Литосфера
1.Жердің ішкі құрылымы- ұнғыма 12 км Кола түбегі. Әрбір 100 м терендік сайын t0 30С артады.
2.Сейсмикалық толқындар-бойлық Р-толқындары ,,көлденен S-толқындары/ сұйық орта арқылы өте алмайды./. Зат тығыз болса жылдамдырақ.
3.Литосфераның калындығы-мұхитта-5-10 км, жазықта-35-40, тауда 70-80 км.
4. Ең көп таралған элемент 47% оттегі. 30% кремний, 8% алюминий, 5% темір.
5.Мантия-2900км ,,жер массасының 67%. әр бір 33 метр 10С артады Т-100км-+50С,,,ал 500км-+2000С-25000С.
6.Ядро-2900км радиус 3500км-6371км..сыртқы ядро-сүйық.ішкі катты. Негізі құрамында темір, никель кремний Т-50000С
7.Литосфералық такталар-ірі блоктар-7.сырғып жүреді. Зерттеген-А.Вегенер
8. Эндоген/ішкі/ күштері-тектоникалық қозгалыс, магматизм,жанартаулық,метаморфизм, қырат, үңғыма, минералдар пайдалы қазбалар тұзеді. Экзоген/сыртқы/-морфомүсін-жел,су ,қар,мұз,температур,адамның, жануарлар, өсімдік әсерінен бұзылады.
9.2500 минералдар.
10. Магмалық тау жыныстары: интрузивті/тереңдікте/ и эффузифті/бетінде(обсидиан). Габбро,базальт, гранит,
11.Метаморфты/өзгеру/-шпат, кварц,мәрмәр,слюда
12.Шөгінді- физикалық:/ сынған/ мүжілу, борпылдақ-құм, балшық,саз.малта тас,: химиялық:теңіз ортасында лагуна,боксит,гипс,галит,әктас,фосфорит,темір. Оргагендік :өсімдік ,жануар қатысымен пайда болады-көмір,мұнай, антрацит.
13.Дивергенция –алшақтау, такталар бір бірінен қарсы қозгалады.
-Конвергенция-соқтығысу үдерісі бір біріне қарай қозгалады.
-Рифтинг-терендіктегі жарықтар қалыптасады./Шығыс Африка жарығы-6000 км/
-Спрединг-мұхит түбінің кеңеюі/ Суэц канал. Қызыл теңіз /
-Субдукция- бір тактаның екінші бір тактаның астына келуі,соғылысуы.
-Коллизия-екі материктік қыртысының соқтығысуы/Еуразия мен Үнді-Аустралиялық тактаның шекарасында Гималай пайда болды
14.Сейсмикалық аймақтарда 100 астам күшті жер сілкінісі боп тұрады. Сагат саиын -10 га жуык.Альпі-Гималай аймағы и Тынық мүхиттық белдеу. 1906 ж Калифорнияда.1908 Италиядан.1963ж Скопье.1988 Арменияда-Спитак.
15.Жанартау : сөнген сөнбеген. Цунами-«удемелі толқын» 1 сағатта 400-800 км-6-7 балл жер сілкінісінен. Гейзерлер- 50м Н -Камчатка
16. Геосинклиналь-қозгалмалы учаскілер,мыңдаған км созылған.. платформа- ежелгі және жас боп бөлінеді,тұрақты . (Орыс,Сібір,С Америка,О Америка,Қытай,Үндіқытай,Африка Арабия,Аустралия Антарктида.) Платформа:-қалқан-кристалды тастар жер бетіне көтеріледі.
17.Жер бедері:планетарлық,мегаформа,макроформа,мезоформа,микроформа,наноформа.
18. Таулар биіктікке карай: орта-0-1000м .. аласа-1000-2000м , биік-2000м жоғары. Пайда болуына қарай: тектоникалық ,эрозиялық, жанартаулық. Жасына қарай: жас/60млн жыл/ және ескі форма:
19.Жазықтар:биіктігіне қарай –ойпат/200м/(Каспии маңы).. қырат-/200-500м/ ( Орта Сібір),,үстірт-500м жоғары (Декан)
20.Орография-жер бедеріні сыртқы белгілерге карай сипаттау.. морфометрия-сандық сипаты.
21. Пайдалы қазбалар- орналасуы биркелкі емес,кен орындары калпына келмеит. Физикалық жағдайына қарай: қатты,сүйық,газ. Қолдануына қарай:жанғыш(мұнай,газ,көмір), кенді ..кенсіз.
Платформадагы п.қ.- темір Ресейдегі-КМА. Украина-Кривой рог. Шөгінді п.қ.-такталарга темір, марганец,фосфорит,гипс,әктатас,газ,мұнай,көмір. Метаморфты жыныстарды:жанартаулық, қатпарлы.
22.Тау жыныстардың қасиеттері.:құрылымы, бітімі,құрамы,түсі,мөлдірлік.
23.Геохронология: 5 эра.5 катпарлық.Палеонталогия-организмдердің қазба қалдыктарын зерттейтін
жангыртатын ғылым.
1881 ж ІІ халықаралық геолог конгресте геохронологиялық кесте бекітілді. Жердің жасы-:4,5 5 млрд жыл.
24.Жер бедерінің адам өм іріне әсері-температура-ар 100м-0,60С төмендейді. жел жоғарлайды. Ылғалдық, күн радиация-3000м ↑↑ жиынт радиация әр 100 м 10% ↑. Кысым:3000м -31% және 4000м -39% ↓. Әр бір 100м ↑ кысым 10мм ↓.
25.Геология салалары:тарихы,палеонтология,геотектоника,минералогия,петрография.
26.Тау жыныстын жасын анықтау әдістері: салыстырмалы –кат кабат болып орналасуына сәйкес, жануарлар өсімдіктер арқылы. Абсолюттік-уран 74 млн жыл 100 гр уранан 1 гр коргасын пайда болады.
27.Палеозой эрада каледон катпарлыгында Сарыарканын с-б, с Тянь Шань, герцинде-Сарыарканын батысы, Алтай , Тянь Шань, Мугалжар. Мезозойда-шығанақтар пайда болды. Батыс Сібір Туран платформалары пайда болды. Кайназойда-неогенде теңіз суы таязданды. Таулар пайда болды.
28.Ороним-жер бедерінің кез келген нысаннын өзіндік атауы.
29.Минералды ресурстар:жанатын, кенді кенсіз.Түсті металдарды физикалық қасиетіне қарай бөлінуі
30.Минералды ресурстарды өндіру өңдіру орталықтары.Ресурстарды игерудегі мәселелер
Достарыңызбен бөлісу: |