Хроматографиялық әдістер
Қазіргі заман талабына сай, химиялық, оның ішінде
əмбебап, зертханада, əрі өндірісте кең қолданылатын əдістердің бірі
– хроматография əдістері. Заттарды таңдамалы сорбциялау, бөлу
процестерінде хроматографиялық əдісті қолдану идеясын алғаш
айтқан орыс ғалымдарының бірі, ботаник М.С.Цвет (1903 ж.) болатын.
Оның қойған тəжірибесі қарапайым, хлорофилді жапырақтардың
көк пигменттері бар ерітіндіні адсорбентпен толтырылған бағанадан
өткізгенде, қоспаның бағананың өн бойына жеке зоналарға бөлініп
орналасатындығын байқаған. Бірақ М.С.Цвет əдісін тек қана боялған
заттар емес, түссіз заттарға да қолдануға болады деген жалған ұғым
да болды.
Хроматография əдісі құрамдасты екі фаза аралығында бөлуге
негізделген. Біреуі – қозғалмайтын қабат сорбенттен тұрса, екінші
фазасы – «қозғалмалы» қабаттан тұрады, қозғалмайтын қабаттан
фильтрленетін ағын өтеді. Бұл əдістің өзіне тəн айырмашылығы –
сорбция жəне десорбция процестері бірнеше рет қайталанады.
Бөлу табиғатына қарай бұл əдіс – адсорбциялық, таралымдық жəне
тұнбалық хроматография деп бөлінеді.
Фазалардың агрегаттық күйіне байланысты бөлінуі хрома-
тографиялық əдістің басты белгісі жəне кең тараған түрі, олар:
- бағаналық хроматография (құрамдастарды бөлу насадкалық
(қондырмалық) типтегі бағаналарда);
- капиллярлық хроматография (қозғалмайтын фазалармен толты-
рылған капиллярларда);
- қағаздық хроматография (сүзгі қағаздарында);
- жұқа қабаттық хроматография (шыны пластинкаға отырғызыл-
Достарыңызбен бөлісу: |
