1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
«ІЛИЯС МҰРАСЫ ЖӘНЕ АЛАШТАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ»
жүктеу/скачать 1,97 Mb. Pdf көрінісі
|
2-2018
| «ІЛИЯС МҰРАСЫ ЖӘНЕ АЛАШТАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ»
атты республикалық ғылыми-тәжірибелік студент жастар конференциясының материалдары 26 Кәсіпорын өзінің шаруашылық қызметі барысында пайдаланатын қарыздық капиталдың нысаны ретінде кредиторлық берешек мынадай негізгі ерекшеліктермен сипатталады: 1. Компания үшін пайдаланылған қарыз қаражатының еркін көзі. Капиталды қалыптастырудың еркін көзі ретінде, ол тек қарыз алушы бөлігін ғана емес, сонымен бірге кәсіпорын капиталының толық құнын да азайтады. 2. Өлшем кәсіпорынның қаржылық циклінің ұзақтығына әсер етеді. Бұл ағымдағы активтерді қаржыландыруға қажетті қаражаттың белгілі бір мөлшеріне әсер етеді. Кредиторлық берешектің салыстырмалы мөлшері неғұрлым жоғары болса, кәсіпорын өзінің шаруашылық қызметін ағымдағы қаржыландыру үшін тарту қажет қаражат сомасын азайтады. 3. Кредиторлық берешек сомасы кәсіпорынның шаруашылық қызметінің көлеміне, ең алдымен, өнім өндіру мен сату көлеміне тікелей байланысты. Өнімдерді өндіру мен сату көлемінің артуы есебінен кәсіпорынның шығыстары кредиторлық берешектің ұлғаюымен есептеледі, және тиісінше, оның жалпы сомасы өседі және керісінше. Көптеген түрлердің болжамды мөлшері тек бағаланады. Бұл несие берешегін құрайтын көптеген есептеулердің мөлшері алдағы экономикалық белсенділіктің көптеген параметрлерінің белгісіздігіне байланысты нақты сандық есептеуге келмейді Оның жекелеген түрлерінің мөлшері және тұтастай алғанда кәсіпорын жинақталған ақшаны төлеу жиілігіне байланысты. Осы төлемдердің жиілігі мемлекеттік нормативтік актілермен, экономикалық серіктестермен жасалған келісімшарттардың және олардың кішкене бөлігі ғана - кәсіпорынның ішкі нормативтерімен реттеледі. Төлемдер жиілігінің сыртқы факторларға байланысты жеке шоттардағы төлемдер жиілігінің тәуелділігінің жоғары дәрежесі қаржы менеджменті процесінде қарыз қаражаттардың осы көзін реттеудің төмен деңгейін анықтайды. Клиенттердің ірі дебиторлық берешегінің арқасында, айналымдағы айналым капиталының айтарлықтай бөлігі үлкен кідіріспен кәсіпорынға қайтарылады немесе мүлде қайтарылмайды. Мерзімі кешіктірілген дебиторлық берешекті жабуға арналған қаржы көзі болды. Осылайша, меншікті айналымдағы активтердің жетіспеушілігі кредиторлық берешектің ұлғаюына әкеліп соқтырады, төлемсіз дағдарыс айналмалы активтерді қалыптастыру көздерінің құрылымын өзгертеді, және, сайып келгенде, бұл көбею үрдісіне теріс әсер етеді. Кәсіпорынның кредиторлық берешегінің сомасы сатып алулардың жалпы көлемімен және сатып алудағы үлесі кейінгі төлем шарттары бойынша, контрагенттермен жасалған шарттардың талаптарына байланысты болады; жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу мерзімдері, осы өніммен нарықтың қанықтыру дәрежесі; кредиторлық берешекті өтеу саясаты, кредиторлық берешекті талдау сапасы және оның нәтижелерін пайдаланудағы келісімділігі кәсіпорынның есеп айырысу жүйесінде қабылданған[8,112 б]. Ақшалай емес елді мекендердің көбеюі есебінен кредиторлық берешектің айналымы мен сапасы артып, сома азаяды, демек, кәсіпорынның төлем қабілеттілігі мен тұрақтылығы артады. Кредиторлық берешектiң негiзгi түрлерiнiң арасында борышқорлық әлеуметтiк сақтандыру қорларына шегерiмдер, медициналық сақтандыру және зейнетақы; кәсіпорын мүлкін сақтандыруға аударымдар; персоналды жеке сақтандыруға жарналарды аудару; жеткізушілер мен мердігерлер; төлеуге жататын вексельдер; еншілес немесе тәуелді ұйымдардың және ұйым қызметкерлері. Әртүрлі деңгейдегі бюджеттерге салық аудару; табыстарды төлеу туралы құрылтайшыларға; алынған аванстар және басқа кредиторлар. |