Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

422
өлшенеді. Тұлғаның жекебастық да-
муын анықтаудың ең басты белгісі 
оның қоғамдық, тарихи процестегі 
орнын белгілеу болмақ.
Адамның жеке тұлға ретінде қалып-
тасуы, ең алдымен, оның өмірден өз
орнын саналы түрде таба білуіне бай-
ланысты. Жеке тұлғаның өзіндік өмір-
лік ұстанымы оның қоғамға, қоғамдық 
байлыққа деген көзқарас пікірден, 
іс-әрекетінен, қоғамдық қызметінен, 
өмірге деген көзқарасынан білінеді. 
Адамның өмірі мен қызметі, өмірге 
деген көзқарасы оның мамандығына
байланысты. Адамның өмірлік белсен-
ді ұстанымы еңбек процесінде ай-
қындалады, шыңдалып беки түседі.
Ол іс-әрекет пен сөздің бірлігінен, 
адамның алға қойған мақсатты орын-
даудағы белсенділік пен теориялық 
білім, білік, іскерлік қабілетін жүзе-
ге асыра білуінен байқалады.
өНЕГЕ
– 
ұлағатты адамдардың, қарт-
тардың жастарға көрсеткен үлгісі; 
айтқан насихаты. Ұлағатты адам жас-
тарға үлгі-өнеге көрсетеді. Өнегелі –
басқаға үлгі көрсететін, өзгеден өнеге 
үйрене білетін адам. Өнегелі адам
иманды, зерделі, инабатты болады, 
одан басқа адамдар жақсылықты үй-
ренеді, оны өзіне үлгі тұтады. Өне-
гесіздік адамгершілігі жоқтык, қо-
ғамдық, тұлғалық қарым-қатынасқа 
сыйымсыз іс-әрекет ету.
ө Н Е Р
П С И ХОЛ О Г И Я С Ы
– 
шығармашылық суреткерлік харекет-
тің психологиялық механизмдерін 
және адамның өнер туындыларын 
жасау және ұғыну кезіндегі тұлғалық
көрінісінің ерекшеліктерің зерттей-
тін психологиядағы бағыт. Өнер пси-
хологиясының өнер түрлеріндегі (му-
зыка, бейнелеу өнері, әдебиет, театр
және кино өнері, хореография, архи-
тектура) дәстүрлі проблемаларды су-
реткерлік шығармашылықтың туын-
ды туралы ниеттен бастап, оны ұғы-
ну мен бағамдауға дейінгі барлық ке-
зеңдердегі проблемалары болып та-
былады. Көркемдік бейненің пайда
болуы, тәжірибе әсерлерін өңдеу шы-
ғармашылық елестету мен ойлау, шы-
ғармашылық психикалық күй про-
цестері, сондай-ақ тұлғаның белсен-
ділігі мен бағыттылығы проблемала-
ры, суреткерлік қабілет пен талант 
зерттеледі. Отандық өнер психоло-
гиясында жасы, білімі, мәдени деңге-
йі, әлеуметтік-демографиялық бел-
гілері бойынша әр алуан топтардың 
көркемдік ұғыну процестері зерде-
ленеді.
Суреткерлік туындының құрылымы-
на деңгейлес ұғынудың психология-
лық механизмдер, сондай-ақ бұл ұғы-
ну процесі бұрмаланатын жағдайлар, 
көркемдік тәжірибе берудің психо-
логиялық мәселелері, суреткерлік қа-
білеттерді; көркемдік талғамды, өнер-
ге эстетикалық сезімталдықты қа-
лыптастыру мәселелері балалар шы-
ғармашылығының ерекшеліктері зерт-
теледі. Өнер туындыларын ұғына-
тын адамдардың эстетикалық реак-
циясының психологиялық механизм-
дері проблемасын өнер психология-
сының негізгі проблемасы деп есеп-
теген Л.С.Выготскийдің пікірінше,
эстетикалық реакцияны көркем шы-
ғарма құрылымының өзі бағдарлай-
ды. Қазіргі заманғы Ө.п. суреткерлік 
шығармашылық процесінінің пси-
хологиялық аспектілерін және сурет-
керлік ұғыну процесін бірлікте жә-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: