1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

149 

 

87 - кесте 

ОНТОЛОГИЯНЫҢ НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕСІ  

 

 

 

 

ОНТОЛОГИЯ 

БОЛМЫСТЫҢ ШЫҒУЫ МЕН ҰЗАҚТЫҒЫ (ШЕКАРАЛАРЫ) 

БОЛМЫСТЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ (ТҮРЛЕРІ, ФОРМАЛАРЫ, 

ҚАТЫНАСТАРЫ) 

БОЛМЫСТЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫ МЕН ДАМУЫ 

БОЛМЫС СУБСТАНЦИЯСЫ 

БОЛМЫСТЫҢ БАСТАПҚЫ (ФУНДАМЕНТАЛЬДІ) ЗАҢДАРЫ 

РУХ – ДЕГЕНІМІЗ НЕ? 

МАТЕРИЯ – ДЕГЕНІМІЗ НЕ? 

 

ӨМІР – ДЕГЕНІМІЗ НЕ? 

 

САНА ЖӘНЕ ОЙ – ДЕГЕНІМІЗ НЕ? 

 

БОЛМЫСТЫҢ МӘНІ НЕДЕ? 

 

ОНТОЛОГИЯ 

 

150 

 

88 - кесте 

 

БОЛМЫСТЫҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    

 

 

БОЛМЫС 

 

 

 

Шынайы табиғи заттар мен  

үрдістердің болмысы 

 

 

 

 

Қоғамның болмысы  

саналы дүниелердің  

бірлігі ретінде 

 

 

 

 

Саналы жанның ішкі дүниесіндегі-

субъективті психикалық шынайылық 

тұрғысындағы болмыс 

  

 

 

 

Электронды  кибер-кеңістіктегі жасанды 

компьютерлік шынайылық 

тұрғысындағы болмыс 

 

 

 

 

ТАБИҒИ 

БОЛМЫС 

 

 

 

      

ӘЛЕУМЕТТІК 

БОЛМЫС 

 

 

 

 

 

РУХАНИ 

БОЛМЫС 

 

 

 

 

КОМПЬЮТЕРЛІК 

БОЛМЫС 

 

 

 

БОЛМЫС 

 

ТАБИҒИ 

БОЛМЫС 

 

 

 

 

 

ӘЛЕУМЕТТІК 

БОЛМЫС 

 

 

 

 

 

РУХАНИ 

БОЛМЫС 

 

 

 

 

 

 

КОМПЬЮТЕРЛІК 

БОЛМЫС 

 

 

 

 

Электронды  кибер-кеңістіктегі 

жасанды компьютерлік шынайылық 

тұрғысындағы болмыс 

 

 

 

 

 

 

Саналы жанның ішкі дүниесіндегі-

субъективті психикалық шынайылық 

тұрғысындағы болмыс 

 

 

 

 

 

 

 

Қоғамның болмысы 

саналы дүниелердің 

бірлігі ретінде 

 

 

 

 

 

Шынайы табиғи заттар мен  

үрдістердің болмысы 

 

 

 

 

 

 

 

151 

 

89 - кесте 

 

БОЛМЫСТЫ ТҮСІНУДІҢ ЕКІ ТҮРІ 

__________________________________________________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ӨЗГЕРМЕЛІ, 

ЖАНАМАЛЫ, 

ТҰРАҚТЫ 

ҚАЛЫПТАСУ 

 

 

(ГЕРАКЛИТ ШЕҢБЕРІ) 

БОЛМЫС 

 

 

 

 

 

ӨЗГЕРІССІЗ, 

ТҰТАС, 

ҚОЗҒАЛЫССЫЗ, 

ӨЗІНДІК БЕЙНЕЛІ 

 

 

(ПАРМЕНИД 

ШЕҢБЕРІ) 

152 

 

90 - кесте 

 

ТАБИҒИ БОЛМЫСТЫҢ БАСТЫ АТРИБУТТАРЫ 

__________________________________________________________________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

СУБСТАНЦИЯ (СУБСТАНЦИАЛДЫҚ) 

ҚОЗҒАЛЫС 

ДАМУ 

ДЕТЕРМЕНИЗМ 

ЗАҢДЫЛЫҚ 

ҰЙЫМШЫЛДЫҚ 

ҚҰРЫЛЫМДЫҚ 

КӨПЖАҚТЫЛЫҚ 

БАЙЛАНЫС 

ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫЛЫҚ 

ӨМІР 

САНА 

ТАБИҒИ БОЛМЫСТЫҢ АТРИБУТТАРЫ 

 

 

 

 

 

 

153 

 

                                                  91 - кесте 

 

СУБСТАНЦИЯ ЖӨНІНДЕГІ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТЕР 

 

 

 

 

Субстанция 

мәселелерін 

шешудің 

түрлері 

 

 

 

Әртүрлілік 

 

Суб

ста

нц. 

cа-

ны 

 

 

 

Субстанцияның 

АСТАРЫНДА 

НЕ ЖАТЫР? 

 

 

 

ӨКІЛДЕРІ 

 

 

 

 

 

 

 

СУБСТАН 

- ЦИЯЛЫ 

МОНИЗМ 

 

МАТЕРИА 

- ЛИСТІК 

МОНИЗМ 

 

 

1 

 

 

МАТЕРИЯ 

 

Л.Фейербах,  

Карл Маркс, 

Фридрих Энгельс, 

Чернышевский 

 

 

 

ИДЕАЛИС 

- ТІК 

МОНИЗМ 

 

 

 

1 

 

ИДЕАЛДЫҚ 

БАСТАУЛАР 

  

(Құдай, Идея, 

Логос, Рух, Сана 

Ғарыштық сана) 

 

 

Аристотель, 

Платон, Шанкара, 

А.Августин, 

Фома Аквинский, 

Георг Гегель 

 

ПАНТЕИС 

- ТІК 

МОНИЗМ 

 

 

1 

 

ҚҰДАЙ 

ТАБИҒАТТЫ 

ЖАРЫЛҚАУШЫ 

РЕТІНДЕ 

 

Н.Кузанский, 

Н.Коперник, 

Дж.Бруно, 

Б.Спиноза 

 

 

ДУАЛИЗМ 

СУБСТАН 

- ЦИЯ 

 

 

 

2 

 

МАТЕРИЯ

  

(табиғат) және

 

рух

 (сана) 

 

Капила, 

Патаджали, 

Вьяса, Р.Декарт 

 

 

ПЛЮРА 

- ЛИЗМ 

СУБСТАН 

- ЦИЯ 

 

 

 

 

Көп 

 

МОНАДТАР 

(элементтер- 

рухани бірліктер) 

 

 

 

В.Г.Лейбниц 

 

154 

 

92 - кесте 

 

МАТЕРИЯНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ 

___________________________________________________ 

 

 

 

 

 

Қозғалыс 

 

 

ӘРТҮРЛІЛІК 

 

МЫСАЛДАР 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қозғалыс- 

материяның 

өзгеруі 

және өзара 

қатысы 

 

МЕХАНИКАЛЫҚ 

ҚОЗҒАЛЫС 

 

 

ТЕГІСТІКТЕГІ 

ДӨҢГЕЛЕКТІҢ 

ҚОЗҒАЛУЫ 

 

ФИЗИКАЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫС 

 

 

ЯДРОЛЫҚ РЕАКЦИЯ 

 

 

ХИМИЯЛЫҚ ҚОЗҒАЛЫС 

 

 

 

ҚЫШҚЫЛДАНУДЫҢ 

ХИМИЯЛЫҚ 

РЕАКЦИЯСЫ 

 

 

БИОЛОГИЯЛЫҚ 

ҚОЗҒАЛЫС 

 

 

КЛЕТКАЛАРДЫҢ 

БӨЛІНУІ 

 

ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ 

ҚОЗҒАЛЫС 

 

 

СЕЗІНУ НЕМЕСЕ 

ОЙЛАУ 

 

ӘЛЕУМЕТТІК ҚОЗҒАЛЫС 

 

 

ӘЛЕУМЕТТІК-САЯСИ 

РЕВОЛЮЦИЯ 

 

 

 

ҒАРЫШТЫҚ ҚОЗҒАЛЫС 

 

 

ӘЛЕМДЕГІ 

ГАЛАКТИКААРАЛЫҚ 

КЕҢІСТІКТІҢ КЕҢЕЮІ 

 

 

 

 

 

155 

 

93 - кесте 

 

ДАМУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ 

__________________________________________________________________ 

 

 

ДАМУ 

(күрделі жүйелі объектілердің бағыттық, сапалық  

және т.б. өзгерістері) 

ӘР ТҮРЛІЛІКТЕР 

Өзгерістік үрдістері 

бағыттары бойынша 

Өзгерістік  үрдістерінің 

сапасы мен жылдамдығы         

бойынша 

 

 

ПРОГРЕСС 

 

РЕГРЕСС 

 

БІРЖАҚТЫ ДАМУ 

 

ЦИКЛДІК ДАМУ 

ЭВОЛЮЦИЯ-

ИНВОЛЮЦИЯ 

РЕВОЛЮЦИЯ 

жүктеу/скачать 6,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: