Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

578
ЧЕЛПАНОВ ГЕОРГИЙ ИВАНО-
ВИЧ (1862-1936) – 
орыс психологы, 
философы, Мәскеу психологиялық 
институтының негізін салушы (1912).
Психологияда жан мен тәннің эмпи-
ристік параллелизм теориясын ұсын-
ды. Ол В.Вундтың психофизиоло-
гиялық параллелизм концепциясын 
басшылыққа алды. Орта мектептер 
үшін логика мен психология оқу құ-
ралдарын жарыққа шығарды. «Ми 
және жан» атты еңбегінде (19200)
маркстік материалистік теорияны сы-
нады. Ресейде тәжірибелік психо-
логияға ерекше мән берген ғалым 
психикалық құбылыстарды танудың 
бірден-бер жолы – адамның өзін-өзі 
бақылауға алуына байланысты деп 
есептеді. Еңбектері: «Тәжірибелік 
психологияға кіріспе» (1915), «Ап-
риорлық пен туабіттілік туралы ілім-
ге байланысты кеңістік пен уақытты 
қабылдау проблемасы» (2 том, 1896,
1903), «Ми және жан», (1900), «Тәжі-
рибелік психологияға кіріспе» т.б.
ШАБЫТ – 
рух, рухтанушылық (шы-
ғармашылық күштің пайда болуы); 
шабытпен іс-әрекет орындау. Ш. 
адамның рухани күштерінің ширы-
ғып өрлеуі, шығармашылық толға-
нысы; ғылым, техника, өнер туын-
дысының ниеті мен идеясының пай-
да болуына немесе жүзеге асыры-
луына түрткі болатын жан құбылы-
сы. Ш. қаншалықты өздігінен келе-
тіндей болып көрінгенмен, ол, әдет-
те, бұған дейінгі қажырлы еңбектің 
нәтижесі болып табылады. Ш. адам-
ның көтеріңкі жалпы белсенділігі-
мен, қарекетінің ерекше өнімділігі-
мен, шығармашылықтың рахатын се-
зінумен, жүзеге асыруға дем беретін, 
ерік-жігер, қажыр-қайрат ерекшелігі-
мен сипатталады.
Ш. «құштарлық» пен эмоцияның 
ұштасуынан көрінеді. Шығармашы-
лық процестің санадан тыс тәрізді 
болып көрінуі шығармашылықтың
өзінің барынша саналылығының нә-
тижесі, сананың ерекше айқындылы-
ғының, ойлар мен бейнелердің өзін-
ше бір үлгіде лықси келіп, айшық-
тана көрінуінің, жадтың, зейіннің 
идеяны орындауға бағытталған құл-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: