1. Басқару психологиясы пәнінің мақсаты мен міндеттерін және ғылымдағы орнын сипаттап беріңіз
«Мотив» және «мотивация» ұғымдарын жетілдіріңіз
жүктеу/скачать 124,07 Kb.
|
Ф- Д-001 078 Бас ару психологиясы п ніні ма саты мен міндеттері
| 18. «Мотив» және «мотивация» ұғымдарын жетілдіріңіз.
Мотивация күрделі психофизиологиялық күйдін динамикалық, иерахиялық іс-әрекетке итермеулеуші күштін негізі болып табылады. Қарастылып отырған жағдайдын күрделісі барлық іс-әрекет – еңбек, қарам- қатынас, таным т.б – полимотивировталған. Ол бір ғана мативпен емес күрделігімен ерекшеленеді. Кейбір мативтер бір – бірін толықтырып отырады, кейбіреуі конфкликтік жағдайда болады. Олар бір бірін күшейтеді немесе адамдағы іс-әрекетті төмендетеді ақыр сонында ол не себепті олай жасағанын анықтауы қиын болады. Адамдағы мотив саналы түрде жүзеге асырылады. Сондықтан бөлек құрастырылған күрделі мотивациялық комплекстан мотивациялық процесс бөлек қарастырылмайды. мотивация — мақсатылықтың анықталған жүйкелік жүйесін оятаушы, организмнің жылдамдығын күшейтуші жүйе. Мотивациялық күшке ми қабығының сенсорлы оятушы күшіне немесе жнілдетуіне байланысты. Сыртқы стимулдардын ынғайлылығы ауқымды сапасы организмдегі мотивациялық күйге қатысты. Бұдан шығатынымақсатталған күйі ми құрылымдары мен ауқымды қанағаттандырылған және іс-әрекетті модельдеуге негізделеді. Бұл схема-әркет бағдарламасы-тума,инстинктивті немесе басты индивуалды тәжірибиеге немесе қайта қарастырылған тәжірибе элементі болуы мүмкін. Адамның мотивациялық күйіне: құрылым, қызығушылық, ниет, ұмтылу және әуестік. Құрылым — бұл анықталған стереотптерге сәйкес жағдайға жеке бір күйге дайындық. Бұл дайындықбұрынғы стереотипті әрекетті тудырушы. Құрылым санасыз әрекетті актілеу яғни санасыз болатын іс-әрекет мақсатын жасау.Құрылымның мынандай түрлері бар: 1. Ситуативті-қозғалғыштық (моторлы) құрылым (мысалы, адам мойынының қозғалғыштығы). 2. Сенсорно-перцептивті құрылым (сигнал күту, анықталған сигналға дыбыстық өң беру). 3. Социальды-перцептивті құрылым— әлеуметтік стереотиптерді обьективті түрде қабылдау. 4. Когнитивті — танымдылық — құрылым. 5. Мнемикалық құрылым— берілген материалдарды есте сақтау. Адамның мотивациялық күйі психикалық бейнесінің негізі,адамның өмір әрекетіндегі индивидтік және жекелік қабілеті.Бұл бейне мынандай түрмен беріледі,қызығушылық, ниет, ұмтылу және әуестік. Қызығушылық — бір затқа қатысты көріністерге ара қатынасы нәтижелігі оның мағынасының және эмоциональды мәнді жағдайдың тарту күші. Адамның мүдделері оның қажеттілігінің жүйесімен анықталады, бірақ байланыс мүдде қажеттіліктермен тік, және анда-санда аңғарылмайды. Сәйкес қажеттіліктермен мүдделер мазмұнға бөлінеді, кеңінен алғанда (шектеулі және жан-жақты) және тиянаққа (өткінші және төзімді). Анық және қосарлы мүдделер (олай, айталық, айқында- сатушымен алушыға мүдде қосарлы болып табылады, сол сияқты түзу оның мүддесі тауарды сатуы болып табылады) ажыратылады. Мүдделер салмақты және жағымсыз болуы мүмкін. Олар тек адамды қызметке ынталандырады, бірақ онда өзі белгілі бір нысанға келеді. Адамның мүдделері көңіл толықтырарлық болуы мүмкін. Қалау–мотивті жағдай ол бірнше қажеттіліктер мен оның қанағаттанудан туындайды. егер қажеттілік қанағаттандырылмаса, онда ниеттену күші жоғары болады. Адамның белгілі бір әрекеттерге ұмтылуы ниет болып табылады. Ұмтылудың көп түрлілігі қорқыныш туғызуыа мүмкін яғни тұрақты эмционалды ұмтылу нақты обьектіге байланысты,ұмтылу барлық ұмтылыс күштеріне жауап бере отырып барлық адам әрекетіне жауап береді. Адамың белгілі бір әрекет түріне нақты ұмтылысы бейімделуге әкеледі.Белгілі ір обьектіге қатты бейімделу елгуге әкеледі. Мотивті жағдай саналы мақсата және белгілі бір нақты шешімге негізделеді. Қабылданған шешім нақты саналы әрекет көрсетсе ол онда модельді жақсы көрсеткіш көрсетеді. Мотив – адам әрекетінің дәлелі, нақты мақсаттың табысқа жету түрткісі, жігерлі әрекеттің қажетті элементі. Сонымн, мотивация ұғымы адами тәртіптің түрткісінің барлық көріністерін ішіне алады. Себеп – саналы мотивация элементі болып табылады. "Мотив" және "мотиваця ұғымдарын "бір-бірінен ажырату қажет. Мотивация – нақты бағыттағы белсенділіктің ортақ түрткісі. Түрткінің ең элементарлы түрі - құмарлық,санасыз әрекет,көбіне биологиялық мінездің тартуы болып табылады. Құмарлықта тағайындалған нысаналылық жоқ және нақты жігерлі актіні туғызбайды. Жалпы мақсатқа жету ортақ нобайлары бас кезеңде қалауға әкеледі, бірақ қалау шешімге байланыссыз. Келесі стадия басты әрекетте келесі кезеңінде ұмтушылық,адам нақты мақсатпен нақты дәлелмен нақты еңбекпен шешім қабылдауға көшеді. Бұл ретте белгілі бір шартты ойланады және , оның жүзеге асу мүмкіндігіне ниеттенеді. Нәтижеде нақты әрекетті туғызу ниеті туындайды. Адами тәртіп түрткінің кең спекторымен белсендіріледі, оның қажеттілігінін модификациялайды : құмарлық, қызығушылық, ұмтлыс, тілек, сезім болып табылады.Нақты адам әрекеті саналы түрде түсіндіріледі. Адам алға қойған мақсатын не себептен керектігін түсінеді, ол оны өзінің ұғымының негізінде таразылайды. Әрекет түрткісіне нақты бағытталу жағымды және жағымсыз сезімдер: ізденгіштік, альтруизм, өзімшілдік, аш көздік, қанағатсыздық, қызғаныш және д т. Болуы мүмкін. Алайда сезімдер, Б. В. Харазишвили бойынша, ортақ түрткімен әрекеттің тағайындалуы болып табылады, алайда әрекет өзара мотивті тудыра алмайды. Пайдакүнемдік талпыныс көптеген әрекеттермен қанағаттандырылады. Мотив - нақты мақсатта түрткінің тұйықталуы. Санасыз әрекет болуы мүмкін емес, бірақ мотивсіз іс болмайды. Басқару мотивациясы- персоналдың еңбекке түрткісінің үдерісі. Барлық бастық, өзінің қарастырған ісінің тиімді нәтиже шығаруын қаласа, онда ынта ниет стимулдарын ұмытпауы қажет. Мотивация –еңбеккердің құрулы мақсаттың табысы үшін, жұмыскермен есепті игерушіліктің оның қажеттілігінің, бағдарларының,қоғам көзқарастарын нақты бағыттауға итерелеуші процесс болып табылады. Н. К. Семенов ойынша, адамдардың барлық қарсы әрекеттерін қарастыра отырып,белгілі ресурсқа негіздеп,түбінде менеджердің нұсқауы негізінде көріне алатын негізге баланысты мотивацияға қорытынды жасауға болады деді. Адамдық қызметте бас кәсіпорындарда және ара ұйымдарда адамда мақсатты мінез, моральды баға, және тұлғаның тәртібіне деген байыпты ықпалды әреке пен көзқарас қажет. Нақты еңбектік коллективта Менеджермен қарым-қатынас орнату, кішкене климат орнатумен еке және басқа факторларда өмірлік әрекетті негіздеуге мотвация қатынасады. Адамда Сезіммен эмоцияның туындау қиындығы-жеке индивидуалды ерекшелікке байланысты негізделеді. Олардың әрқайсысы эволюциялық көптеген факторлардың нәтижесі яғни нақты тұлғаны мінездейді. Кез келген жұмысшылардың спецификалық әрекет нәтижесі оның индивиидумы мен нақты жағдайдың шығуымен байланысты. Менеджерлар оз жұмысшыларын өз әдістеріне берік және қатаң индивидуумды сапаға тәртіпке сай қадағалауға үйретуі керек. Адам әрекетін зерттеулерде көрсетілгендей,адамдар бір-бірімен тең болуға тырысады яғни бір бірінен жоғары болғысы келеді осы жағдайда мотивациясферасында адам әрекеті мәселесі қарастырылады. (Сілтеме: Робине Стехан. Менеджмент. М., 1991. С. 427.) Адам мотивтенген яғн ол бір ынтамен ниетенсе ол алға қойған мақсатына жетеді. Ақыр соңында мотвация - ұйымның табысқа жетуінің шешуші факторы. Бұл көп зерттелген категория. Мотивация теориясымен қағидалары көптеген публистикалық жолда көрсетілген. жүктеу/скачать 124,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|