдарды тасымалдауға тек арнайы көліктерді пайдалануда. Жабық механикалық жарақаттардың түрлері: Соғылу., Созылу., Үзілу., Шайқалу., Басылу., Гематома (қанды домбығу)., Лимфоэктравазат (лимфалық домбығу). Соғылу (contusio), – соғылу, ұрылу әсерінен терінің анатомиялық бүтіндігі сақталып, оның жекелеген торшалары мен қан, лимфа тамырларының және тағы басқада оның астындағы ұлпалар мен ағзалардың механикалық зақымдалуы. Тері бүтіндігінің сақталуы оның эластикалық құрлысына байланысты. Соғылудың себебтері сан алуан. Көбіне мал бірін – бірі сүзіп, теуіп, қысып жарақаттайды. Малдарды айдау, қораға қамау, ветеринариялық - зоотехникалық шараларды жүргізу кезінде ұрып – соғудан жарақаттанады. Дұрыс жықпау, бекітпеу, көлікке тиеу – түсіруде арнайы басқаштарды қолданбау саладарынан мал жерге қатты құлап мертігеді. Мініс аттарына ертоқымды, жегін малдарға қамытты дұрыс пайдаланбаудан да соғылулар пайда болады. Соғылу кез келген дене аймағында: аяқтарда, арқада, кеуде, құрсақ қабырғаларында кездеседі. Зақымдалудың тереңдігі мен ауырлығы күштен, жылдамдықтан, механикалық фактордың бағытынан, жаншылған жердің дене аймағының аумағынан, ұлпа мен мүшенің сипаты мен қалыңдығы, құрылысы қарсы тұратын күштің функционалдық жағдайы, малдың қоңдылығына байланысты. Жұмсақ ұлпалар сүйек пен соққы алу арасында болса, құрсақ ұлпаларына салмақ түссе туындайды. Соғылу жергілікті және организмнің жалпы реакциясымен жалғасады. Соғылу соғу – соғылу күшіне байланысты төрт дәрежеде байқалады. жүктеу/скачать 2,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|