Тұрлаулы, тұрлаусызмүшелердің қатысынақарай жалаң және жайылма;
Баяндауыштарының қайсөзтабынақатыстыкелуінеорай есімді және етістікті;
Бастауыштарының қатысынақарай жақты және жақсыз;
Субъект мәнініңерекшелігіжағынанбелгісіз жақты, жалпылама жақты;
Сондай-ақ сөйлеммүшелеріне жіктелмейтіндігітұрғысынанатаулыболыпбөлінеді. Бұлсияқтысөйлемдердіңтүрлерікөптілгеортақболғанымен, олардыңөздерінетән синтаксистік ерекшеліктері бар.
29.Жай сөйлем туралы түсінік. Жай сөйлем құрамына, мағынасына қарай: жалаң және жайылма, толымды және толымсыз, жақты және жақсыз болып бөлінуі. Атаулы сөйлем оның ерекшелігі, жай сөйлемнің хабарлы, сұраулы, лепті, бұйрық мәнді болып бөлінуі
Жай сөйлем-бір немесе бірнеше сөз бен сөз тіркестерінен құралып, тиянақты бір ғана ойды білдіретін сөйлем. Жай сөйлемнің негізгі ерекшелігі — құрамындағы сөздер өзара бір-бірімен семантикалық бірлікте болады, екпін тұтастығы, сөздердің орын тәртібі сақталады. Құрылымы жағынан жай сөйлем бір сөзден де, екі не одан да көп сөзден де тұрады
Жай сөйлем құрлысына қарай
Жақты сөйлем-бастауышы бар,жасырын тұрғанда да баяндауышы арқылы табуға болатын сөйлем түрі.Мысалы:Арада сүт пісірімдей уақыт өтеді.Кенет отқа көзі түсіп кеткен т.б.
Жақсыз сөйлем-баяндауыштың бір өзі сөйлемге негіз болатын жай сөйлемнің түрін жақсыз сөйлем деп атайды.Мысалы:Менің айтқаным келді.Бір жерде көргенім бар т.б.
Жалаң сөйлем -тұрлайсыз мүше қатыспаған сөйлемді атайды.Мысалы:Ойын қызық.Үй жылы.Қарағың келеді т.б.
Жайылма сөйлем-тұрлаусыз мүше қатысқан сөйлемді атайды.Мысалы:Едіге ұзақ жол жүрді.Алыстан мұнар тау көрінеді т.б.
Толымды сөйлем-ойға қатысты сөйлем мүшелерінің барлығы қатынасқан сөйлемді атайды.Мысалы:Шашубай мерген еді.Ол шиті мылтықпен кешке киік атып әкелді т.б.
Достарыңызбен бөлісу: |
