1. Гигиена пәні. Гигиенаның мақсаты мен міндеттері, басқа ғылымдармен байланыс

1. Гигиена пәні. Гигиенаның мақсаты мен міндеттері, басқа ғылымдармен
байланыс.
Гигиена грек сөзі — Gиgіеіпоs — емдеу, денсаулық әкеледі деген мағына береді, 
профилактика деген ұғым. Адам ағзасына айналаны қоршаған сыртқы орта факторлары 
мен әлеуметтік жағдайларының тигізетін әсерін зерттейтін медициналық ғылым. 
Медицина ғылымдарының өте көрнекті салаларының бірі. Медициналық оқу 
орындарында санитарлық-гигиеналық факультеттері мен кафедралар бар. Арнаулы түрде 
маман-дәрігерлер-гигаенистер дайындалады. 
Гигиена — аурулардың алдын алуға және денсаулық сақтауды қорғайды. Денсаулыққа 
зиян келтіретін азық-түрлерін жойып жіберуге гигиенистер ат салысады. Денсаулыққа 
зиян келтіретін факторлардың болмауын гигиена ғылымы қатаң бақылау жасап отырады. 
Адамдардың айналасын қоршаған сыртқы ортаның факторларын негізге ала отырып, 
гигиенистер адамзат баласының тіршілігі мен еңбегіне ыңғайлы жағдайлар жасауға 
адамзат баласын аурулардан айықтыруға, дерттер мен өлік көрсеткіштерін төмендетуге 
тіршілік өмірді ұзартуға, еңбекке деген қабілеттілікті көтеруге және т.б. биологиялық 
жағдайларды жақсартуға бағытталған ғылым. Неше түрлі әдістері, практикада қолданатын 
нақтылы тәсіддері болады. Осының бәрі адмның денсаулығын арттыруға қолданылады. 
Сонымен гигиена ғылымының негізгі көздеген мақсаты — адамдардың айналасын 
қоршаған сыртқы орта факторларын сауықтыру арқылы бірінші денсаулық сақтаудың 
профилактикасын өткізу. Бір сөзбен айтқанда адамзат баласына залал келтіретін 
факторлардан адамзат баласын қорғау. Жалпы гигиена, еңбек гигиенасы, оқушы жастар 
гигиенасы, тағам гигиенасы, әйелдер гигиенасы болып бірнешеге бөлінеді. Әрбірінің 
өздерінің алдына қойған мақсаттары бар. 
Дәрігер-гигиенистер, санитарлар айналаны қоршаған сыртқы ортаның адамдар өмірі мен 
жұмыс жағдайларының келеңсіз тұстарының алдын алатын ескертпе керіністеріндей күн 
сайын болатын санитарлық-гигиеналық бақылау жүргізіп, әрбір кездескен қолайсыз 
жағдайлардьщ жолына тосқауыл қойып отырады. Жұқпалы ауруларды таратпай, алдын 
алу мақсаттарымен қаптап кететін жұқпалы дерттерге қарсы медициналық әдістер мен 
шараларды кең көлемде қолданады. Неше түрлі алдыңғы қатардағы шараларды іс жүзіне 
асырып эпидемияға қарсы күресті үдете түседі. Ауа райының өзгешелігін, 
микроклиматтың біркелкі еместігін, судағы ауру тарататын микробтардың санын анықтап, 
биологиялық ерекшеліктерін ескеріп, ауадағы шаң-тозаңдардағы микробтарды біліп, қала 
ішіндегі түтіннің құрамын анықтап, олармен биологиялық және химиялық күрес 
жүргізудің жолдарын белгілеп береді. 
Қай саладағы дәрігерлер қызметінде болмасын профилактикалық іс-әрекет жасап, көзге 
көріне түседі. Оларды жасау үшін терең ой, жүйрік ақыл керек. Адамзат баласының 
денсаулығы бірімен-бірі байланысты табиғи (биосфералық) және әлеуметтік-
экономикалық, саяси факторлардың әсерлерімен қалылтасады. Биосфералық факторларға 
жататындар: атмос-фералық ауа (тропосферадағы), су (гидросферадағы), жер 
(литосферадағы, космостық факторлар (кун сәулесі), әлеуметгік факторларға еңбек және 
оқу жағдайлары, тамақ, киім-кешек, тесек-орын, жағдайы және т.б. жатады. Бұл 
факторлар адамдардың салауатты омір сүру салтын қалыптастырады. Бұл факторлар 

қолайсыз болғанда неше түрлі зиянды дағдылар дамып кетеді. Арақ-шараи ішу, темекі 
шегу, наркотикалық заттар мен әурелену, токсикоманиямен айналысу ерекше етек алады. 
2. Гигиенаның негізгі бөлімдері. Қазақстан Республикасындағы санитарлық-
эпидемиологиялық қадағалау қызметінің құрылымы.
Аурудың алдын алу жөніндегі негізгң медицинлық ғылымдардың бірі гигиена болып 
табылады. Гигиена ол тазалық деген мағына беретінінде білеміз және де гигиенаның 
бірнеше негізгі бөлімдері бар. 
Олардың бөлімдеріне тоқталып кететін болсақ: 
• 
Ауа ортасының гигиена
- ауа ортасының гигиенасы ауамен байланысты яғни адам ағзасы мен тіршілігіндегі 
санитарлық жағдайына атмосферадағы болып жатқан физикалық үрдістер әсер етеді. Сол 
себепті ауаның тазалығы маңызды. 
• 
Тамактану гигиенасы 
- Тағам арқылы іш құрылыстарымызға инфекция паразиттік аурулар түсуі мүмкін. Сол 
себепті тамақтың гигиенасы жанның гигиенасы десек болады. 
• 
Топырақ гигианасы 
- Топырақта адамға керек азық түліктер өседі және құнарлы болуы біз үшін маңызды . 
• 
Тұрғын үй гигиенасы 
- Адам өмірінің көп бөлігін үйде өткізеді сол себепті үй таза болса ауру, тұмауда жоқ 
деген сөз 
• 
Су және сумен қамтамасыз ету гигиенасы 
- Сусыз тіршілік жоқ екенін білеміз. Су арқылыда адамға түрлі аурулар жұғуы мүмкін. 
Сол себепті су тазалығына мән беруміз керек. 
• 
Еңбек гигиенасы
- Еңбек іс әрекетінің адам ағзасына тигізетін салдары көп, осының алдын алу мақсатында 
еңбек гигенасы айланысады. 
• 
Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы 
- Балаларға қоршаған отаның әр түрлі факторлары өсуіне , дамуына кері әсер беруі 
мүмкін. Оны гигиенаның осы саласы қарастырады. 
• 
Емдеу - алдын алу мекемелерінің гигиенасы
- Бұл бізде аурухана гигиенасы яғни ауруханаға байланысты гигиенаны қарастырады. 
• 
Радиациялық гигиена

- Әртүрлі радиациялық сәулеледен қорғану шараларын қарастыратын гигиенаның саласы. 
• 
Жеке бас гигиенасы 
-Ең маңызды бөлім. Барлық тазалық жеке бас гигиенасынан басталады. Сондықтан 
тазалыққа жақын болу керек. 
Бұл бөлімдердің әрбіреуі гигиена ғылымы мен практикасының өз алдына жеке салаларын 
қамтиды . Болашақ дәрігер - гигиена мамандары үшін пропедевтикалык гигиеналық пән 
және болашак емдеуші дәрігерді гигиеналық біліммен қаруландыратын пән болып 
табылатын жалпы гигиена олардың ішінде айрықша орын алады . 
Гигиена ол тазалықты яғни санитарлық гигиеналық және де эпидемияға қарсы шараларды 
сақталуын бақылайды. 
ҚР -да барлық гигиенаны СЭС қадағалайтынын білеміз. Яғни ол санитарлық- 
эпидемиологиялық қызмет іске асырады деген сөз. 
Казакстан Республикасындағы санитарлық - эпидемиологиялық кызметтік органдары мен 
мекемелер жүйесіне кіретіндері :
ҚР денсаулық сақтау министрлігінің Мемлекеттік санитарлық - эпидемиологиялык 
бақылау комитетінін карамағына кіретін Қазақ Республикалық санитарлық - 
эпидемиологиялық станциясы , қалалық департаменттер мен басқармалар , аудандық сан-
эпид бақылау басқармасы . 
Әрбір басқарма өздеріне тиісті сан - эпид сараптау орталықтарымен қатар жұмыс істейді.
Санитарлық - эпидемиологиялық қызметтің негізгі міндеті санитарлык заңнамалардың 
сақталуын қадағалауға және сонымен бірге қоршаған ортада адамдардың таза ортада өмір 
сүруін қадағалайды. 
3. Тұрғын үй-жайлардың микроклиматы, микроклимат түрлері
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 1 желтоқсандағы № 1431 қаулысымен 
"Тұрғын үйді және басқа да үй-жайларды, қоғамдық ғимараттарды күтіп-ұстауға және 
пайдалануға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық 
қағидалары туралы бекітілген
Үйде даладағы микроклиматтық жағдайға қарамастан тұрақты климат болу керек, оны 
микроклимат деп атайды, ол адамға жақсы жағдай тудырады.