1. Физиологияның ғылым ретінде жалпы сипаттамасы
Тітіркендіргіштердің жіктелуі
жүктеу/скачать 1,03 Mb.
|
1. ФизиологиÑнÑÒ£ ÒÑлÑм ÑеÑÑнде Ð¶Ð°Ð»Ð¿Ñ ÑипаÑÑамаÑÑ-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- 17. Қозғыш тіндердің физиологиялық қасиеттері
| 16. Тітіркендіргіштердің жіктелуі.
Барлық тітіркендіргіштерді өз табиғаты бойынша үш топқа бөлуге болады: • физикалық (механикалық, жылу, электр, дыбыс, жарық); -Химиялық (сілтілер, қышқылдар, гормондар, медиаторлар, метаболизм өнімдері және т.б.); • физикалық және химиялық (осмотикалық қысымның өзгеруі, рН, иондық құрам және т.б.). Әрекеттің локализациясына сәйкес ынталандыру сыртқы (иісті заттар, жеңіл) және ішкі (гормондар, биологиялық белсенді заттар) болып бөлінеді. Әрекеттің күштілігіне байланысты олар шекті, кіші және супер-шекті беріктікке ие. Қозуды тудыруы мүмкін тітіркенудің минималды шамасы шекті күш деп аталады, ал аз мөлшердегі тітіркендіргіштік күш деп аталады. Суперстрималды тітіркендіргіштің шекті мәннен үлкен күші бар. Биологиялық нысандардың реакцияның қоздырғыштың әрекетіне жарамдылық дәрежесіне сәйкес барлық қоздырғыштар жеткіліксіз және жеткіліксіз болып бөлінеді. Биологиялық 126ЖМ Назарқұл Еркебұлан объекті эволюция процесінде едәуір дәрежеде бейімделді. Мысалы, жарық - фоторецепторлар үшін жеткілікті ынталандыру, барорецепторларға қысымның өзгеруі, қаңқа бұлшықеттері үшін жүйке импульсі және т.б. Жетіспеушілік - бұл дененің арнайы бейімделмеген әрекеті үшін тітіркендіргіштер. Мысалы, жүйке импульсі қаңқалық бұлшықет үшін жеткілікті ынталандыру болып табылады, бірақ бұлшықет электр тогының, механикалық соққының және т.б. әсерінен қозғалуы мүмкін. Қаңқа бұлшықеті үшін бұл ынталандыру жеткіліксіз, ал олардың шекті күші барабар ынталандырудың шекті күшінен жүздеген немесе мың есе көп. 17. Қозғыш тіндердің физиологиялық қасиеттері Тіндердің жалпы физиологиялық қасиеттеріне мыналар жатады: Қозғыштық - тіндердің бірқатар қасиеттерін өзгерту арқылы тітіркенуге жауап беру қабілеті. Қозғыштық индексі - тітіркенудің шегі. Бұл тіндердің көрінетін реакциясын тудыруы мүмкін минималды тітіркену. Өткізгіштік - ұлпаның қозғышты бүкіл ұзындығы бойымен жүргізу мүмкіндігі. Өткізгіштік индексі - қозу жылдамдығы. Өткізгіштік тіннің қозғыштығына тікелей байланысты: қозу қабілеті неғұрлым жоғары болса, соғұрлым өткізгіштігі соғұрлым жоғары болады, өйткені іргелес тіндердің торабы тез қозғалады. Рефакторлық - бұл тіндердің қозу кезінде қозу қабілеттерін жоғалту немесе төмендету қабілеті. Бұл жағдайда реакция кезінде тіндер ынталандыруды қабылдауды тоқтатады. Рефакторлық абсолютті (кез-келген ынталандыруға жауап жоқ) және салыстырмалы (қозғыштық қалпына келеді, ал ұлпа субресталды немесе супер-шекті ынталандыруға жауап береді). Рефрактерлік индекс (сыну кезеңі) - ұлпаның қозғыштығы төмендейтін уақыт. Сыну кезеңі неғұрлым қысқа болса, ұлпаның қозғыштығы соғұрлым жоғары болады Лабильділік - қозғыш тіннің белгілі бір мөлшерде тітіркенуге жауап беру қабілеті. Лабильділік өзгеру құбылыстарынсыз қолданылған ынталандыру ырғағына сәйкес дәл уақыт аралығында (1 сек) ұлпада болатын қозу толқындарының максималды санымен сипатталады. Лабильділік сыну кезеңінің ұзақтығымен анықталады (сыну кезеңі неғұрлым қысқа болса, соғұрлым икемділік көп болады). Бұлшықет тініне сонымен қатар контрактілік сипатталады. Контрактілік - бұлшықеттің тітіркенуге қарсы қысылу арқылы жауап беру қабілеті. жүктеу/скачать 1,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|