1. Екінші абзацта не туралы айтылған?
жүктеу/скачать 1,33 Mb.
|
Оқу сауаттылығы 100 вариант
| 85-НҰСҚА
Айнабұлақ! Мыңбұлақ! Өмірге тұңғыш келгенімде дүниеде теңдесі жоқ нәрлі суымен мені шомылдырған, мені жуындырған бұлақ. Мен алғаш суын ішкен, мені әлдилеп сүйген, маған сенген, туған жерім Мыңбұлақ... Біз де сүйек, еттен жаралған жанбыз. Біздің жанымызды тебіренте соққан жүрек болаттан құралған емес, бірақ біздің жүрек – отты жүрек. Оның оты болатты ерітіп, жаңқадай жандыратын от. Біздің жүрегімізде қауіп-қатерді көтеріп, өлімді жеңетін бір жарық – ана сүтін ақтап, туған елді, Отанымызды сүю сезімі. Бізде ер атасы – махаббат, өмір тасы – халық, ел намысы – ер қолында. Біз намысты елдің ұлымыз. Жеңілмес күшіміз сонда. 1. Берілген мақалдардың қайсысы мәтіннің түйінін ашып тұр? A)Ерлік пен еңбек – егіз B)Атадан ұл туса игі, ата жолын қуса игі C)Талапты ерге нұр жауар D)Туған елдей ел болмас, туған жердей жер болмас E)Ерлік тәрбиеден туады 2. Мәтінде «жаңқадай жандыратын от» дегені не? A)Мыңбұлақ B)Айнабұлақ C)Жүрек D)Намыс E)Махаббат 1.Айдостың туфлиі жыртылып қалды. Ертесі сабаққа киіп баратын туфли табыла қоймады. Ауылдағылар ауданға себепсіз бара бермейді. Әкесі жыртылған туфлиінің табанын алып, басқа табаны тозған аяқ киімге тігіп берді. Көзге қораш көрінеді. Оны қарап тұрған әкесі жоқ. «Тамаша емес пе?» деп қояды. 2.Ертесіне еріксіз әлгі аяқ киіммен мектепке барды. Галош секілді бірдеме өзі. Әшейінде партаның үстімен жүгіріп жүретін Айдос осы жолы тыныш отырды. Сұрағандарға «ауырып отырмын» дей салды. Аяғына бәрі қарап отырғандай. Партаның астына тығып әлектенді. Мұғалімдер сабақ сұрайды, бұл дайын емеспін дей салады. Олар да журналға тиісті бағаларын қонжитып жатыр.Тақтаға да шықпады. Өзін қор санады. Тамағына өксік тығылды. 4 сабақ біткенше орнынан тапжылмай отырды. 3.Сабақ аяқталысымен мектептен жүгіре шықты. Еңіреп жылап үйге келді.Үйге кірсе, жаңа туфли әкеліп қойыпты. 3. Қандай мақал-мәтел Айдостың қылығына сәйкес келеді? A)Базарда бәрі бар, ақшасыз ешкім бермейді. B)Қалауын тапса қар жанар. C)Жылай-жылай жар қазсаң, күле-күле су ішерсің. D)Өтірік айтқаннан өлген артық. E)Қырсыққан жігіт мал таппас. 4. Айдос неліктен жылап жіберді? A)Ата-анасына сенбегеніне ренжіп. B)Туфлисіз қалғанына ренжіп. C)Бүгін басынан өткен жағдайға төзгеніне. D)Жаңа туфли әпергеніне қуанып. E)Сабақты айтпай, тисті баға алғанына. 5. 2-бөлімде қандай жағдай туралы айтылды? 1. Айдос келеңсіз жағдайға тап болды. 2. Сыныптастарының барлығы Айдостың аяқ киіміне күлді. 3. Айдос бүгінгі сабағын әдеттегідей оқыды. A)Барлығы теріс B)Екінші C)Барлығы дұрыс D)Үшінші E)Бірінші 6. 1-бөлім бойынша Айдос қандай әрекетке ыза болды? A)Әкесі Айдостың пікірін сұрамағанына B)Туфлиінің жыртылғанына C)Ертең сабаққа баратынына D)Әкесінің басқа табан тігіп бергеніне E)Ауданға баратын адамның болмағанына Түһ, түн неткен қараңғы еді! Жұлдыздар да шілде ортасындағыдай шүпірлей қапты. Анау – темірқазық, анау – жетіқарақшы. Анау – ақбоз, көкбоз... Анау... Апырау, ат құлағының арасынан қылаңытқан күлдей бозаң шоғыр Үркер ғой! Жарықтық, бұдан ұсақ, бұдан солғын жұлдыз жоқ шығар. Бірақ, соған қарамастан, қаншама самала шырақтар самғаған түнгі аспанда оны көзің бірден шалып тұр-ау! Оның сиқыры неде екен? Әлде жұп ажыратпай бірге туып, бірге бататынынан ба? Жұлдыз екеш жұлдыз да неғұрлым саны аз, неғұрлым жарығы солғын болған сайын жиі тұрмаса, көзге түсе алмайтындарын білген ғой! Өздері неткен ыңғайтөк еді! Жаздың жаңбырлы, құрғақ, қыстың жайлы, жайсыз боларын жұрт осы Үркерге қарап біле қояды. Бәрін алдын ала осы бір шөкім солғын шырақтар сезіп қоятындай. Бәлкім, мынау бірін-бірі иықтап, бірін-бірі төбеден нұқып жатқан әумесер дүниеде аз халықтарға да осы Үркер мінез керек шығар! Бәлкім, олар мынау ұйтқымасы көп аласапыран дүниеде тек Үркердей тығыз тұрып, дауыл мен боранды Үркердей алдын ала біліп, алдын ала ыңғайға аунап отыра алса ғана, аман қала алатын шығар... Жолға шыққанда Үркердің маңдайынан туғанын жақсылыққа жорымаушы ма еді! «Үміт артсаң, Үркерге қара!» деуші еді ғой. Желтоқсанда да Үркердің ат құлағынан асып көтерілмегені алдағы қыстың жайлылығы шығар. Алдыңда жақсылықтан асқан бақыт бар дейсің бе! Үркердің қарсы алдыңнан туғаны маңдайынан ашылайын дегені ме екен?! Не де болса үміт бар ғой. Қаршадай Ералы көз көрмеген алыс жолға сол үмітпен аттанды ғой. Бұрын қайда аттап басса да, үрей анталап тұрмаушы ма еді. Жоңғар қайтер екен, қалмақ қайтер екен, башқұрт қайтер екен деп қаралай қылпылдап бітуші едік қой. Енді, не де болса, бір үміт бар емес пе. Ендеше, мынау Үркер де жақсылығымен туған шығар. Тек бұның, тек мынау талайды көріп, талай тауға басын соққан көнтері жұртының алдынан ылғи осылай үміт шырағы туып тұрғандай! 7. «Халық не себептен «Үміт артсаң, Үркерге қара!» деген? A)Түн жылы болатындықтан B)Жақсылыққа жорығандықтан C)Түн жарық болатындықтан D)Бағыт сілтеуші болғандықтан E)Дәстүрді құрметтеген 8. Автордың «...Тек бұның, тек мынау талайды көріп, талай тауға басын соққан көнтері жұртының алдынан ылғи осылай үміт шырағы туып тұрғандай!» деп аяқтауының мақсаты қандай? A)Халқына қамқор болу B)Халқының жолын ашу C)Халқына сенім арту D)Халқына жанашыр болу E)Халқының қамын ойлау 9. Мәтіннің тақырыбы қандай? A)Жақсылық нышаны B)Ырымшыл халық C)Жұлдыз сыры D)Үміт шырағы E)Дала аспаны 10. Мәтіннің бірінші азатжолы қандай үлгіде жазылған? A)Суреттеу B)Пайымдау C)Сипаттау D)Әңгімелеу E)Баяндау 11. «Не де болса үміт бар ғой. Қаршадай Ералы көз көрмеген алыс жолға сол үмітпен аттанды ғой» деп кейіпкердің қандай қасиетін көрсетіп тұр? A)Тәуекелшілдігін B)Ұстамдылығын C)Мақсатшылдығын D)Жігерлілігін E)Сабырлылығын 12. Мәтін мазмұнына сәйкес «Бәлкім, мынау бірін-бірі иықтап, бірін-бірі төбеден нұқып жатқан әумесер дүниеде аз халықтарға да осы Үркер мінез керек шығар!» деу арқылы автор қандай нәрсеге назар аудартады? A)Шынайылыққа B)Болжампаздыққа C)Турашылдыққа D)Сенімділікке E)Сабырлыққа Аптап ыстықта саялайтын жер іздеп саябақтағы отырғыштардың біріне бұрылдым. Орындыққа отырмақ болып беттегенімде, көзім сұмдық жағдайдың куәгері болды. 3-4 жасар ұл бала қоқыс тастағыш жәшікті тіміскілеп жүр. «Бұл кім? Не қылған бала?» деген сауалдарға жауап іздеу мақсатында баланы бақылап біраз отырдым. Қарасам, бұл бала жалғыз емес екен. Әр-әр жерде орналасқан қоқыс жәшігін ақтарып, азық іздеп жүрген тағы да екі ұл бала мен кішкентай қызға көзім түсті. Киген киімнің олпы-солпысы шыққан, кір қожалақ. Көкейде маза бермей тұрған сансыз сұрақ мені бір орында отырғызбады. Қолыма бір-екі нәрсе алған соң, аяңдап біреуінің қасына бардым. Жемге келген көгершіндей қалған үшеуі де қасыма жетіп келді. Қастарында тұрып асқазандарының шұрылын естуге болады. Қолымдағыны ұсынған соң, бұл балалардың ата-анасының қайда жүргенін білгім келді. Сұрасам, «Білмеймін...» деп күмілжіп мұңды дауыспен жауап қатты. Осыдан соң жағдайдың бәрін түсіндім. Басымды еріксіз изедім де орындыққа қайта отырып, ары қарай бақыладым. Төртеуі азды-көпті алған азықтарын көк шөптің үстіне отыра сап, жапа-тармағай жеуге кірісті. Кішкентай қыз тоғын арықтағы сумен басты. Іштеріне сәл де болса бірдене барған соң, қайтадан «жұмыстарына» кірісті. Мұндай оқиғаны алғаш көруім. Бұдан кейін не ойларыңды да білмейді екенсің. Ата-анасы ащы судың жетегіне еріп, балаларды ақша табуға, азық табуға мәжбүрлейді екен, бұл – сол жерде жүрген қала тұрғынының сөзі. Айтуынша, бұл жер балалардың тұрақты мекеніне айналған. Күнделікті елдің қалған-құтқанын жеп, қарындарын тойдыратын көрінеді. Бұған дейін көшедегі бомждарды көріп, осындай өмірді таңдаған өзі, енді өзінен көрсін деуші едік. Ал енді мына балаларға не айтуға болады?! Адам ата-ананы таңдап алмайды. Сол бір жауапсыз жандардың кесірінен бақытты шақтарын көшеден азық іздеумен алмастырып жүргендері өте өкінішті-ақ... Оқушы біткен жазғы демалыстың аяқталмауын тілеуде. Ал, мына балалардың екеуі мектептерін аңсап жүр. Арнаулы мектепке баратындардың ол жерде киер киімі ұқыпты, тамақтары тоқ, жатар орны таза. Мектеп жасына толмаған қалған екеуі ше? Олар не күн көреді? Жазда, жарайды,әрбір қарағаш оларға сая, кез-келген шүберек киім. Қыста ше? Қақаған аязда үсіп өлсе, бұларды іздейтін жан бар ма? Жоқ әлде, көмусіз аң-құстың азығына айналар ма екен? Бұл тұста қылышты кімге сілтерімді де білмеймін. Бала тәрбиесіне қарамайтын ата-анаға ма, жоқ әлде тек екеуді қамқорлығына алған үкіметке ме? Ата-анаданенді қайыр жоқ, ол белгілі жайт! Үкімет енді мына екеуді де далаға қаңғытпай қарамағына алса екен. Мендегі жалыз тілек осы! 13. «Төртеуі азды-көпті алған азықтарын көк шөптің үстіне отыра сап, жапа -тармағай жеуге кірісті. Кішкентай қыз тоғын арықтағы сумен басты» деген сөйлем кішкентай қыздың қандай әрекетін көрсететінін болжаңыз. A)Өкініші B)Жек көрушілігі C)Жиіркеніші D)Шарасыздығы E)Сенімділігі 14. Мәтіннен кейіпкердің ой толғамын білдіретін сөйлемді көрсетіңіз. A)Қастарында тұрып асқазандарының шұрылын естуге болады. B)Бұл жер балалардың тұрақты мекеніне айналған. C)Қақаған аязда үсіп өлсе, бұларды іздейтін жан бар ма? D)Іштеріне бірдене барған соң, қайтадан «жұмыстарына» кірісті. E)Кішкентай қыз тоғын арықтағы сумен басты. 15. Мәтіндегі «жауапсыз жандар» тіркесі кімдерге бағытталған? A)Қоғамдық ұйым басшыларына B)Әлеуметтік орталық өкілдеріне C)Балалардың әке-шешелеріне D)Үкімет басындағы азаматтарға E)Мектеп мұғалімдеріне 16. Мәтіннің үшінші абзац мазмұнына сай келетін тақырыпты көрсетіңіз A)Тұрақты мекен B)Шынайы тілек C)Жолы болмаған балалар D)Күнкөріс E)Саябақ 17. Саябақ балалардың өмір сүру мекеніне айналғандығы туралы көзқарас кімнің атынан айтылады? A)Өздері қатарлас балалар айтады B)Демалушылардан естиді C)Жергілікті тұрғындар айтады D)Қаңғыбас адамдар айтады E)Саябақтың күзетшісі айтады 18. «Үкімет енді мына екеуді де далаға қаңғытпай қарамағына алса екен. Мендегі жалыз тілек осы!» деген сөйлем автордың қандай сезімін көрсетеді? A)Балаларға қол ұшын беру B)Үкіметке үміт арту C)Балаларға жақсы тілек айту D)Балалардың өміріне алаңдау E)Балалардың тағдырын шешу 19. Мәтіннің екінші абзацына қандай тақырып сәйкес келеді? A)Қараусыз қалған балалар B)Азық іздеген төртеу C)Саябақтағы оқиға D)Жас балалар E)Мейірімсіз ана 20. Кейіпкер не себептен балаларды бақылап отырды? A)Балалар әрекеттеріне қызыққандықтан B)Балалардың кім екендігін анықтау үшін C)Балаларға қол ұшын беру үшін D)Балалардың әрекеттерін құптағандықтан E)Балалар әрекеттерінен жиіркенгендіктен жүктеу/скачать 1,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|