1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 14,62 Mb. Pdf көрінісі
|
Құрышжанов оқулары 2019
| Keywords:
Kazakh literature, information technology, teaching methods, education. Қазақ әдебиеті пәні бойынша орыс сыныптарын- да нені оқыту керек екендігі стандарт, бағдарлама, оқулуқтарда айқын берілген. Ал сол берілген білім мазмұнының негізін қалай оқыту керек? Оны оқытушы анықтайды. Яғни, оқу материалдарын сұрыптау, олар- ды сыныптағы оқушылардың дайындық деңгейіне қарай бейімдеу мен меңгерту технологиясын таңдау- мұғалімге жүктелетін іс. Бұл жерде іс жүзінде мұғалім де, оқушылар да тап болатын үлкен қиындықтар бар. Ол оқушылардың сөйлеу деңгейінен туындайды. Орыс мектептеріндегі қазақ тілі пәнінде оқушылар тұрмыстық ортада және қарапайым әлеуметтік-мәдени сипаттағы мәтіндер деңгейінде сөйлеуге үйренеді. Ал сол сыныптағы қазақ әдебиеті пәні бойынша оқушылар әдебиеттік стиль деңгейінде жұмыс істеуі керек болады. Оқушылардың басым көпшілігінің бұл айтылған әдебиеттік деңгейде оқуға дайындығы жетпейді. Міне, осы тұста көрнекіліктерді, соның ішінде өнер туындыларын көркем сөздің құдыретін түсіндіруге пайдаланудың маңызы ерекше. Таңба атаулының тарихы ежелгі кезеңнен бастала- ды. Адамның есте сақтауын жеңілдетіп, кез-келген мағлұматты жедел, әрі оңай меңгерту, қосымга ассоци- ациялар тудыра отырып, естің сиымдылығын кеңейту мақсатында мнемоникон/грек тілінен аударғанда есте сақтау өнері-тәсілдерін қолдану көне Греция мен Қытайда дүниеге келген. Көне Грецияда кейбір адамдардың мнемоникон тәсілдерінің көмегімен өте ауқымды мағлұматтарды есте сақтап, оны кез-келген жағдайда айтып беруге жаттығып, осы қабылеттерін өнердің бір түріне айналдырғаны белгілі. Философиялық еңбектерде таңбаға алғаш анықтама берген ғалымдардың бірі – Гегель. Ол «Таңба дегеніміз өзіне ешқандай қатысы жоқ басқа бір мазмұнды білдіретін шартты бейне» - дейді. Аталған мәселе бойынша жұргізілген теориялық зерттеулер «таңба» және «символ» терминдері туралы психологтардың, педагогтардың көзқарастарының әр түрлілігіне көз жеткізді. Кейбір зерттеушілердің пайымдауынша таңба белгілі бір ойды білдіретін сілтеме, яғни олар – зат, адам, құбылыс. Оқиға ретінде бейнеленеді әрі бұл ұғымда пікір алысу, ақпарат алмасу үрдісінде заттарды, құбылыстар мен ұғымдарды материалдық бейнелер- мен алмастыру. Демек, таңба мен символдың ең басты қасиеті алмастыру басқа бір заттың орнына жұмсалу десе, екіншілері семиотикада таңба деп басқа бір заттар мен құбылыстар туралы ақпаратты қабылдау, сақтау, өзгерту және хабарлау үшін таным мен жал- пылау үрдісінде сол заттардың орнына жұмсалатын, сезім мүшелері арқылы қабылданатын зат дейді, ал үшіншілері таңба-адамның әрекет ету барысында сол әрекеттерді ұйымдастыру және реттеу үшін туындай- тын заттың материалды алмасуы деп түсіндіреді. Ғылыми-зерттеу жұмысының барысында біз таңбалық-символдық құралдарды жіктеу мәселесі ғылыми әдебиеттер мен әдістемелік еңбектерде әр қырынан түрліше қарастырылған деген пікірге келдік. Сонымен қатар, саралаған еңбектерге жүгіне келе, семиотикада таңба мен таңбалар жүйесі туралы, ғылымда таңбалық-символдық құралдарды жіктеуде олардың қызметі мен мағыналық сипаттарын ескеру қажет деген тұжырымға келуімізге тура келді. Бұдан шығатын қорытынды: таңба таным объектісінің ор- нына жұмсалады да, жалпылау мен абстракциялаудың материалдық көзі болып табылады. Өз зерттеуіміз үшін таңба ұғымын анықтауда төмендегі паййымдау- ларды негізге алдық: 1) таңба – екі жақты құбылыс, бір жағынан өзіндік пішіні бар, екінші жағынан идеаллды мәні бар; 2) идеалдық мәні өзінен басқа белгілейтін нәрсесі жөнінде ақпарат беред; 3) мәні жоқ таңба бол- майды; 4) таңбаның мәнін субъект қабылдайды және пайдаланады; 5) оқыту үрдісінде таңбалар білімді та- сымалдау формасы болып табылады. «Таңба» мен «Символ» ұғымдары оқыту үрдісінде «көрнекілік» ұғымымен тығыз байланысты. Кез- келген мұғалім таңбаларды өз пәніне кіріктіре отырып кеңінен пайдаланса, оқушылардың оқу материалын қабылдап, меңгеруі мен ұзақ уақыт есте сақтауына ықпал етері сөзсіз. Педагогикалық әдебиеттерде көрнекіліктің заттық, бейнелік, тілдік-бейнелік, шартты, көркем және динамикалық түрлері ең негізгілері болып саналады. Сонымен қатар, графикалық шартты бейнелер мен таңбалық модельдерге баса назар аударылады. Көрнекі құралдар шынайы іс-әрекеттерді алмастыру үрдісін бей- нелеу және жасыру (кодтау) үшін дерексіз тәуелділікті модельдеу мақсатында қолданылатындықтан, таңбалар мен сим волдарды таңбалық-символдық көрнекіліктер (ТСК), яғни көрнекіліктің ерекше бір тобы ретінде бөліп қарастыруға тұрарлық. Сөйтіп, таңбалық-символдық көрнекілік дегеніміз алмастыру, жасыру (кодтау) үрдісінің құрылымы мен қызметін көрсететін көрнекіліктің бір түрі, ол жеке элементтер – пиктограмма мен идеограммалардан тұрады және оқушыларға оқу мазмұнын жеткізу қызметін атқарады. Бүгінгі таңда білім беруді ақпараттандыру формала- ры мен құралдары өте көп. Оқу процесінде ақпараттық және телекоммуникациялық құралдар мүмкіндігін комлексті түрде қолдануды жүзеге асыру көп функ- ционалды электрондық оқу құралдарын құру және 270 қолдану кезінде ғана мүмкін болады. Білім беруді ақпараттандыру жағдайында оқушылардың ақпараттық сауаттылығын, ақпараттық мәдениетін және ақпараттық құзырлығы сияқты қабілеттіліктерді қалыптастыру мәселесі бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Оқытушы сабағында ақпараттық – коммуникациялық техноло- гияларды пайдалану арқылы оның тиімділігін жүйелі түрде көрсете біледі. Ақпараттық - коммуникациялық технологияны пайдалану оқытудың тиімді әдістерінің бірі. Соның ішінде ең көп тарағаны-компьютермен жұмыс жасау. Компьютер арқылы оқытудың мынадай артықшылықтары бар: -материалдың қол жетімді болуы мен қызық баянда- луын (көп жағдайда ойын түрінде) қамтамасыз етеді; -көркем шығармаларды ұжымдық талдауға мүмкіндік береді; -оқулық материалы қайталанбайды; -диалектикалық сұлба, кесте, зерттеу материалдары болады; -анықтама материалының, сөздік мақалаларының, ғалымдар туралы туралы деректердің тез арада табы- луы қамтамасыз етіледі; -өз бетімен орындалатын жұмысқа қажет материалдың мол болады; -меңгерілген материалды өздігінен тексерген- де өзіне баға қоюдың ойын тәсілдерінің болуымен ерекшеленеді; -зерделенетін материалдың білім алушылардың жұмыс карталарында міндетті белгіленуі (шолу тақырыптары) көрсетіледі; -материалдың кіріктіріліп баяндалуы. Шектес ғылымдар (тарих, ӘКӘ (әлемдік көркем әдебиет), бейнелеу өнері, музыка...) материалын тартуға мол мүмкіншілік болады[4]. Сондай-ақ АКТ-ны қолдану барысында білім алушының психалогиялық және жас ерекшелігі ескеріліп, олардың әрбірінің өзіндік қабылдауының жетекші арнасына сай (аудиал, киестет, визуал) тапсырманың қолайлы түрін таңдауға мүмкіндік беріледі. Бекіту және қайталау кезеңдерінде бақылау жүргізуге компьютерлік тесттер ыңғайлы. Өйткені қағазға басылған тестіден гөрі, мониторға шығатын тестілерді орындау білім алушыға қолайлы әрі қызығырақ. Компьютер еліміздің тұрмыс- тіршілігіне енгеннен бастап қазақ тілі мен әдебиет пәнін нәтижелі оқытуға мүмкіндік беретін жоба- көрсетілім (проект-презентация) кең қолданысқа ие болды. Сабақтың бұндай әдіс-тәсілін, яғни жоба- көрсетілімін оқушылар өздері де орындай алатын болды. Дегенмен ақпараттық мәдениетті тек компью- терде жұмыс істей білу деп т.сіну қате пікір, ол- кез келген ақпарат көзін — анықтамаларды, сөздіктерді, энциклопедиаларды, көліктердің жүру кестелерін, теледидар бағдарламаларын т.с.с дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет – бұл әңгімелесе білу, теледидар, хабар (Интернетті) талғамды түрде қарау немесе қарамау, алынған мәліметті ой елегінен өткізіп, талдай білу және де өзгелердің еркіндігіне әсер ететін жағдайларда өз еркіндігін шектей білу. Жаңа ақпараттық технологияның келесі бағыттары бар: проблемалық оқыту, апталық, пікір сайыс, де- бат, дөңгелек үстел, іскер ойындар. Ақпараттық құзіреттілікті қалыптастырудың басты мақсаты – оқушыларды ақпаратты беру, түрлендіру және оны қолдану білімдерімен қаруландыру, олардың компьютерлік технологияны өз қызметтеріне еркін, тиімді пайдалана алу қабілеттерін қалыптастыру. Басқаша айтқанда, бұл кеңістікке ең алғаш еніп, оны жүйелі және кәсіби бағытта енуін қамтамасыз ететін оқытушы. Бүгінгі күні ақпараттар ағымы өте көп. Әрине, отандық бiлiм беруде ақпараттық - коммуникациялық технологияларды жеке пәндердi оқытуда қолдануға байланысты атқарылған жұмыстap жоқ деуге болмайды. Көптеген электрондық оқулықтар, электронды оқу бағдарламалары, мультимедиялық оқу бағдарламалары жасалды және жасалып та жа- тыр. :аңа инновациялық педагогикалық технология қағидалары басшылыққа алынып жасалған электрон- ды оқулықтардың басты міндеттері мынадай: - әрбір білім алушының білім алу, даму, басқа да іс- әрекеттерін мақсатты түрде ұйымдастыра білу; - білім мен білігіне сай келетін бағдар таңдап ала- тындай дәрежеде тәрбиелеу; - өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру, дамыту; - аналитикалық ойлау қабілетін дамыту[5]. Қорыта келгенде заманауи технологияларға негізделген білім берудің жаңа әдіс-тәсілдерін қазақ тіл мен әдебиет сабақтарында пайдалану оқушы- студенттердің әлемдік бәсекеге қабілетті маман, ізгілік пен адамгершілік қасиеттерді бойына жинаған өзіне сенімді тұлға ретінде қалыптастыруда зор рөл атқарады. Бұл технология өскелең ұрпақты оқыту мен дамыту сапасын арттыруға үлкен мүмкіндік береді. Адамгершілігі мол, рухани дүниесі кең аза- мат етіп тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады. Қазіргі жағдайда білім беруде ақпараттық технология- ларды пайдалану мен оқушылардың ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру жайлы жазылған ойы- мызды қорытындылай келе төмендегідей ұсыныстарға тоқталамыз: -білім беретін оқу орындарын қазіргі заманға сай жаңа ақпараттық құрал – жабдықтармен жабдықтау; -интерактивті тақталар мен мультимедиялық каби- неттермен және арнаулы пәндер бойынша электрондық оқулықтармен қамтамасыз ету; -білім саласында оқытудың жаңа ақпараттық техно- логияларын пайдалану бойынша білім жетілдіру кур- старын жиі ұйымдастыру қажеттілігі туындайды. жүктеу/скачать 14,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|