1 дәріс. Тақырыбы: Тәрбие арнайы білімнің құрамдас бөлігі ретінде Дәріс жоспары: Тәрбиелеу процесі 2
жүктеу/скачать 130,54 Kb.
|
Лекция (3)
| Дәрістің жоспары:
1. Балаларды еңбекке тәрбиелеудің ерекшеліктері 2. Мүмкіндігі шектеулі балаларды кәсіптік-еңбекке оқытудың ерекшеліктері. 3. Мүмкіндігі шектеулі балалардың еңбек қызметіне бейімделу ерекшеліктері 1.Дамуында ауытқулары бар балаларды арнайы (түзету) оқытудың басым бағыттарының бірі жалпы білім берумен қатар олар үшін еңбек даярлығын алудың нақты мүмкіндігін қамтамасыз ету болып табылады. Бұл түлектердің көпшілігіне кәсіптік даярлауға, түзетуге және олардың ақыл-ой және дене бітімінің дамуын өтеуге бағытталған арнайы (түзету) жалпы білім беретін мектептерде еңбекке баулу ғана жұмысқа орналасу мүмкіндігін қамтамасыз ететіндігіне байланысты. Мүмкіндіктері шектеулі балаларды олардың қалыпты дамып келе жатқан құрдастарымен салыстырғанда еңбекке даярлаудың айырмашылығы ауытқып бара жатқан дамуды түзету және түлектерді қоғамның экономикалық дамуының қазіргі заманғы жағдайында еңбек өміріне толыққанды қатысуға дайындау мақсатында оны күшейту қажеттілігінен туындады. Дамуында ауытқулары бар оқушыларды еңбекке дайындаудың міндеттері мыналар болып табылады: еңбекке деген дәлелді өмірлік-мүдделі көзқарасты тәрбиелеу және жеке тұлғаның тиісті қасиеттерін қалыптастыру (ұжымда жұмыс істей білу, дербестік, өзін-өзі бекіту, жауапкершілік); физикалық және ақыл-ой дамуының кемшіліктерін еңбекке үйрету құралдарымен түзету және өтеу; мектепті бітіргендерге өндірісте жұмыс істеуге мүмкіндік беретін өндірістік еңбекке кәсіби даярлау. Бұл міндеттер ақыл-ой кемістігі бар оқушыларға қатысты ерекше маңызға ие, олар өздерінің интеллектуалдық және психофизикалық ерекшеліктері мен мүмкіндіктеріне байланысты жалпы білім беруді, еңбек даярлығын және әсіресе жұмысқа орналасуын қамтамасыз ету тұрғысынан неғұрлым зиян шеккен. Арнайы (түзету) мектеп түлектерінің алдағы тағдыры қиын, өйткені еңбек нарығында олар өздерінің қалыпты дамып келе жатқан құрдастарымен бәсекелестікке төтеп бере алмайды. Әсіресе, еңбекке орналастыру проблемасы өткір, өйткені интеллектінің төмендеуінен басқа, оқушылар, әдетте, біліктілік қабілетіне алып келетін кәсіби дағдылардың қалыптасуына кедергі келтіретін психоневрологиялық, физикалық және соматикалық асқынуларға ие. Ақыл-ой кемістігі бар оқушылардың есте сақтау және ойлау ерекшеліктері техникалық-технологиялық білімді қалыптастыру кезінде қиындықтарға алып келеді, бұл өз кезегінде Дағдылар мен біліктердің саналы және мобильділігіне әсер етеді. 2. Мүмкіндігі шектеулі балаларды кәсіптік-еңбекке оқытудың ерекшеліктері. Интеллектуалдық және дене дамуында проблемалары бар адам азамат ретінде қоғамның басқа мүшелерінен еңбек ету құқығында еш айырмашылығы жоқ. Бірақ оған өзінің еңбек қызметіне қабілеттерінің дамуына және өзіне және айналасындағыларға ортақ пайдасы бар өз құқықтарын іске асыруға ерекше көмек қажет (Г. М. Дульнев, С. Л. Мирский, Б. И. Пинский). Арнайы қажеттіліктері бар адамдарды еңбекке даярлау және еңбекпен қамтуды қамтамасыз ету үшін барынша ашық болатын міндеттерге VIII түрдегі мектептердің білім беру-бейімдеу және оңалту ортасы жауап береді. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, оларда кәсіптік-еңбек дайындығының дұрыс жасалған шарттары, нысандары мен мазмұны оқушыға оның мүмкіндіктеріне сәйкес еңбек шеберлігі мен дағдыларын, кәсіби бағдарламаларын меңгеруді, тұлғаның жалпы мәдениетін қалыптастыруды, оны әлеуметтендіруді және әлеуметтік-тұрмыстық, бос уақыт, адамгершілік-этикалық мәселелерді шешуді қамтамасыз етуге қабілетті. Бұл орта мүмкіндігінше ақыл-ой кемістігі бар баланың тіршілік әрекетін шектеуді, мектеп бітіргеннен кейін еңбек нарығында оған қол жетімді салаларда әрекет етуге мүмкіндік бере отырып, орнын толтыруға тиіс. VIII түрдегі арнайы (түзету) мектептерде еңбекке оқыту бойынша білім беру үдерісі бірқатар мәселелерді шешуге мүмкіндік береді: 1. еңбекте зияткерлік шеберлікті қалыптастыру; 2. синзетикалық кезеңді ескере отырып, мақсатты қозғалыс дағдыларын қалыптастыру және дамыту (12-15 жас)); 3. технологиялық операциялардың еңбек іс-қимылдарын саналы реттеу; 4. тұрмыста өзіне-өзі қызмет көрсету және өзін-өзі қамтамасыз ету дағдыларына үйрету; 5. жалпы еңбек шеберлігі мен дағдыларына сүйеніп кәсіптік даярлау және кәсіптік бағдар беру процесінде оқушы тұлғасын қалыптастыру; 6. оқушыларды әлеуметтендіру. Қазіргі мектеп дамып келе жатқан тұлғаның мүдделерін барынша қамтамасыз ететін білім беру қызметтерінің қол жетімділігіне, вариативтілігіне, даралануына бағытталған. Арнайы мектеп қызметіндегі бұл бағыттар зияткерлік дамуы бұзылған балаларға арналған білім беру ортасын ұйымдастыруда мағыналық және басым болып табылады. Қалыпты дамудағы жұмысшыларды кәсіби даярлаудың әзірленген жүйесінен айырмашылығы, мүмкіндігі шектеулі адамдарды даярлау проблемасы теориялық та, практикалық та жоспарда да жеткіліксіз әзірленген, оның мәні бойынша тиімді шешімі жоқ. Нәтижесінде арнайы (түзету) жалпы білім беретін мектептердің VIII түріндегі түлектері еңбек мүмкіндіктерінің белгілі бір әлеуетіне ие бола отырып, оларды өндіріс жағдайында іске асыра алмайды. Сонымен қатар, түлектердің әлеуметтік-еңбекке бейімделуін жетілдіру шешілуіне байланысты көптеген сұрақтар бар. Жалпыланған түрде бұл сұрақтар келесі мәселелерді қозғайды: - кәсіптік-техникалық білім беру жүйесінде немесе шағын өндірістік кәсіпорындар мектебімен бірге базада оқушыларды одан әрі оқытуды ескере отырып, еңбек дайындығын жетілдіру; - дамуында ауытқулары бар адамдарды әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау бойынша жұмысты күшейту; - мүгедек баланың отбасына көмек көрсетуді ұйымдастыру. Кәсіптік-еңбекке баулу, маңызды және әлеуметтік маңызды пән ретінде ақыл-ой кемістігі бар оқушыларды әлеуметтік-еңбекке бейімдеуге бағытталған. Бұл оқу үдерісін ұйымдастыруды жетілдіруді, оқыту мазмұнын ғылыми негіздеуді, оның әдістемелік қамтамасыз ету деңгейін көздейді. Ақыл-ой дамуында ауытқушылықтың болуы ақыл-ой кемістігі бар басқа балалар сияқты ақыл-ой кемістігі бар оқушылар үшін мамандықты таңдау олардың қол жетімді мамандықтардың шектеулі саны бойынша жұмысқа орналасқанға дейін тарылатынына әсер етеді. Сондықтан, арнайы (түзету) жалпы білім беретін мектепте, мектеп-интернатта кәсіби бағдар жұмысының басты бағыты оқушылардың әлеуетті мүмкіндіктерін есепке алғанда, олардың қызығушылықтары мен ұсынылатын еңбек түрлеріне бейімділігін тәрбиелеу болып табылады, оларды іске асыру оқытудың түзету сипатымен қамтамасыз етіледі. Бұл міндетті шешу өзінің еңбек қызметінің бейнесімен, оның Оқу процесіндегі ерекше ерекшелігімен күрделенеді. Ақыл-ой кемістігі бар балалардың еңбек үдерістерінің психофизиология және техника-технологиялық білімді қалыптастыру, сөйлеу әрекетінің айқын дамымауы, олардың еңбекте оқытуды ұйымдастыруға, оның практикалық және түзету бағыттылығына қойылатын ерекше талаптарды әзірлеу қажеттілігін анықтады (Г. М. Дульнев, С. Л. Мирский, Б. Н. Пинский және т.б.). Бұл тұрғыда Дамуында ауытқуы бар жасөспірімдерді кәсіби-еңбекпен даярлаудағы басты шарттардың бірі оқытудың жалпыға ортақ түзету бағыттылығын, мақсатты, энергетикалық және олардың еңбек қызметінің атқарушы жағында білім алушылардың жеке және типологиялық ерекшеліктерін есепке алуды еңбектің психофизиология негіздерімен байланыстыру қажет. Осылайша, ақыл-ой кемістігі бар оқушыларды түзеу оқыту жүйесінде: - олардың кәсіби-еңбек дайындығының қалыптасқан жүйесі және олардың жұмысқа орналасуын қиындататын қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдайлар; - мамандарды дайындауға қойылатын біліктілік талаптарының өсуі және оқушылардың ақыл-ой және психофизикалық дамуының ерекшеліктері, олардың мүмкіндіктері бойынша тіпті қол жетімді кәсіптерді меңгеруін қиындататын; - ақыл-ой кемістігі бар тұлғалар жұмысқа орналаса алатын кәсіптердің шектеулі саны және олардың саны аз, олар бойынша түзеу мектептерінің VIII түріндегі оқушыларының кәсіптік-еңбек даярлығын жүзеге асыруға болады. Барлық белгіленген қарама-қайшылықтар ақыл-есі артта қалған түлектерге еңбек нарығында бәсекеге қабілетті болуын қиындатады,соның ішінде олардың көпшілігі мүгедек болып табылмайды, яғни жұмысқа орналасу кезінде ешқандай жеңілдіктері жоқ. Оларға қалыпты дамып келе жатқан құрдастарына, жалпы білім беретін мектептердің түлектеріне қойылатын талаптар қойылады. 3.Мүмкіндіктері шектеулі оқушылардың еңбек қызметіне бейімделу ерекшеліктері Еңбек психологиясы тұрғысынан еңбек ұғымының мазмұны іс-әрекет ең алдымен, ақыл-ой кемістігі бар оқушылардың қалыпты дамып келе жатқан құрдастарында осы үдерістердің жүруінен айтарлықтай айырмашылығы бар осы үдерістің психофизиологиялық ерекшеліктерін қамтиды. Ерекше ерекшеліктерді ескерместен ақыл-есі кеміс оқушыларды кәсіби-еңбекпен даярлаудың тиімді процесі жоқ. Олардың танымдық іс-әрекетінің жоғары формаларының қалыптаспауы, ең алдымен, аналитикалық-синтетикалық, ойлаудың нақтылығы, еңбек іс-әрекетінің ауызша реттелуінің бұзылуы технологиялық операцияларды өңдеу кезінде когнитивтік және оперативті бейнелердің қалыптасуына кері әсерін тигізеді, бұл өз кезегінде кәсіби дағдылар мен біліктердің ұтқырлығын қалыптастыруға қиындық туғызады. Ерекшеліктерін талдауға жүйелі-құрылымдық көзқарас ақыл-ой кемістігі бар оқушылардың оқу материалын меңгеру мүмкіндіктері мен іс-әрекеті Оқушылардың еңбек қызметінде көрініс табатын жеке және типологиялық ерекшеліктерін анықтау негізінде оқушылардың дамуын қамтамасыз ету мақсатында түзету бағыты бар педагогикалық технологиялар жасауға, яғни олардың күрделі емес еңбек дағдыларын ғана емес, сонымен қатар жалпы еңбек дағдыларын меңгеруіне мүмкіндік береді. Кәсіби-еңбек ақыл-ой кемістігі бар балалардың іс-әрекеті мақсатты еңбек іс-әрекеттері мен қозғалыстарын пысықтау кезінде жалпы жұмыста ептілікке және 5-7-сыныптарда оқытудың бірінші кезеңінде терминологиялық ұғымдарды меңгерудің қиындықтарында (бұйым, бөлшектер, құралдар, материалдар және технологиялық операциялар) кәсіби еңбектің нормативтік мақұлданған тәсілдерін қалыптастыру процесінде жеткіліксіз табыстылықта көрінеді. Әзірленген әдістемелер негізінде бастапқы дағдыларды, білімді және іскерлікті меңгеру ақыл-есі кеміс жасөспірімдерді жоғары сыныптарда немесе ПУ жүйесінде одан әрі кәсіби даярлау үшін, сондай-ақ жалпы әлеуметтік маңызы бар тұлғаны дамытуда да оң алғышарттар жасайды. Кәсіптік-еңбекке оқытудың бастапқы кезеңінің тиімділігі оқушылардың психикалық-физикалық даму проблемалары бар эмоциялық-ерік қызметінің қалыптасуының дубликатында ауызекі іс-әрекетінің түзетілуі мен дамуымен және еңбекке деген оң уәждемемен байланысты. жүктеу/скачать 130,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|